Tygodnik Powszechny Nr 51-52/2020

Data wydania:
Numer wydania:
51-52
Rok wydania:
2020

Edytorial

/ Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP

Serce papieża

Ks. Adam Boniecki
Życzę nam wszystkim w te Święta, żebyśmy lepiej rozumieli. Wtedy rozstąpią się mroki świata, nadzieja rozświetli twarze, dalecy staną się bliscy, a bliscy –…

Obraz tygodnia

Prezes PKN Orlen Daniel Obajtek na Forum Ekonomicznym w Krynicy, 9 września 2020 r. / Fot. Artur Barbarowski / East News /

Kaczyński, redaktor gazet Orlenu

Andrzej Stankiewicz
PiS staje się właśnie największym dostarczycielem informacji w polskim internecie. To może być zmiana na rynku mediów ważniejsza od przejęcia kontroli nad TVP.
Demonstracje przed Kancelarią Premiera, Warszawa, 9 grudnia 2020 r. / Fot. Wojtek Radwański / AFP / East News /

Tak dla większej integracji

Olaf Osica
Polskiego weta nie było. Ani wobec budżetu, ani wobec zwiększonych ambicji klimatycznych UE. To dobry wybór, ale jak każda decyzja, ma konsekwencje.
/ JACEK TARAN

Obywatel podgrzany w kotle

PB
W Warszawie i Krakowie policja potraktowała uczestników kolejnych protestów – przeważnie młodzież – z zaskakującą brutalnością.

Długa walka z COVID-19

Maciej Müller
Ponad 8,3 tys. zespołów szczepiennych zgłosiło się do naboru ogłoszonego przez Ministerstwo Zdrowia.

Polubowne rozstanie z frankiem

MR

Kraj w skrócie

8–14 grudnia

Twardy brexit bardzo realny

Patrycja Bukalska
/ YAWAR NAZIR / GETTY IMAGES

Strajki w Indiach

MR
/ ADOBE STOCK

Liczba tygodnia

8848,86

Facebook pod sąd

Agata Kaźmierska, Wojciech Brzeziński

Kościół w skrócie

8–14 grudnia
29. urodziny Radia Maryja z udziałem polityków i biskupów, Toruń, 5 grudnia 2020 r. / Fot. Grzegorz Olkowski / Polska Press / East News /

Po słowach o. Rydzyka: Kościół się jednak zmienia

Artur Sporniak
Skandal wywołany przez o. Tadeusza Rydzyka promującego bp. Janiaka jako męczennika mediów sprowokował szereg reakcji. Czy możemy mówić o przełomie w polskim…
/ FLICKR ROCCO BUTTLIERE

Watykan z lego

MaM

Kłopot z papieżem emerytem

Edward Augustyn
/ CD PROJEKT

Gwiazdka w Night City

Patryk Stanik
W „Cyberpunku 2077” nie chodzi tylko o grę. Zeszłotygodniowa jej premiera była ważną datą, ale tylko jedną z kilku w tej historii.

Sto pięćdziesiąt dróg do nielotności

Katarzyna Dziadowicz

Kultura w skrócie

8–14 grudnia

Nowe BHP dla polskiego kina

Anita Piotrowska
Ma być bezpiecznie, zdrowo i równościowo – tak można by podsumować ogłoszony niedawno Kodeks Etyki i Dobrych Praktyk Zawodowych, przygotowany przez grupę…
/

Bartosz Minkiewicz rysuje

Bartosz Minkiewicz

Boże Narodzenie

/ IL. JOANNA RUSINEK

OPOWIEŚĆ WIGILIJNA | Tylko echa

Marcin Żyła
Te miejsca i czas istnieją – jak dziwny rok, który przecież zdarzył się naprawdę. Ale żeby się do nich dostać, trzeba się wyprzeć logiki, zawiesić racjonalne…
W Bazylice Narodzenia Pańskiego w Betlejem. / ZVONIMIR ATLETIC / EYEEM / GETTY IMAGES

Wiecznie bliskie narodziny

Piotr Sikora
Boże Narodzenie nie jest tylko świętem wzruszającej historii. Wracamy przez nią też do siebie, do ciała, do życia tu i teraz – gdzie właśnie rodzi się Bóg.
Szopka bożonarodzeniowa w portowej kawiarni Corto w Rijece. Chorwacja, grudzień 2020 r. / / GORAN KOVACIC / PIXSELL / FORUM

Przez szczelinę świata

O. Tomasz Biłka, Artur Sporniak
O. TOMASZ BIŁKA, dominikanin: Na pytanie, gdzie się Bóg rodzi, odpowiadam: nie tam, gdzie się Go spodziewamy.
/ MIGNON STEPHANE / GETTY IMAGES

Równy gość

Zofia Bartoszewicz
Przynosiłam opowieść wigilijną do kolejnego domu w kolejną Wigilię. Teraz zanoszę ją do wielu domów naraz.
Giovanni Bellini „Madonna z dzieciątkiem ze św. Katarzyną i Marią Magdaleną”, ok. 1490 r., Gallerie dell’Accademia w Wenecji / / DIDIER DESCOUENS / DOMENA PUBLICZNA

Religia osieroconych

Ryszard Koziołek
Dwie twarze tego samego wykluczenia: Maria i niemal ukamienowana Maria Magdalena. W oczach opinii publicznej jedna jest winna, bo pozwoliła się uwieść; druga,…
/ WESTEND61 GMBH / ALAMY / BEW

Jaka ty tu jesteś piękna

Justyna Dąbrowska, Michał Okoński
JUSTYNA DĄBROWSKA: Wiele kobiet ma przekonanie, że ich łono jest gdzieś bardzo daleko. Że to jest jakby nie ich, że ktoś inny tym zawiaduje. A to jest takie…
Józef z wiertłem i pułapką na myszy. Część środkowa i prawe skrzydło Tryptyku Mérode, ok. 1427–1432 r., Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku / / DOMENA PUBLICZNA

Nogawice świętego Józefa

Magdalena Łanuszka
Średniowieczna sztuka z opiekuna Zbawiciela robiła pantoflarza, nieudolnego ojca, niedołężnego starca, a nawet seksualnego frustrata i głupca. Dlaczego?
Fadi Kattan przy stoisku Um Nabil na targu w Betlejem. / / CORINNA KERN / LAIF / FORUM

Betlejem na talerzu

Karolina Przewrocka-Aderet
Kuchnia palestyńska to kombinacja kultur, produktów i ich sezonowości. Kombinacja ziemi, słońca i wody. Ale wiele przypraw zawdzięcza polityce – mówi Fadi…

Czytania

Małgorzata Kordowicz, rabinka, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, październik 2020 r. / GRAŻYNA MAKARA /

Zulejka

Małgorzata Kordowicz
Dzieje Józefa – ukochanego syna praojca Jakuba – zostały rozpisane na wiele rozdziałów. Wetknięta pomiędzy nie historia Judy i Tamar stanowi dla głównego wątku…

Rozdarł niebo i ziemię

O. Wacław Oszajca SJ
W adwencie śpiewaliśmy: „Niebiosa, rosę spuście nam z góry, Sprawiedliwego wylejcie chmury. Roztwórz się, ziemio, i z łona twojego wydaj nam, wydaj już Zbawcę…
Abp Grzegorz Ryś w kościele Mariackim, Kraków, 2014 r. / FOT. GRAŻYNA MAKARA /

Jak dzieci

Kard. Grzegorz Ryś
Przed nami Boże Narodzenie. Bóg staje się Dzieckiem. Bóg uczy nas dziecięctwa. Wzywa nas do dziecięctwa. Nie do dziecinady.
/

Widzenia

Piotr Sikora

Czytania liturgiczne

20 grudnia – 3 stycznia

Kraj

Instalacja „Alicja w Krainie Czarów” w Ogrodzie Doświadczeń w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, 7 grudnia 2020 r. / ARTUR WIDAK / NUR PHOTO / AFP / EAST NEWS

Polska gotowa na swojego Bidena

Jarosław Flis
Partia rządząca i największa siła opozycji albo straciły, albo nic nie zyskały na protestach. Nasze zmagania nie muszą się kończyć nokautem, a ten, kto wygra…
Z mamą przed murem w Ogrodach Villa Borghese, Rzym, październik 2020 r. / / TOMASZ ZAJĄC

Gruba Berta i inne zaklęcia

Przemysław Wilczyński
Do walki ze złymi myślami Reni – o rezonansach, chemiach, lecących na łeb płytkach krwi – zaangażowali armię. Z Dupkiem i Glutkiem na czele.
Brunon Drywa z synem Romanem, Sierakowice, 1961 r. / STEFANIA DRYWA; ZBIORY RODZINY DRYWÓW / STEFANIA DRYWA; ZBIORY RODZINY DRYWÓW

Nieobecność

Marek Wąs
Niemal wszystko, co wiem o ojcu, to z opowieści mamy. Teraz to samo opowiadam moim dzieciom. Ale dla nich on przecież nie jest prawdziwym dziadkiem, tylko…
Wycinka starych wierzb nad Rudawą w Krakowie, 8 grudnia 2020 r. / / CECYLIA MALIK

Meandry jednostronne

Wiktor Kotowski, Adam Robiński
Wiktor Kotowski, biolog: Przywrócenia naturalnego biegu wymaga 90 proc. polskich rzek. Kilkadziesiąt metrów pasa wzdłuż nich trzeba oddać do dyspozycji…

Świat

Po przegranej wojnie cmentarz wojskowy w Erywaniu, stolicy Armenii, zapełnił się nowymi grobami. 26 listopada 2020 r. / / PAWEŁ PIENIĄŻEK

Ostatni telefon

Paweł Pieniążek
Przez całą wojnę matki wyczekiwały synów służących w Górskim Karabachu. Nie wszyscy wrócili.
Rumuńscy Węgrzy na corocznej paradzie z okazji Dnia Wolności Seklerskiej w Târgu Mureș (węg. Marosvásárhely); widoczna żółto-niebieska flaga seklerska. 10 marca 2018 r. / / DANIEL MIHAILESCU / AFP / EAST NEWS

Lankijscy piekarze uciekają z Siedmiogrodu

Kamil Całus
Z coraz większą nieufnością Rumunia patrzy na poczynania rządu Viktora Orbána, których adresatem jest węgierska mniejszość w Siedmiogrodzie.
Imigranci na molo w Arguineguín. Wyspy Kanaryjskie, 24 listopada 2020 r. / JAVIER FERGO / AP / EAST NEWS

Liczenie łódek

Paulina Maślona
Hiszpańskie wyspy na Atlantyku to nowy cel afrykańskich migrantów. Liczą, że staną się dla nich przystankiem w drodze do Europy. Czy Kanary będą jak Lesbos?
Kadr z filmu „The Mole: Undercover in North Korea”. Na pierwszym planie Ulrich Løvenskjold Larsen, czyli tytułowy „kret”. / / MATERIAŁY PRASOWE

Krecia robota

Roman Husarski
W tej historii występują podstarzali europejscy komuniści, północnokoreańscy handlarze bronią i narkotykami, a także pewien kataloński arystokrata. Łączy ich…
Götz George jako komisarz Horst Schimanski oraz Steffen Wink jako policjant Tobias Schrader w jednym z odcinków serialu telewizyjnego „Tatort". / / PETER BISCHOFF / GETTY IMAGES

Niemców portret własny

Rafał Woś
Żeby zrozumieć, co gra w niemieckiej duszy, należy poświęcić 88 minut. Raz na tydzień. Byle regularnie.

Historia

Krzyżowcy północy

Maciej Müller
Aby istnieć, zakon krzyżacki potrzebował wroga. Dlatego stworzył sobie nad Bałtykiem własną Ziemię Świętą, wygodniejszą niż Palestyna.

Nauka

Przygotowanie do startu promu Columbia z Kennedy Space Center, kwiecień 1981 r. Wśród ostatnich pasażerów tego promu była populacja nicieni C. elegans. / / CORBIS / GETTY IMAGES

Trzysta dwa neurony

Daniel Kozłowski
O żadnym innym organizmie zwierzęcym nie wiemy tak dużo jak o C. elegans. Ale wnioski z badań nad tym niepozornym nicieniem przekładają się także na ludzi.
/ ADOBE STOCK

Kuchenna rewolucja

Michał Kuźmiński
Dzisiaj mamy łatwo: żeby uzyskać pulchne ciasto, używamy proszku do pieczenia. Ale jak to się stało, że zagościł w kuchni? I jak radzili sobie nasi przodkowie…

Z oddechem

/ KASIA KOZAKIEWICZ

Titanic

Michał Komar
Spójrzmy na coraz szybciej drgające nogi Josepha Conrada. Pisarz nagle zrywa się z fotela, siada za biurkiem i pisze!
/ KASIA KOZAKIEWICZ DLA „TP”

O byciu razem

Marek Bieńczyk
Indianie, pancerni, detektywi z Niziurskiego i dzieci kwiaty – tak to się wszystko zaczęło.

Kultura

Woody Allen w pokoju hotelu Bristol w Paryżu, sierpień 2019 r. / ARNAUD JOURNOIS / MAXPPP / FORUM

Gadu, gadu, gadu

Sebastian Smoliński
Stawką filmów Woody’ego Allena jest zagadanie świata, ujarzmienie, a może nawet upupienie go w słowie – projekt niemożliwy do zrealizowania, a więc skazany…
Keith Jarrett w UCLA Royce Hall, marzec 2008 r. / LAWRENCE K. HO / GETTY IMAGES

Odpowiedz mi

Grzegorz Jankowicz
Pianista się zatruł, fortepian jest nie ten i w dodatku popsuty. Ale od czego jest geniusz? Nagranie kosztowało 500 funtów, ale sprzedało się w 3,5 mln…
Wystawa fotografii Joanny Piotrowskiej „Zaduch” w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki, Warszawa, 20 września 2020 r. / KACPER GODLEWSKI / ZACHĘTA / KACPER GODLEWSKI / ZACHĘTA

W odbitkach

Piotr Kosiewski
Joanna Piotrowska czuje się reżyserką lub choreografką, kiedy na swoich fotografiach za pomocą cudzych ciał tworzy obrazy.
Ludwik Flaszen, Wrocław 2003 r. / / BARTEK SADOWSKI / FORUM

Prawdziwy koniec laboratorium

Dariusz Kosiński
Na naszych oczach rodzi się praktyka bycia, która spełnia się w samym istnieniu. A o istotę nie pyta, bo pytanie to uznaje za bezprzedmiotowe.
Amanda Seyfried jako Marion Davies i Gary Oldman jako Herman Mankiewicz w filmie „Mank” / NETFLIX

Anatomia różyczki

Anita Piotrowska
Jak to się stało, że nowojorski dziennikarz o pseudonimie „Mank”, słynący z niewyparzonego języka birbant i hazardzista, stworzył materiał dla filmowego…

Warto zobaczyć

AP
/

Między światami

Lektor

Felietony

Zuzanna Radzik / FOT. GRAŻYNA MAKARA /

Gender Boga

Zuzanna Radzik
Właściwie poczułam się oszukana. Osobne Biblie, niebieska dla chłopca, różowa dla dziewczynki, każda za 19.90, a w środku to samo.
Dorota Masłowska / fot. Grażyna Makara /

Lombard

Dorota Masłowska
Nie mam na to precyzyjnych badań amerykańskich naukowców, ale przeczuwam złoże egzystencjalnego niepokoju w funkcjonowaniu w przestrzeni nieustalonej,…
dekalogwartosci.com / Andrzej Wiktor /

Sceny z udziałem AB

Hanna Krall
/ FOT. JACEK TARAN

O pasterstwie

Andrzej Stasiuk
O co chodzi z tą Owczarnią i Pasterzem? Z tym mitem, metaforą, czy jak sobie to nazwiemy. I zarazem z realną rzeczywistością, w której przyszło nam żyć i na…

Armagedon

Jan Klata
Proszę Państwa, w czwartek 10 grudnia 2020 r. skończył się świat.
FOT. GRAŻYNA MAKARA /

Bim-bom

Stanisław Mancewicz
Uzbierało się nieco tematów i myśli, jak to przed Świętami. Popatrzmy dziś na sprawy najprostsze, najłatwiejsze do interpretacji, najmilsze sercu,…

Smaki

/ NATALIA STOTIKA / ADOBE STOCK

To, co zostanie

Paweł Bravo

Zmysły

/ RYAN / ADOBE STOCK

Powrót wilka

Krzysztof Story
Żadne inne zwierzę nie budzi w nas takich emocji. Widać to nawet w języku – o ile niedźwiedź czy ryś „idzie”, wilki raczej „grasują”. Wizerunek…

Dodatki w numerze Nr 51-52/2020

2021: Rok Lema

Okładka dodatku: 2021 ROK LEMA /

2021: Rok Lema

Izabela Błaszczyk
Co roku w Krakowie nie tylko obchodzimy urodziny Stanisława Lema, ale staramy się szukać dla jego twórczości nowych kontekstów. Rok 2021, ogłoszony właśnie…
Wizualizacja wnętrza krakowskiego Centrum Literatury i Języka „Planeta Lem” – wielofunkcyjnego centrum literackiego poświęconego językowi. /

Jego planeta

wojciech orliński
Patrząc na wspaniałe obchody swoich setnych urodzin z zaświatów, Stanisław Lem cieszyłby się z ich rozmachu. Ale jeszcze bardziej by się cieszył, że nie musi w…
„Bajki robotów”, 1989 r. /

Wiadomość do przyszłego świata

Maria Hawranek
Jak wysłać wiadomość do tych, którzy będą żyli na Ziemi za 10 tysięcy lat? Lem przewidywał, że pomogą w tym rośliny.
„Cyberiada”, 1972 r. /

Strach przed rozbiciem lustra

Wojciech Brzeziński
W obliczu niewiadomej nawet kompetentni naukowcy stają się przede wszystkim ludźmi sterowanymi strachem, gniewem i żądzą. Ale emocje – jak pokazała wymyślona…
„Księga robotów”, 1961 r. Daniel Mróz /

Bajki dla Bladawca

Piotr Paziński
Powiedzmy sobie szczerze: roboty miewają swoje problemy, ale bez trudu obywają się bez człowieka.
Trurl z „Cyberiady”, 1972 r. /

Grzmot grania

Dorota Kozińska
Jeśli Lemowi słoń na ucho nadepnął, to ów traumatyczny wstrząs odkrył w pisarzu nieprzebrane pokłady muzykalności. Dlatego do wątków lemowskich nieustannie…
„Cyberiada”, 1972 r. W tekście dalej: ilustracje do „Bajek robotów”, 1989 r. /

Stało się słowo

Agata Kaźmierska
Ludzkość zdaje się wyczekiwać maszyny nie tylko przewyższającej nas inteligencją, nie tylko zdolnej rozwiązywać wszelkie problemy, ale – co wydaje się…
/

„Posłanie z piątej planety”

Marek Zalejski
„Posłanie z piątej planety” to zbiór polskich opowiadań fantastycznonaukowych, opublikowany w 1964 r.

Wawel otwarty na nowo

Okładka dodatku Wawel otwarty na nowo / PIOTR KŁOSEK / DZIAŁ DOKUMENTACJI FOTOGRAFICZNEJ WAWELU

Jesteśmy gotowi na oblężenie

Andrzej Betlej, Grzegorz Nurek
Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu: Muzeum musi dziś dostarczać emocji, przeżyć i wiedzy. Możemy i chcemy to robić.
Jacek Malczewski, portret Karola Lanckorońskiego w gabinecie w pałacu w Rozdole, akwarela, 1892 r. / ADAM WIERZBA

Malczewski w podróży

Joanna Winiewicz-Wolska
Wysoka, barczysta postać – to Karol Lanckoroński. Obok niego drobny, niewysoki – Jacek Malczewski. Dzieje tej przyjaźni dokumentuje 229 rysunków i akwarel –…
Bazylika św. Gereona / DZIAŁ DOKUMENTACJI FOTOGRAFICZNEJ WAWELU

Rezerwat bazyliki św. Gereona

Beata Kwiatkowska-Kopka
Wśród wielu form ekspozycji muzealnych rezerwat archeologiczno-architektoniczny zajmuje miejsce wyjątkowe.

Zachęta. Wszystko zaczyna się od spotkania

Z KOLEKCJI ZACHĘTY DOMINIKA OLSZOWY „Peep show” (fragment), rzeźba, elementy z tkaniny utwardzonej zaprawą cementową, 2018 r. / MAREK KRZYŻANEK / ZACHĘTA

Peep Show

Dominika Olszowy
Z KOLEKCJI ZACHĘTY ZUZA GOLIŃSKA „Suns totem II”, stal recyklingowana, farba proszkowa (poliestrowa), 197 x 32,5 x 21 cm, 2019 r. / ZACHĘTA

Suns

Zuza Golińska
NA OKŁADCE: Otwarcie wystawy „Joanna Piotrowska. Zaduch”, w tle praca „Rękawice do trzymania zwierzą / MAGDA HUECKEL / ARCH. ZACHĘTY

Miejsce artystów i miłośników sztuki

Hanna Wróblewska, Paweł Sosnowski, Piotr Kosiewski
W grudniu mija 160 lat od założenia Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, które dało początek dzisiejszej Zachęcie. Od początku istnienia Galerii obowiązywała…

Wyjście ku innym

katarzyna kasia
Nie wiem, czy potrafię odtworzyć w pamięci moje pierwsze zetknięcie z Zachętą. Bardzo dobrze natomiast pamiętam zdziwienie i specyficzny rodzaj niezgody, jakie…
Z KOLEKCJI ZACHĘTYLILIANA PISKORSKA „Silne siostry powiedziały braciom”, wideo 30', 2019 r. Praca zakupiona do kolekcji przez TZSP. /

Silne siostry powiedziały braciom

Liliana Piskorska