Tygodnik Powszechny Nr 40/2020

Data wydania:
Numer wydania:
40
Rok wydania:
2020

Edytorial

/ Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP

Co ma zrobić spowiednik

Ks. Adam Boniecki
Co ma zrobić spowiednik, kiedy zjawia się przed nim człowiek żyjący w stałym i szczęśliwym związku homoseksualnym?

Obraz tygodnia

Centrum testowe COVID-19 przy Stadionie Energa Gdańsk, 25 września 2020 r. / WOJCIECH STRÓŻYK / REPORTER

Biurokracją w wirusa

Maciej Müller
Jeśli mniej testujemy, a wykrywamy coraz więcej zakażeń, oznacza to, że maleje nasza zdolność do szybkiego wykrywania i izolowania ognisk COVID-19.

Gospodarka: dmuchanie na COVID-19

Marek Rabij

Czechy: gwałtowna druga fala

Patrycja Bukalska
W Pradze zajętych jest 90 proc. „covidowych” łóżek szpitalnych. Stąd nowe restrykcje.

Kopalnie wyprowadzić

Marek Rabij
Ostatnia kopalnia węgla kamiennego zakończy w Polsce działalność w 2049 r. – to kluczowy punkt porozumienia, które rząd wynegocjował z górnikami.

Liczba tygodnia

63

Kraj w skrócie

22–28 września

Wojna w Karabachu

Krzysztof Strachota
/ INSTAGRAM @NAVALNY / AFP / EAST NEWS

Ultimatum za Nawalnego

„Jestem bardzo wdzięczny kanclerz Merkel, że odwiedziła mnie w szpitalu” – napisał Aleksiej Nawalny na Twitterze w miniony poniedziałek.
/ APOPO.ORG

Mały saper z Kambodży

MR
Nazywa się Magawa. Szczur Magawa. Ma siedem lat, na koncie wykrytych 39 min lądowych i 28 niewybuchów, a od ubiegłego tygodnia – także złoty medal za „odwagę i…

Inauguracja w cieniu protestów

Wojciech Konończuk
Przeprowadzone kilka dni temu zaprzysiężenie Alaksandra Łukaszenki stało się kolejnym impulsem wpływającym na utrzymywanie się w społeczeństwie powszechnego…

Co dalej z Kongregacją

Artur Sporniak
Kongregacja Nauki Wiary ponownie potępiła eutanazję, wspomagane samobójstwa i współudział w nich.

Kościół w skrócie

22–28 września

Kaja Godek dzieli biskupów

Artur Sporniak

Kultura w skrócie

22–28 września

Ptasi sukces komunikacyjny

Katarzyna Dziadowicz
/

Bartosz Minkiewicz rysuje

Bartosz Minkiewicz

Temat Tygodnika

/ KACPER PEMPEL / REUTERS / FORUM // MONTAŻ TP-ONLINE

Co maskuje Kaczyński

Andrzej Stankiewicz
Konflikt w koalicji pokazał, że są dwa PiS-y. Jeden wierzy w Mateusza Morawieckiego jako przyszłego lidera. Ale drugi, liczniejszy, jest mu wrogi. Prezes…
/ KACPER PEMPEL / REUTERS / FORUM // MONTAŻ TP-ONLINE

Główne nurty kaczyzmu

Adam Wodeham*, Jan Zelig*, Rafał Woś
ADAM WODEHAM*, JAN ZELIG*, politolodzy: To, co w polskiej polityce jest poza prezesem PiS, wydaje się tak jałowe, doraźne i nieinspirujące, że Kaczyński jawi…

Czytania

Fot. Grażyna Makara dla „TP"

Zmartwychwstały

Paweł Śpiewak

Gdzie jest twój brat

O. Wacław Oszajca SJ

Prawdziwe przebaczenie

Kard. Grzegorz Ryś
/

Widzenia

Piotr Sikora

Czytania liturgiczne

4–11 X

Kraj

Budynki gdańskiej spółdzielni mieszkaniowej Ujeścisko zajęte przez komornika sądowego. Gdańsk, 29 maja 2020 r. / ŁUKASZ DEJNAROWICZ / FORUM

Lepiej wydać za dużo

Wojciech Paczos, Marek Rabij
Dr Wojciech Paczos, ekonomista: Dług publiczny nie jest „obciążeniem”, jeśli służy sensownym celom. Na przykład zapobiega wchodzeniu kolejnego pokolenia w…
Pracownicy z Ukrainy na przejściu polsko-litewskim w Budzisku, marzec 2020 r. / AGNIESZKA SADOWSKA / AGENCJA GAZETA

Kraje dobre i kraje złe

Klaus Bachmann
Nowy pakt migracyjny Komisji Europejskiej sprzyja autorytarnym tendencjom w Unii. I będzie nieskuteczny.
Milana i Madina z Czeczenii pracujące w kuchni Klubokawiarni Życie jest Fajne, Warszawa, czerwiec 2020 r. / MARTA RYBICKA

Udowodnij, że jesteś potrzebny

Jędrzej Dudkiewicz
Działające w branży gastronomicznej przedsiębiorstwa społeczne ledwo przetrwały pierwszą falę pandemii koronawirusa. Kolejna może oznaczać dla nich katastrofę.

Wiara

Zdjęcie z fotoreportażu Mario Topicia „Same sex” o życiu codziennym homoseksualnych par w Chorwacji. Zagrzeb, 2011 r. / MARIO TOPIC / ANZENBERGER / FORUM

Jak naprawić geja

Krzysztof Story
30 lat temu Światowa Organizacja Zdrowia uznała, że homoseksualizm nie jest chorobą, u nas jednak wciąż prowadzi się tzw. terapię reparatywną. Ze wsparciem…
Ks. Jacek Prusak SJ / GRAŻYNA MAKARA

Wiara bez wiedzy

Ks. Jacek Prusak SJ, Artur Sporniak
Ks. Jacek Prusak SJ, psychoterapeuta: Gdy mnie homoseksualni katolicy pytają, co mają robić, odpowiadam: kochaj! Musisz wziąć odpowiedzialność za miłość.
Ekosłupek przy kościele pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Warszawie, lipiec 2020 r. / JAKUB KAMIŃSKI / EAST NEWS

Gramy w zielone

Dorota Bidzińska
Montują zbiorniki na deszczówkę i modlą się o ochronę stworzenia. Czy pojedyncze rozsiane po Polsce parafie są zwiastunem nowego?

Świat

Mińsk, niedziela 20 września 2020 r. / VIKTOR TOLOCHKO / EAST NEWS

Liderem jest naród

Małgorzata Prochal, Agnieszka Zielińska
Kiedy milkną echa niedzielnych protestów, życie Białorusinów tylko pozornie wraca do normy. O zmianę władzy po partyzancku walczą każdego dnia.
W londyńskim City, 23 września 2020 r. / JOHN SIBLEY / REUTERS / FORUM

Brexit w cieniu wirusa

Patrycja Bukalska
Londyn zmierza do definitywnego pożegnania z Unią. Jego skutki mogą być poważniejsze niż epidemia.
Mural upamiętniający Ruth Bader Ginsburg w Waszyngtonie. 21 września 2020 r. / PATRICK SEMANSKY / AP

Przeciąganie liny

Marta Zdzieborska
Spór o wakat po Ruth Bader Ginsburg – zmarłej sędzi Sądu Najwyższego USA – zaognił wyścig o Biały Dom. Może też na dekady określić układ sił w tej…
„Opowiadamy się za niezależnością naszego uniwersytetu”: okupowany budynek SzFE w Budapeszcie, wrzesień 2020 r. /

Na barykadach z ulicy Żelaznej

Dariusz Kałan
Najstarsza uczelnia artystyczna na Węgrzech zbuntowała się przeciw próbie przejęcia przez zaufanych premiera Orbána. Niektórzy liczą, że to oni, młodzi,…

Nauka

Dzieci niesłyszące uczą się odczuwać muzykę. Zajęcia w ramach projektu społecznego „5 zmysłów”, Poznań 2012 r. / Marek Lapis

Druga wieża Babel

Paweł Rutkowski, Anna Goc
Paweł Rutkowski, językoznawca: Nam, słyszącym, wydaje się, że wystarczy nauczyć osobę głuchą wypowiadania słów zrozumiałych dźwiękowo. To błąd. Językiem jest…

Z oddechem

/ MIROSŁAW STELMACH / WPROST / EAST NEWS

Czytanie na głos

Joanna Szczęsna
Słuchaczem był kapryśnym i po dziecięcemu niecierpliwym. Jak coś mu się nie podobało, krzyczał: „Bzdury, co mnie to obchodzi?”. Marek Edelman literaturę…

Kultura

Zygmunt Konieczny w Piwnicy pod Baranami. Kraków, wrzesień 2020 r. / GRAŻYNA MAKARA

Plotkę kupię, plotkę sprzedam

Zygmunt Konieczny, Katarzyna Kubisiowska
Zygmunt Konieczny, kompozytor: Kiedy w radiu usłyszę coś, co mi się nie podoba, zaraz chciałbym to zmienić. Tak, to sprzeciw jest moją inspiracją.
Krzysztof Varga, Warszawa 2018 r. / AREK MARKOWICZ / FORUM

Kronika upadków

Andrzej Stasiuk
Cóż zrobić z Tomaszem Mannem, jeśli nie zna się Zenka Martyniuka. Żyć w próżni zachwytu? Na strawie może i smacznej, ale bez świadomości, czym jest głód?
Mirosław Zbrojewicz jako Król Lear w spektaklu w reż. Anny Augustynowicz, Teatr Modrzejewskiej w Legnicy / KAROL BUDREWICZ / TEATR MODRZEJEWSKIEJ W LEGNICY

Koniec świata w Legnicy

Dariusz Kosiński
Teatr Modrzejewskiej zaczął sezon od przedstawienia o rozpadzie świata i klęsce tego, kto go spajał. Niespodziewanie życie zaczęło grać wokół sceny bardzo…
Kadr z filmu „Lovecraft Country” / MATERIAŁY PRASOWE

Dziedzictwo podporządkowanych

Jakub Majmurek
Obcujemy z dziełem, które jest hołdem dla horroru, a jednocześnie rozliczeniem z tym gatunkiem, także w jego śmieciowych przejawach.
Kadr archiwalny z filmu dokumentalnego „Tony Halik”. Meksyk, 1968 r. / Materiały prasowe

Portret dwuznaczny

Anita Piotrowska
Dokument o Tonym Haliku to opowieść o kimś, kto był jednocześnie awanturnikiem i mistrzem autokreacji. Co kryło się pomiędzy tymi twarzami?

Warto zobaczyć

AP
/

Życie rodzinne

Lektor
„Calypso” stanowi równocześnie paradoksalne wyznanie wiary w rodzinę i w sens podtrzymywania wzajemnych relacji, nawet jeśli niezbyt nam się to udaje.

Felietony

Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP /

Powrót do przyszłości

Anna Dziewit-Meller
Gdy kończyłam studia, Polska weszła właśnie do Unii, można było ruszyć na Zachód. Po obietnice, które – już dziś to wiemy – były na wyrost.

Szczotki

Wojciech Bonowicz
Nieprzytulany, niegłaskany – umrę. Tymczasem świat wokół zrobił się bardzo nieprzytulny. Serdeczność wyraża się łokciami, które jeszcze chwilę temu były…

Wkroczenie wtóre

Stanisław Mancewicz
Ostatnio zajmowaliśmy się tutaj wkroczeniem Gospodarza do aplikacji TikTok, do centrum rozrywki dla nastolatków. Dziś wypada porozmyślać nad jego wkroczeniem…

Smaki

/ PAWEŁ BRAVO

Obfitość słów

Paweł Bravo
Piętnaście. Tyle zastosowań dyni wyczytałem na tablicy wywieszonej przez podkrakowskie gospodarstwo, które znam z tzw. Targu Pietruszkowego.

Zmysły

Czubajka kania, Bystra, 2016 r. / ARTUR STRZELECKI

Pewny jak grzyb

Michał Kuźmiński
Polacy w temacie prawdziwków czy opieniek zawsze się dogadają. Choćby dzielił nas temat „Rydzyk”, połączy nas rydz. Mimo że grzyb to przecież czysta…

Dodatki w numerze Nr 40/2020

Copernicus Festiwal 2020: Czas

COPERNICUS FESTIVAL 2020 / CZAS

Festiwal w całości odbywa się w formule online.
OKŁADKA DODATKU COPERNICUS FESTIVAL CZAS / ALEKSANDRA WELCHAR

Wprowadzenie

Bartosz Brożek
„Gdy nikt mnie nie pyta – wiem; gdy ktoś zapyta – nie wiem”. Ta wielokrotnie przywoływana odpowiedź św. Augustyna na pytanie „Czym jest czas?” niesie ze sobą…
/ STEPHANE MAHE / REUTERS / FORUM

Krótki przewodnik dla podróżnych w czasie

Sebastian Szybka
Nie spotkamy starożytnych Rzymian, dinozaurów czy samych siebie z dawnych lat. Ale będą żyrafy o głowach starszych niż kopyta i porady dla tych, którzy…
Dzieci w parku nad rzeką Sagami w czasie długiego weekendu majowego (zwanego w Japonii Złotym Tygodniem). Sagamihara, 4 maja 2005 r. / KAZUHIRO NOGI / AFP / EAST NEWS

Kiedy spieszy wewnętrzny zegar

Kasper Kalinowski
W zależności od wieku, kultury, nastroju czy stanu zdrowia możemy różnie postrzegać mijające godziny, dni i lata.
/ ADOBE STOCK

Co praczłowiek miał na myśli

Prof. Bogusław Pawłowski, Łukasz Kwiatek
Prof. Bogusław Pawłowski, antropolog: Mózg to bardzo kosztowny organ. U dorosłego człowieka pochłania jedną piątą całej energii. Nie każdy organizm może sobie…
Sybilla Kumańska na fresku namalowanym przez Andreę del Castagno (ok. 1450, Galeria Uffizi, Florencja). Tysiącletnie życie nie przyniosło jej szczęścia. Otrzymała je w darze od zauroczonego nią Apolla, któremu służyła jako kapłanka w jednej z wyroczni. / DOMENA PUBLICZNA

Co nas dzieli

Bartosz Kabała
Komórki macierzyste mogą bez końca ulegać podziałom i tworzyć dowolne tkanki naszego ciała. To na nich będzie oparta medycyna przyszłości.
/ ARKADIUSZ HAPKA DLA „TP”

Jesteśmy dinozaurami

Joseph LeDoux, Maria Hawranek
JOSEPH LEDOUX, neurobiolog: U twoich stóp pojawia się wąż. Serce zaczyna bić szybko, zostają uwolnione hormony stresu, ale to jeszcze nie jest odczucie strachu…
Thomas Bernhard. Wiedeń, 1970 r. / IMAGNO

Powieści długiego zdania

Jan Balbierz
Apokalipsa jest już u progu, ale trudno dociec, skąd i dlaczego przyjdzie. Jej zapowiedzią jest nie tylko trupa cyrkowa wystawiająca truchło największego…
Pracownicy Westinghouse Electric sprawdzają ważącą 360 kg kapsułę czasu, która zostanie zakopana z okazji Wystawy Światowej w Nowym Jorku. / BETTMANN

Wysłane do przyszłości

Zuzanna Lamża
Wierzymy, że dla przychodzących po nas będziemy ważni. Przynajmniej ciekawi. Choćby śmieszni. Dlatego zostawiamy im nieznane nam dzieła literackie. I rolkę…
Miniatura ukazująca styczeń, Psałterz Fécamp (Psałterz Eleonory Akwitańskiej), ok. 1185, Koninklijke Bibliotheek w Hadze /

Upadki i odrodzenia

Magdalena Łanuszka
Pory roku, etapy ludzkiego życia, lęk przed śmiercią, ulotność, przemijanie. Motyw czasu w sztuce powraca często i na wiele sposobów.
W głębokich, zimnych i ciemnych wodach Atlantyku i Oceanu Arktycznego znalazły swoją niszę rekiny grenlandzkie. Wiodą najbardziej powolne życie spośród wszystkich kręgowców. Ich tempo metabolizmu jest niskie, a czas dojrzewania bardzo długi. / LOUISE MURRAY / ALAMY / BEW

Czego nie pamiętają najstarsze sosny

Łukasz Kwiatek
W przyrodzie ożywionej nie obowiązuje uniwersalna skala czasu. Przedstawiciele każdego gatunku myślą i żyją w różnym tempie.
Natalia Polasik, „W służbie czasu", 2020 / @MOONWATERPL DLA „TP”

Co nadaje sens

Piotr Sikora
Doświadczenie upływu czasu jest jednym z najgłębszych przeżyć egzystencjalnych. Dlatego odgrywa ono ważną rolę w myśleniu religijnym.
/ MARCIN BONDAROWICZ DLA „TP”

Tym/czasem

Ks. Michał Heller, Wojciech Bonowicz
Ks. MICHAŁ HELLER: Pewnego świętego zapytano: co byś zrobił, gdyby ci powiedzieli, że za dwie godziny będzie koniec świata? Odparł: dalej grałbym w szachy. To…

Rozmowy na czasie: Stefan Chwin "Co nam zabiera czas"

Znane przekleństwo brzmi: „obyś żył w ciekawych czasach”. Nasze z pewnością takie są. Czy to jednak doświadczenie wyjątkowe?

Rozmowy na czasie: Norman Davies "Czy państwa są nieśmiertelne?"

„Wszystko, co sprawia wrażenie, jakby miało trwać wiecznie, może w każdej chwili runąć”, twierdzi Norman Davis. Podczas słynnego wykładu we Wrocławiu w połowie…

Inventio. Joanna Kozakiewicz "Miliardy lat historii Marsa ukryte w ziarenkach piasku"

Mars – zimna, pustynna i niegościnna planeta, a zarazem nasz najbliższy kosmiczny sąsiad. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że nie ma tam nic ciekawego. Nagie…

Rozmowy na czasie: Tomasz Stawiszyński "O zatrzymaniu czasu"

Czas to oczywiście jedno z podstawowych zagadnień filozoficznych i socjologicznych. Wszyscy jesteśmy w nim zanurzeni, ale każdy znajduje się w innym miejscu…

Na zakończenie: Michał Heller, Wojciech Bonowicz "O wieczności"

Czas i wieczność to przeciwstawne pojęcia, splecione jednak w nierozerwalnym uścisku. Jesteśmy zanurzeni w czasie, w permanentnej teraźniejszości, co umożliwia…

Zjednoczenie Niemiec. 30 lat później

East Side Gallery / © DZT / HANS PETER MERTEN

Podróż do Niemiec 30 lat po zjednoczeniu

Paweł Figurski
160 km, łatwa trasa, wspaniałe widoki i niesamowite zabytki. To Szlak Muru Berlińskiego, czyli nietuzinkowy sposób na poznanie historii podziału stolicy…
Na okładce: Przy Bramie Brandenburskiej, 31 grudnia 1989 r. / OWEN FRANKEN / CORBIS / GETTY IMAGES

Majstersztyk zjednoczenia

Filip Gańczak
Upadek muru berlińskiego nie gwarantował szybkiej jedności Niemiec. Kluczowa okazała się determinacja kanclerza RFN Helmuta Kohla i mieszkańców NRD. Ale i to…
Górnicy z kopalni soli potasowej w miejscowości Bleicherode w górach Harz protestują w 1990 r., domagając się zachowania miejsc pracy. Po unii walutowej kopalnia była początkowo zarządzana przez Urząd Powierniczy (Treuhand), wkrótce wstrzymano wydobycie. / EBERHARD KLÖPPEL / ULLSTEIN BILD VIA GETTY IMAGES

A myśmy się spodziewali

Łukasz Grajewski
Dla ludzi urodzonych w NRD zjednoczenie było często początkiem osobistych kryzysów, za które obwiniano bogatszy Zachód. Oto historia dwóch braci.
Kanclerz Niemiec Helmut Kohl i premier Tadeusz Mazowiecki. Warszawa, 9 listopada 1989 r. / KRZYSZTOF WÓJCIK / FORUM

Zjednoczenie a sprawa polska

Jacek Lepiarz
Między wspólnotą interesów a nieufnością: jak wyglądały relacje między Polakami i Niemcami w czasach przełomu 1989–1991?
Na ruinach dyktatury: partyjka szachów w opuszczonej wieży strażniczej – jednej z wielu, które tworzyły mur berliński. W oddali budynek Reichstagu, dziś siedziba Bundestagu. Rok 1990. / NORBERT MICHALKE / BEW

Wszystko mogło wyglądać inaczej

Ehrhart Neubert
Nie byłoby zjednoczenia, gdyby wcześniej obywatele NRD nie wyszli na ulice – wschodnioniemiecki opozycjonista i teolog wspomina tamte dni i emocje.
Projekt (widziany z góry) Pomnika Wolności i Jedności, który właśnie powstaje w Berlinie. / MILLA & PARTNER

Dlaczego potrzebujemy pomników

Florian Mausbach
W stolicy Niemiec powinien powstać nie tylko monument Wolności i Jedności, upamiętniający przełom sprzed trzech dekad, ale także osobny pomnik poświęcony…