nauka

Artykuły na ten temat

Natalia Polasik „Angels in the Secret Forest", 2021

Po co nam filozofowie

Karolina Głowacka, Wojciech Sady
WOJCIECH SADY, filozof: Twórcy mechaniki kwantowej pisali artykuły z pogranicza fizyki i filozofii, o naturze ludzkiej wiedzy, bo musieli pisać wzory na coś,…
Peter Higgs przed obrazem Calluma Bennettsa „Peter Higgs – lata 2000. Polowanie na bozon Higgsa". Październik, 2013 r. // Fot. REX / Gavin Rodgers / East News

Zmarł Peter Higgs: człowiek, który zmienił nasze postrzeganie fizyki

Wojciech Brzeziński
Szczerze nie znosił, kiedy „jego” bozon nazywano „boską cząstką”. W wywiadzie dla New Scientist z 2017 r. nazwał to określenie „niefortunnym mieszaniem fizyki…
Uczestnicy zjazdu starych samochodów w drodze na paradę, Westminster Bridge, Londyn, listopad 2022 r. // Fot. Wiktor Szymanowicz / Anadolu Agency / Getty Images)

Jak powstają wspomnienia? Nowe badania wskazują na mechanizm uszkodzeń i naprawy DNA

Łukasz Kwiatek
W badaniach nad pamięcią neurobiolodzy często przyglądają się strukturze zwanej hipokampem, o której wiemy, że ma związek z uczeniem się. Znamy też historie…
Sir Roger Penrose w Instytucie Nauki i Technologii. Austria, 21 maja 2015 r. / Fot. Hans Klaus Techt / APA / AFP / East News

Sir Roger Penrose o swojej drodze do zrozumienia rzeczywistości. Wywiad z fizykiem, który jak nikt wcześniej opisał wszechświat

Marta Bielińska, sir Roger Penrose
Sir Roger Penrose: Nazwa „Wielki Wybuch” była żartem. Jej twórca uważał, że to fatalna teoria, i chciał ją ośmieszyć.
KAMIL A. KRAJEWSKI / materiał prasowy partnera
Artykuł sponsorowany

Medycyna przyszłości możliwa jest już dzisiaj

Michał Gikowski, Jose Sousa
Jose Sousa, architekt AI: Technologia pozwoli przywrócić równowagę w relacji pacjent-lekarz. Lekarz będzie mógł poświęcić więcej uwagi choremu, a pacjent…
fot. B&EW

Była sobie bakteria, czyli czego jeszcze nie wiecie o symbiozie

Mariusz Gogól
Koncepcja endosymbiozy pojawiała się i znikała w nauce od początku XX w. Głosi, że zwierzęce i roślinne komórki zawdzięczają energię odległemu potomstwu…
Wystawa w American Museum of Natural History w Nowym Jorku z okazji 50. rocznicy publikacji w "Nature" artykułu Jamesa Watsona i Francisa Cricka opisującego podwójną helisę DNA, Nowy Jork, sierpień 2001 r. // fot. Mario Tama / Getty Images

Na nauce – dobru całej ludzkości – uwłaszczyło się kilka korporacji

Łukasz Kwiatek
System cyrkulacji wiedzy naukowej oparty jest na patologii. Racje etyczne są tu po stronie piratów, a legalni wydawcy działają na szkodę społeczeństwa.
Pracownia prof. Magdaleny Żernickiej-Goetz na Wydziale Fizjologii, Rozwoju i Neuronauki Uniwersytetu Cambridge, styczeń 2023 r. // Andrea Artz / Laif / Forum

I staje się życie. Jak i po co buduje się modele zarodków

Karolina Głowacka, Magdalena Żernicka-Goetz
Magdalena Żernicka-Goetz, embriolożka: Jeden mały zarodek może wytworzyć miliony różnych komórek, które harmonijnie współpracują. To jest wielka zagadka życia…
Las bukowy na Jaeorzu, Beskid Wyspowy, 2019 r. / Adobe Stock

Jak buk to robi? Drzewa próbują przechytrzyć gryzonie

Michał Bogdziewicz
Drzewa różnych gatunków synchronizują swoje kalendarze reprodukcji nawet na dystansie 2 tys. km. Prawdopodobnie po to, by zagłodzić wrogów.
Tomasz Gotfryd / materiał prasowy Sano Science
MATERIAŁ PARTNERA

Cyfrowa rewolucja w medycynie

Piotr Urbańczyk
W Krakowie swoją działalność prowadzi Centrum Medycyny Obliczeniowej Sano – autonomiczna jednostka naukowa zaangażowana w prowadzenie badań i projektowanie…
Mikroinżynieryjne urządzenie umożliwiające rejestrowanie aktywności neuronalnej nicienia Caenorhabditis elegans, Uniwersytet w Southampton, 2013 r. / Fot. Science Photo Library/EAST NEWS

Neurony w mózgu komunikują się także bezprzewodowo

Łukasz Kwiatek
Badania na modelowym organizmie neuronauki, nicieniu C. elegans, ujawniły, że w układzie nerwowym dochodzi do sygnalizacji na odległość, przy użyciu tzw.…
Maturzyści przed liceum w Warszawie. 4 maja 2023 r. / fot. Wojciech Olkuśnik / EAST NEWS
MATERIAŁ PARTNERA

Potrzebujemy przewrotów

Michał Sowiński, Robert Firmhofer
Centrum Nauki Kopernik ustanawia nagrodę „Przewroty” za nowatorskie inicjatywy edukacyjne. Realizowane w świecie wirtualnym i rzeczywistym, dla dzieci i…
MATERIAŁ PARTNERA

Co się dzieje w naszych komórkach, gdy jesteśmy zestresowani?

Molekularna maszyneria wewnątrz komórek odpowiada za wszystko, co dzieje się w naszych organizmach. Jej niewłaściwe funkcjonowanie może prowadzić do wielu…

Telewizor z Noblem? Nagrodę z chemii przyznano za kropki kwantowe

Wojciech Brzeziński
Szwedzka Akademia przyznała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za badania nad kropkami kwantowymi. Stanowią one podstawę nowoczesnych wyświetlaczy, ale mogą też…
Hybrydy

Hybrydy: jak zwierzęta współpracują z roślinami

Katarzyna Nowicka
Relacje między roślinami i zwierzętami czasem przybierają tak ścisłą formę, że trudno jednoznacznie odróżnić, gdzie kończy się jeden organizm, a zaczyna drugi.

Likwidacja NCN-u: czy polską naukę czeka katastrofa?

Łukasz Kwiatek
Jeśli dojdzie do wprowadzenia nowego systemu finansowania badań w Polsce, który ma także objąć likwidację NCN-u, czeka nas exodus najbardziej utalentowanych…
Sąd nad antropocenem

Sąd nad antropocenem

Jan Zalasiewicz, Wojciech Brzeziński
JAN ZALASIEWICZ, paleobiolog: Niektórzy mówią, że antropocen to rodzaj politycznego gestu. A to geologiczna diagnoza sytuacji planety. Gdybyśmy odkryli podobne…
Szkoły dla dzieci niepełnosprawnych

Słowa ministra Czarnka o edukacji włączającej zaszkodzą tysiącom dzieci

Przemysław Wilczyński, Adam Zawisny
Polskim problemem nie jest ani złe prawo, ani brak środków – jest nim mentalność.
Koniec szkoły, jaką znamy

Mikołaj Marcela: Znieśmy szkolny obowiązek

Mikołaj Marcela, Przemysław Wilczyński
Szkoła niszczy psychicznie. Zrobiliśmy z niej przestrzeń, w której liczą się przede wszystkim wyniki, rankingi. Rywalizacja, a nie to, jak się kto czuje.
Cyfrowa proteza języka

Cyfrowa proteza języka

Łukasz Kwiatek
Przetasowania w wyścigu mocarstw

Przetasowania w wyścigu mocarstw: Indie wyprzedziły Rosję

Wojciech Brzeziński
Krater, który w powierzchni Księżyca wybiła sonda Łuna-25, symbolizuje upadek rosyjskiego programu kosmicznego. Do liderów dołączają za to Indie.

Nadprzewodnik: na świat rodem z filmów science fiction musimy jeszcze poczekać

Wojciech Brzeziński
Sensacyjne doniesienia południowokoreańskich naukowców, którzy ogłosili odkrycie pierwszego nadprzewodnika działającego w temperaturze pokojowej, okazały się…
Jak WHO flirtuje z medycyną tradycyjną

Jak WHO flirtuje z medycyną tradycyjną

Łukasz Kwiatek

Porządki ministra Czarnka. Co dzieje się w polskiej nauce

Łukasz Kwiatek
W asyście kreacjonistów, antyszczepionkowców i klimatycznych denialistów minister edukacji zapowiedział likwidację Narodowego Centrum Nauki i reformę systemu…

Paleontologia, czyli co o życiu mówią nam skały

Prof. Jerzy Dzik, Łukasz Lamża
Prof. JERZY DZIK, paleobiolog: Gdy pracowałem na materiale dewońskim, sprzed blisko 400 mln lat, miałem chyba 240 tysięcy okazów. Ale to wciąż było za mało,…
Zajęcia cyrkowe w terapii osób w spektrum autyzmu prowadzone z grupą nastolatków we Francji. Marzec 2012 r. / AMELIE-BENOIST / BSIP / AFP / EAST NEWS

Zamaskowani. Co naprawdę wiemy o autyzmie

Marzena Zdanowska
80 lat temu powstały pierwsze naukowe opisy autyzmu. Po tysiącach kolejnych publikacji wciąż mamy na jego temat więcej pytań niż odpowiedzi.
Zimą u pszczół miodnych królowa przestaje składać jaja. Opiekują się nią wtedy robotnice, które przyszły na świat jesienią, żyjące znacznie dłużej niż ich siostry urodzone w lecie. / ADOBE STOCK

Zimowe przeżycia owadów

Justyna Kierat
Niskie temperatury nie muszą być dla owadów straszne. O ile mają wygodne schronienie i towarzyszy, którzy pomogą im się ogrzać. Albo potrafią odtajać po…
Od lewej: Prof. ­Bogdan ­Jaroszewicz , Prof. Rafał ­Kowalczyk / BSG UW // IBS BIALOWIEŻA

Rysie płotu nie przejdą. Jak zapora na granicy wpływa na przyrodę

Rafał Kowalczyk, Bogdan Jaroszewicz, Krzysztof Story
Prof. BOGDAN JAROSZEWICZ, prof. RAFAŁ KOWALCZYK, biolodzy: Ryś to wrażliwy gatunek. Nasze badania pokazują, że połowa kociąt nie dożywa początku zimy.…
/ Il. JOANNA RUSINEK

Głowa po urlopie. Jak działa nuda i jaki z niej pożytek

Łukasz Lamża
Znudzony mózg przechodzi katusze. Ale nuda to też wyzwanie, które pobudza go do kreatywności.
Wnętrze Jaskini Wschodzącej Gwiazdy w RPA. Na jej dnie odkryto szczątki H. naledi / MATERIAŁY PRASOWE NETFLIKSA

Homo naledi i mity z Jaskini Kości

Łukasz Kwiatek
Nowy dokument Netfliksa znalazł się w centrum sporu o istotę człowieczeństwa. Jego bohater, odkrywca Homo naledi, ogłasza przewrót w myśleniu o ewolucji,…
Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek podczas inauguracji roku akademickiego na Uniwersytecie Rzeszowskim, 1 października 2022 r. / FOT. k_kapica_afk/Polska Press/East News /

Punkty i pisma, czyli jak choruje polska nauka

Łukasz Kwiatek
Publikacja raportu z badań w „Nature” będzie mieć od teraz tę samą wartość, jak publikacja eseju w jednym z polskich pism teologicznych. Ale to, że minister…
Matka Jahi McMath podczas konferencji prasowej w sprawie śmierci córki. San Francisco, 3 lipca 2018 r. / FOT. San Francisco Chronicle / Hearst Newspapers / Getty Images /

Czy można być martwym w jednym miejscu na świecie i wciąż żywym w innym?

Bartosz Kabała
Okazuje się, że tak – nawet w obrębie jednego państwa. W USA prawo stanowe różnie podchodzi do medycznego zagadnienia, jakim jest śmierć mózgu.
Paranthropus robustus SK-48 / DOMENA PUBLICZNA / WIKIPEDIA

Paleoantropologia: rewolucja dzieje się na naszych oczach

ŁK
Po raz pierwszy udało się uzyskać informację genetyczną dzięki analizie składu białek ze skamieniałości hominida żyjącego aż 2 mln lat temu.
/ ALESSANDRA SANGUINETTI / MAGNUM PHOTOS / FORUM

Neurobiolodzy: Ludzie są nastawieni na kooperację

Chris Frith, uta Frith, Maria Hawranek
Chris i Uta Frith, neurobiolodzy: Doskonale rozróżniamy śmiech spontaniczny i sztuczny. Potrafimy określić, jak dobrze inne osoby z sobą współpracują, tylko na…
Genetyczna bakteria Mycoplasma mycoides, fot. David S. Goodsell / CC BY 4.0 /

Życie znalazło sposób

Łukasz Kwiatek
Niektóre bakterie posiadają mniej niż 200 genów, ale są to symbionty – żyją w ścisłej współpracy z gospodarzami, w przyjaznym środowisku.
/ SORGE / BE&W

Gdy chorują pszczoły

Justyna Kierat
Życie w zorganizowanej społeczności ma swoje zalety – łatwiej o pożywienie i bezpieczeństwo. Trudniej jednak o zachowanie higieny. Przynajmniej u owadów.
Mitochondrialna Ewa, ilustracja brytyjskiego grafika Sama Falconera, 2018 r. / SAM FALCONER / EAST NEWS

Powrót do Edenu. Gdzie narodził się Homo sapiens

Łukasz Kwiatek
Wiemy, że miejscem narodzin naszego gatunku – Homo sapiens – była Afryka. Ale paleoantropolodzy spierają się o to, czy chodzi o jej konkretny region, czy…
Mural w muzeum kawy, San Cristóbal, Meksyk, styczeń 2022 r. / ARTURA WIDAK / NUR PHOTO / GETTY IMAGES

Badania naukowe: nie pytaj „czy?”, pytaj „o ile?”

Krzysztof Szymanek, Piotr Szymanek
W raportach z badań często zwracamy uwagę na samo występowanie jakiegoś zjawiska czy efektu. Rzadziej – na jego znaczenie lub siłę.
Marek Wołkowycki w poszukiwaniu grzybów poliporoidalnych. Puszcza Białowieska, 10 maja 2023 r. / MARCIN ONUFRYJUK DLA „TP”

W Hajnówce kolekcjonują ekstrakty z grzybów. Tajemnic nie brakuje

Joanna Szyndler
W Banku Ekstraktów z Grzybów w Hajnówce jest już ponad 300 esencji. – Tworzymy kolekcję dla przyszłych pokoleń – mówią pracownicy. Sami nie zdołają przebadać…
/ ADAM KOPROWSKI DLA COPERNICUS FESTIVAL

Copernicus Festival

ŁK
W znane i nieznane regiony kosmosu zabrali nas goście zakończonego w niedzielę Copernicus Festival.

Detektory fal grawitacyjnych wznawiają działanie

Sebastian Szybka
Udoskonalone urządzenia umożliwią przetestowanie teorii grawitacji Einsteina z niespotykaną wcześniej precyzją.
Wolontariusze podczas Dnia Wielkiego Liczenia Muszelek, obywatelskiej akcji organizowanej w Belgii, Holandii i Francji, której celem jest zbadanie poziomu zanieczyszczenia Morza Północnego, Katwijk aan Zee, Holandia, marzec 2023 r. / MICHEL PORRO / GETTY IMAGES

Nauka obywatelska

Justyna Kierat
Coraz więcej amatorów przyrody dzieli się swoimi obserwacjami z naukowcami za pośrednictwem specjalnych platform. Dzięki tak działającej nauce obywatelskiej…
FOT. Bigot / Andia.fr / EAST NEWS /

Szczepionki na nowotwór

Anna Bartosik
Firma BioNTech opublikowała w „Nature” wyniki wstępnych badań klinicznych spersonalizowanej szczepionki mRNA na raka trzustki. Eksperymentalną terapię podano…

Pasterz na prywatnym pastwisku, czyli minister edukacji i pieniądze na naukę

Łukasz Kwiatek
Wygląda na to, że minister Czarnek chciałby ograniczać środki nie tylko badaczom, których uważa za „antypolskich”, ale wszystkim, którzy przypominają, że…
/

Copernicus na kanale youtube

Dodatkowe pasma Festiwalu

Wszystkie wydarzenia są bezpłatne. Na wszystkie warsztaty obowiązują zapisy mailowe (na adres: warsztaty@copernicusfestival.com, szczegóły na…

Główne pasma Festiwalu

Poniższe wydarzenia odbywają się w Muzeum Inżynierii i Techniki przy ul. Św. Wawrzyńca 15 w Krakowie. Wstęp wolny. Transmisja na żywo na kanale Youtube.com/…
„Dzieci” Merkurego, ilustracja z rękopisu „De Sphaera”, III ćw. XV w. / BIBLIOTECA ESTENSE W MODENIE / BIBLIOTECA ESTENSE W MODENIE

Dzieci planet

Magdalena Łanuszka
W miniaturach umieszczonych w rękopisie „De Sphaera” astrologia łączy się z astronomią, a ludzkie losy splatają z ruchami ciał niebieskich. Średniowieczna…