Tygodnik Powszechny Nr 1-2/2023

Data wydania:
Numer wydania:
01-02
Rok wydania:
2023
 

Edytorial

/ GRAŻYNA MAKARA

Ufność na miarę czasów

Ks. Adam Boniecki
Ludzkość robi rzeczy straszne. Ludzkość robi rzeczy wspaniałe. To są dwa wątki tej samej opowieści. Życzę Wam dobrego roku, cokolwiek to znaczy.

Obraz tygodnia

Prezydent Wołodymyr Zełenski w mieście Bucza, gdzie odkryto zbiorowe mogiły pomordowanych Ukraińców. 4 kwietnia 2022 r. /

Ukraina: Strach i nadzieja

Wojciech Pięciak
Nie mogąc wygrać na froncie, Rosja chce zamrozić Ukrainę. „Przetrwamy i to. Czy mamy inne wyjście?” – mówią ludzie.
/ TOMASZ KAWKA / EAST NEWS

Kraj: człowiek roku

Krzysztof Story
My, wolontariusze. Drugi rok z rzędu człowiekiem roku „Tygodnika Powszechnego” w kategorii „Kraj” zostaje bohater zbiorowy.
Granica polsko-białoruska, listopad 2022 r. Fot. Wojciech Olkuśnik/East News /

Podlasie: Nie dla ludzi granica

Marcin Żyła
Obraz roku 2022: Pod koniec września Polska skończyła budowę płotu ze stalowych przęseł, które wieńczy drut żyletkowy. Rozciąga się on na długości 186 km.
/ JACEK DOMIŃSKI / REPORTER

Czy Tusk okaże się zajmujący dla wyborców?

Karolina Wigura
Obraz roku 2022: „Nie bądź nudny” to dziś pierwsze przykazanie polityki. Aż 53 proc. respondentów twierdzi, że pragnie być od niej jak najdalej.
/ SEAN GALLUP / GETTY IMAGES

Odra: ta katastrofa może się powtórzyć

KS
Obraz roku 2022: Według rządowego raportu przyczyną były toksyczne glony, ale dlaczego pojawiły się w Odrze? Tego wciąż nie wiemy.
Mateusz Grochocki/East News /

Lex klęsk, czyli warto się bronić

Przemysław Wilczyński
Od weta do weta, od Lex Czarnek do Lex ­Czarnek 2.0 – tak czas płynący w 2022 roku może sobie odmierzyć minister edukacji i nauki.

Kraj w skrócie

Obraz roku 2022
/ Joe Giddens / PA / PAP

Świat: człowiek roku Rishi Sunak

Marcin Żyła
Europa nie traci na znaczeniu – przeciwnie, w roku 2022 za sprawą wojny w Ukrainie znów znalazła się w centrum wydarzeń.
/ UGC / AFP / East News

Iran: bunt wnuczek i wnuków rewolucji islamskiej

WJ
Obraz roku 2022: Śmierć 22-letniej Mahsy Amini wywołała młodzieżowy bunt.

Interesy i wartości, czyli dwie unijne „nogi”

Paweł Bravo
Obraz roku 2022: Po 24 lutego Unia pokazała, że wiele wypracowanych dotąd mechanizmów wspólnotowych potrafi służyć obronie wartości nieprzekładalnych…
MANDEL NGAN/AFP/East News /

Dobry prezydent, zły prezydent

Marta Zdzieborska
Obraz roku 2022: Szansę na odbudowę wizerunku USA nieoczekiwanie dała wojna w Ukrainie. ­Biden nie ustaje w staraniach na rzecz Kijowa i przekazuje pomoc…

Wojna i klimat

Krzysztof Story
Rok 2022 nie był dobry dla planety.
/ XU CONGJUN / AP / EAST NEWS

Koronawirus pustoszy Chiny

Maciej Müller
Obraz roku 2022: Obserwatorzy przewidują, że nadchodzi czas próby dla jedynowładztwa Xi Jinpinga, który politykę „zero covid” firmował i przedstawiał jako…
/ PAWEŁ WODZYŃSKI / EAST NEWS

Wiara: człowiek roku Izabela Mościcka

Anna Goc
Kilka lat temu sama opuściła zgromadzenie. Dziś robi wszystko, by kobiety, które doświadczają przemocy w zakonie albo decydują się z niego odejść, nie były…
/ ADAM BURAKOWSKI / REPORTER

Pierwsze polskie ewangeliczki wyświęcone na księży

ASk
Obraz roku 2022: Kobiety po ukończeniu studiów teologicznych i odbyciu praktyk nie miały dotąd możliwości służyć jako księża, gdyż Kościół nie rozpoznał tego,…

Długa droga Franciszka

Edward Augustyn
Obraz roku 2022: Zrobię wszystko, by zatrzymać tę wojnę – powiedział papież Franciszek do abp. Swiatosława Szewczuka w trzecim dniu rosyjskiej inwazji na…

W nowym roku nowy kształt Kościoła

Piotr Sikora
Najważniejsze dla przyszłego kształtu Kościoła będzie to, co w najbliższym roku będzie się działo we wspólnotach, które powstały lub ożyły podczas synodalnych…

Katechista do zadań specjalnych

Artur Sporniak
Miniony rok zweryfikował więzi katolików z Kościołem, część z nich zmieniła swój charakter. Nie jest to tendencja w sposób oczywisty negatywna.

Kościół w skrócie

/ GRZEGORZ MOMOT / PAP

Kultura: człowiek roku Małgorzata Mirga-Tas

Piotr Kosiewski
W Wenecji reprezentowała Polskę, w Kassel jej prace wystawiono w ramach „RomaMoMA”, czyli Romskiego Muzeum Sztuki Współczesnej.
FOT. PIXABAY /

Jak celuloza zatrzęsła światem

Marek Rabij
Obraz roku 2022: Cenowe szaleństwo na rynku papieru zaczęło się w Azji. Po ataku Rosji na Ukrainę do Europy przestała płynąć tania pulpa celulozowa z Syberii.
/ PAUL WEATHERMAN / BOEING

Na niebie coraz mniej tych najpiękniejszych samolotów

ŻyM
Rok 2022: Lotnictwo pasażerskie znajduje się na progu epoki, której symbolami będą samoloty elektryczne, autonomiczne czy ponaddźwiękowe.
/ DOMENA PUBLICZNA

Zwierzę roku 2022: leniwiec

Łukasz Kwiatek
Dzisiejsze leniwce to nieliczni reprezentanci niegdyś wyjątkowo zróżnicowanej grupy zwierząt.

Czy to już koniec kryptowalut?

Agata Kaźmierska, Michał Gikowski
Z obietnicy wolności i bezpieczeństwa wyłaniają się w pełnej krasie chciwość, monopol i bezczelne oszustwa.

Nauka w skrócie

/

Bartosz Minkiewicz rysuje

Bartosz Minkiewicz

Temat Tygodnika

Katowice, ostatni dzień 2005 r. / ANDRZEJ GRYGIEL / PAP

Sąsiedzi: ludzie najbliżsi

Olga Drenda
Sąsiedztwo to zetknięcie z radykalną odmiennością. To, co w wielokulturowej Polsce przedwojennej było oczywistością, w PRL przeszło w sferę teorii i wyobrażeń…
Sąsiedzki piknik w obronie trylinki, którą drogowcy planowali zalać asfaltem. Piknik odniósł skutek. Częstochowa, listopad 2021 r. / GRZEGORZ SKOWRONEK / AGENCJA WYBORCZA.PL

Tak sobie mieszkamy

Roch Sulima, Marcin Żyła
Sąsiedztwo zmienia się współcześnie bardzo szybko. Jedno pozostaje takie samo: lepiej żyje się nam z następnym sąsiadem, a nie tym, z którym się bezpośrednio…

Czytania

Fot. GRAŻYNA MAKARA /

Jakubowe zmagania

Małgorzata Kordowicz
/

Oszajca: Gwiazdy z piekła rodem

O. Wacław Oszajca SJ
Gwiazda betlejemska świeciła czy nie? Przybycie do „nowonarodzonego króla żydowskiego” to fakt historyczny czy fikcja literacka? Spis ludności – był czy nie?

Zasięg Kościoła

Kard. Grzegorz Ryś
/

Widzenia

Piotr Sikora

Czytania liturgiczne

1 – 15 stycznia

Kraj

Renowacja tzw. ławki patriotycznej, która uległa zniszczeniu po opadach deszczu, Poznań, wrzesień 2022 r. / ŁUKASZ GDAK / EAST NEWS

Kto zapali światło

Rafał Matyja
Zegar elit został uregulowany przez doświadczenia epoki przełomu i transformacji, nie uległ zmianom nawet po wejściu do Unii. Cały czas wierzą one we względnie…
Dzieci z Ukrainy w czasie zajęć w centrum rozwoju psychofizycznego Tutu w Rzeszowie. 14 września 2022 r. / DAISUKE URAKAMI / AP / EAST NEWS

Zamknięte drzwi

Przemysław Wilczyński
Zapamiętują czołgi, mundury i karabiny. Nie chcą jednak o nich rozmawiać, wolą rysować. Wojna uruchomiła w nich wiele niezaleczonych traum z wcześniejszych lat.
Strażnicy miejscy w Łodzi mają własnych „sygnalistów” – fotopułapki rejestrujące wykroczenia. 2017 r. / PIOTR KAMIONKA / REPORTER

Milczenie nie jest złotem

Eliza Leszczyńska-Pieniak
Zachód dba już o sygnalistów, zgłaszających nieprawidłowości w trosce o interes społeczny. W Polsce wciąż dominuje donosicielstwo, a ustawy chroniącej…
Mateusz Morawiecki i Zbigniew Ziobro, posiedzenie Sejmu. Warszawa, 26 maja 2022 r. / JACEK DOMIŃSKI / REPORTER

Zakleszczeni. Na ile PiS może jeszcze pozwolić Ziobrze?

Marek Kęskrawiec
Władza przez lata zdolna do podejmowania skutecznych działań nawet wbrew prawu dziś funkcjonuje jak samochód z pedałem gazu wciśniętym do podłogi, ale bez…

Wiara

Irina Maniukina w swoim zbombardowanym przez Rosjan domu. Biała Cerkiew, Ukraina 5 marca 2022 r. Fotografia Wojciecha Grzędzińskiego została zdjęciem roku Grand Press Photo 2022. / WOJCIECH GRZĘDZIŃSKI

Pokój nie z tego świata

O. Szymon Hiżycki, Maciej Müller
O. SZYMON HIŻYCKI, opat tyniecki: Z niepokojem radzę sobie, czytając Regułę św. Benedykta. Za jego czasów Europa po rozpadzie Rzymu kształtowała się na nowo…
Arcybiskup Swiatosław Szewczuk. Kijów, marzec 2011 r. / KONSTANTIN CHERNICHKIN / REUTERS / FORUM

Niestrudzony

Małgorzata Nocuń
Znaczenie jego głosu w Ukrainie wzrosło podczas inwazji. Autorytet abp. Swiatosława Szewczuka, zwierzchnika wspólnoty greckokatolickiej w tym kraju,…
Pochód Trzech Króli na starożytnym moście Magdaleny nad rzeką Arga. Pampeluna w północnej Hiszpanii, 5 stycznia 2020 r. / ALVARO BARRIENTO / AP / EAST NEWS

Przesłanie Mędrców ze Wschodu

Tomasz P. Terlikowski
Nie wiadomo, ilu ich było ani skąd przybyli, a nawet dlaczego. Ale to właśnie ewangeliczni Magowie mogą stać się punktem wyjścia myślenia o nowej teologii…

Świat

Fabryka TSMC w Nankinie, prowincja Jiangsu. Chiny, 10 sierpnia 2022 r. / FUTURE PUBLISHING / GETTY IMAGES

Wojna światowa o chipy

Piotr Bernardyn
Są w smartfonach, komputerach, broni i technologiach sztucznej inteligencji – świat nie mógłby już bez nich funkcjonować. Nadchodzący rok upłynie pod znakiem…
Od lewej z góry: MAJA HORELKINA, HAŁYNA TANAJ, HAŁYNA ŁEHKOWA, JURIJ KUZMIN, OŁENA AŁCZANOWA, PAWŁO KOWTONIUK, OŁEH MAKOWEJCZUK, OKSANA MALCEWA / PAWEŁ PIENIĄŻEK

Co zrobisz, gdy to się skończy? Zapytaliśmy o to Ukraińców z różnych zakątków kraju

Paweł Pieniążek
Chcą pokoju. Jakie mają marzenia na czas powojenny?
/ MICHAŁ DYAKOWSKI

Twittera portret własny

Agata Kaźmierska, Michał Gikowski
Chciał być apostołem wolności słowa w mediach społecznościowych. W ciągu dwóch miesięcy, które minęły od zakupu Twittera, Elon Musk udowodnił jednak, że nie ma…
Wiktor But prowadzony na rozprawę do sądu karnego w Bangkoku. Tajlandia, 5 października 2010 r. / ZORANA JEVTIC / REUTERS / FORUM

Miecze i lemiesze

Wojciech Jagielski
Wiktor But zawdzięcza wojnom wszystko: majątek, sławę i pełnię życia. Właśnie odzyskał wolność – także dzięki wojnie.

Historia

Włodzimierz Tetmajer, Alegoria umarłej Polski, polichromia w kaplicy Matki Boskiej Pocieszenia w katedrze w Kaliszu, 1909 r. / ALAMY / B&EW

Jaśnie wielmożni ziomków kramarze

Piotr Sauter-Zawadzki
230 lat temu Rosja i Prusy dokonały drugiego podziału Rzeczpospolitej. Po pierwszym mogła ona jeszcze egzystować, lecz drugi oznaczał jej koniec. A trzeci, dwa…

Nauka

INSTRUKCJA DLA MIDJOURNEY: twarz i klatka piersiowa bardzo starego mądrego smutnego zmęczonego dziecka wykonana z suchego błota i suchego drewna, ekstremalnie postarzona i zwietrzała, z mchem na szyi, bardzo ­pomarszczona, lewa strona twarzy z dziurami. / MIEDJOURNEY

Magik z krzemowej doliny

Łukasz Lamża
Algorytmy rysują, piszą i rozmawiają już jak żywe, czujące istoty. Budzi to problemy technologiczne i prawne, ale też kłopotliwe pytania o naszą własną…

Z oddechem

/ KASIA KOZAKIEWICZ DLA „TP”

Języki obce

Marek Rabij
Mój dom należał wcześniej do nauczyciela miejscowej szkoły. W ogrodzie uprawiał szparagi. Powiedziałam mężowi, że my też musimy. Ziemi nie wolno odbierać tego…
„Sylwester Marzeń” z TVP. Zakopane, 31 grudnia 2021 r. / PAWEŁ MURZYN / EAST NEWS

Daj mi tę noc

Dariusz Kosiński
W ciągu trzech dekad – na naszych oczach, lecz niepostrzeżenie – noc sylwestrowa stała się jeszcze jedną areną walki. Zgromadzone na placach tłumy śnią o…
Podczas oblężenia Charkowa na stacji metra Bohaterów Pracy mieszkało nawet osiemset osób. Niektórzy spędzili tu ponad miesiąc. Na zdjęciu: 8-letnia Weronika, 19 marca 2022 r. / PAWEŁ PIENIĄŻEK

Muszę wątpić

Paweł Pieniążek, Marek Kęskrawiec
Wojna widziana na własne oczy wygląda mniej strasznie niż w telewizji. Kiedy jednak zauważam, że staję się mniej wrażliwy, a niebezpieczeństwo przestaje budzić…
Czoło Lodowca Rodanu przykryte odbijającą promieniowanie słoneczne włókniną. Szwajcaria, sierpień 2020 r. / BARTEK DOBROCH

Pejzaż z upadkiem seraków. Jak znikają Alpy

Bartek Dobroch
Dramatyczne obrywy lodowców w Alpach zawsze były świadectwami ich burzliwego życia. Ostatnio świadczą o ich powolnym umieraniu.

Kultura

Kadr z filmu „Avatar: Istota wody”, 2022 r. / MATERIAŁY PRASOWE DISNEY STUDIO

James Cameron, twórca patentowany. Oglądamy film „Avatar: Istota wody”

Jakub Majmurek
Według Jamesa Camerona reżyser jest jednocześnie inżynierem i wynalazcą, inspirującym technologię konieczną dla realizacji filmu. A jego wizje wymagały…
Milena Gauer i Irena Telesz-Burczyk w spektaklu „Łatwe rzeczy”, reż. Anna Karasińska / MATRIAŁY PRASOWE TEATRU IM. JARACZA W OLSZTYNIE

Festiwal Boska Komedia. Ile można z tym tabu?

Dariusz Kosiński
Gdy dzień schyla się ku nocy, nadchodzi czas pytań naprawdę niewygodnych – nie o Polskę, wolność i kulturę, ale o siebie. To one są tabu w społeczeństwie braku…
White 2115 podczas koncertu w trakcie Wrocław Hip Hop Festival, 18 listopada 2022 r. / KRZYSZTOF ZATYCKI / FORUM

Jak rap z popem

Jan Błaszczak
Hip-hop dzielił i rządził na polskim rynku muzycznym. W ostatnich latach dalej rządzi, ale już nie dzieli. Wchłaniał inne stylistyki, poglądy i głosy. Płynie…
Widok na zamek Špilberk w Brnie. / LEONID ANDRONOV / ALAMY / BE&W

Na szlaku

Dorota Kozińska
Ilekroć gosposia wpadała w zachwyt nad ukończonym fragmentem dzieła, kompozytor gasił jej entuzjazm oschłym: „Nic nie rozumiesz”.
/ MATERIAŁY PRASOWE UNIVERSAL PICTURES

Arka odnaleziona, czyli „Fabelmanowie” Stevena Spielberga

Anita Piotrowska
To film o wielkiej pasji, która kiedyś dodała skrzydeł niepozornemu, kiepskiemu w sportach chłopakowi. I o nim samym – Stevenie Spielbergu, geniuszu kina.
Wiktor Woroszylski / YouTube /

Przypowieści. Nowe wydanie Wiktora Woroszylskiego

Lektor
„Historie” są zbiorem przypowieści, których akcja toczy się w różnych epokach – przypowieści o władzy i strachu, o zdradzie i wierności, oportunizmie i…
Kolaże autorstwa Kiry Pietrek pochodzą z książki „Rogate noce, skrzydlate dni. Opowieści z Krakowskiego Domu Kultury Pod Baranami”. W kolażach wykorzystano fotografie i ilustracje pochodzące z archiwów MIK, Rijksmuseum, BJ i MNW. /

W sercu miasta

Michał Sowiński, Dominika Mietelska-Jarecka
W sercu miasta Krakowski Dom Kultury miał dwa kina, biblioteki, dział wydawniczy, a nawet planetarium. Sprawował także pieczę nad najsłynniejszym polskim…

Felietony

Fot. Karol Paciorek /

Stawiszyński: Nędza podsumowań

Tomasz Stawiszyński
Chciałbym wszystkim Czytelniczkom i Czytelnikom „Tygodnika” życzyć spokojnego nowego roku. Oby nastąpiła jakaś zmiana na lepsze po tych wszystkich…
Fot. GRAŻYNA MAKARA /

Radzik: Katolicka wichrzycielka

Zuzanna Radzik
Jak możemy okazywać wam solidarność, oprócz protestów i petycji? – spytałam tutejszą, irańską aktywistkę, która gościła na VII Kongresie Kobiet w Brukseli.
Amator białego szaleństwa. / OLGA DRENDA

Drenda: Jajo łasicy

Olga Drenda
Ponieważ jak zwykle zima zaskoczyła drogowców (lecz ucieszyła miłośników białego szaleństwa), myślę sobie o frazesach i komunałach.
FOT. GRAŻYNA MAKARA /

Mancewicz: Bagaż rejestrowany

Stanisław Mancewicz
Oto umarł jedyny polski kosmonauta p. Mirosław Hermaszewski. Poleciał poniekąd znikąd donikąd i wrócił stamtąd w chwale.

Smaki

/ ADOBE STOCK

Średnia inteligencja

Paweł Bravo
Pomysł na proste ożywcze danie, gdy w Nowy Rok nie mamy siły na nic ambitnego.

Zmysły

Leo Messi idzie po puchar świata FIFA po wygranym finale mundialu w Katarze, Lusalj, 18 grudnia 2022 r. / BERNADETT SZABO / REUTERS / FORUM

Spacer roku

Michał Okoński
Najlepszy piłkarz świata wywalczył w końcu mistrzostwo świata dla swego kraju. Zrobił to przy piątej, ostatniej próbie, u schyłku kariery. W dodatku zrobił to…

Tygodnik Czytelników

/

Historia rodzinna

Chciałbym nawiązać do artykułu Michała Kuźmińskiego o tym, „jak bez wychodzenia z domu zacząć poszukiwania rodzinnej historii”. Historia pasjonowała mnie od…
/

List do działu Wiara. Jak Jan Paweł II walczył z pedofilią?

„TP” 45 / 2022

Dodatki w numerze Nr 1-2/2023

Wielkopolska wielce muzyczna

Wielkopolska Wielce Muzyczna

Jakub Puchalski
Feliks Nowowiejski – poznański klasyk. Ok. 1930 r. / Narodowe Archiwum Cyfrowe

Nie tylko Wieniawski

Ewa Schreiber
Kompozytorską mapę Wielkopolski można przemierzać w różnych kierunkach, odkrywając nieoczywiste już dzisiaj szlaki i śledząc, jak przesuwały się muzyczne…
Pocztówka związana z poznańskim ruchem śpiewaczym / ZBIORY BUAM

Harmonia wbrew polityce

Andrzej Jazdon
Gdy śpiew chóralny uległ upowszechnieniu, w Wielkopolsce przestał oznaczać jedynie wspólne wykonywanie muzyki. Nigdy też nie stracił swojej pozycji.
/ NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Paderewski w Poznaniu

Halina Lorkowska
Rzadko się zdarza, by muzyk wywarł taki wpływ na historię, jak Ignacy Jan Paderewski. Wizyty wielkiego pianisty w Poznaniu, z kulminacją w roku 1918, są…
Międzynarodowy Festiwal Pianistów Jazzowych w Kaliszu. Na zdjęciu Geri Allen z zespołu Timeline. Kalisz, 27 listopada 2011 r. / MARCIN OSMAN / REPORTER

Od fortepianu do saksofonu

Aleksander Przybylski
Nie mają swojego Wacława jak Szamotuły ani muzeum instrumentów muzycznych jak Poznań. Ale na muzycznej mapie Wielkopolski znaczą wiele. To Ostrów i Kalisz,…
JACEK TRUBLAJEWICZ/REPORTER /

Lot Pegaza. Historia poznańskiego Teatru Wielkiego

Dorota Kozińska
Od „Così fan tutte”, przez „Tristana”, „Czarną maskę” do „Legendy Bałtyku” – poznański Teatr Wielki łata zawstydzające repertuarowe dziury i trzyma rękę na…

Między Berlinem a Warszawą

Magdalena Dziadek
Od miasta tranzytowego do celu podróży: poznańskie życie muzyczne już przed stuleciem obrosło instytucjami, które do dziś pozwalają mu kształtować kulturę nie…

Jeńcy. Zapomniana karta historii

NA OKŁADCE: Jenieckie znaki identyfikacyjne, tzw. nieśmiertelniki, ze zbiorów Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych / DAWID ŻAK / CMJW

Kto pamięta o jeńcach. Rozmowa z Violettą Rezler-Wasilewską

Violetta Rezler-Wasielewska, Michał Sowiński
Dyrektorka CMJW: Istnienie statusu jeńca to duże osiągnięcie, efekt rozwoju prawa międzynarodowego. Dzięki niemu walczące strony zobowiązują się do stosowania…
Wanda Traczyk-Stawska podczas spotkania z młodzieżą w Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych w 2019 r. / Ze zbiorów CMJW / Sławoj Dubiel

Siła i upór. Wspomnienia Wandy Traczyk-Stawskiej

Wanda Traczyk-Stawska jako jedna z wielu kobiet w czasie II wojny światowej przeszła przez niemieckie obozy jenieckie. Oto jej wspomnienie tamtych wydarzeń.
Stary Cmentarz Jeniecki – Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach / ZE ZBIORÓW CMJW / SŁAWOJ DUBIEL

Muzeum o wielu obliczach

Historia widziana z perspektywy konkretnej osoby jest zawsze bliższa, bo związana z uczuciami, myślami, pamięcią.