Tygodnik Powszechny Nr 1/2019

Data wydania:
Numer wydania:
01
Rok wydania:
2019

Edytorial

/ Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP

Testament twój

Ks. Adam Boniecki
Zainspirował mnie Szymon Hołownia pięknym tekstem „Testament mój”. Testament... dobry temat do numeru noworocznego, bo Nowy Rok jest jak uderzenie zegara.

Obraz tygodnia

/ HANNA FRANZEN / REUTERS / FORUM

Jeśli nie zaczniecie traktować poważnie klimatu, dzieci was rozliczą

Adam Robiński
To mówi GRETA THUNBERG, jedna z naszych bohaterek 2018.
/ BEATA ZAWRZEL / REPORTER

Rok antyspołecznej zmiany

Rafał Woś
Ci, którzy doceniali PiS za kontestowanie neoliberalnego status quo i prospołeczne pomysły, po roku z premierem Morawieckim mają prawo czuć się rozczarowani.
/ PIOTR KAMIONKA / REPORTER

Iwona Hartwich: rzeczniczka bez L-4

Przemysław Wilczyński
Gdybym mogła, już podczas rozmowy z panem teleportowałabym się do Sejmu i rozpoczęła kolejny protest. Bo my, w odróżnieniu od innych, nie możemy położyć na…

Następne rocznice do zmarnowania

Paweł Bravo
Czy trzydzieści i piętnaście okażą się szczęśliwszymi liczbami dla zbiorowej wyobraźni niż sto?
/ ŁUKASZ CYNALEWSKI / AGENCJA GAZETA

Strajk po naszemu

MK
W listopadzie L-4 brali policjanci, w grudniu – pracownicy sądów i nauczyciele (na zdjęciu uczniowie I LO w Poznaniu, zamiast lekcji mają naukę tańca przed…

Praca nie tylko dla Polaków

Marek Rabij
Otwarcie w 2018 r. polskiego rynku na imigrantów zarobkowych spoza Unii Europejskiej trudno nazwać inaczej niż rewolucją – nawet jeśli sam proces miał dynamikę…

Rok w skrócie – kraj

/ GRAŻYNA MAKARA

Benson Lako: jak odzyskać własny kraj

Marcin Żyła
Od spotkania z nim minęło już półtora roku. Wtedy Arua, 63-tysięczne miasto w północno-zachodniej Ugandzie, było centrum regionu, który przyjął milion…

Afryka, najmłodszy kontynent

Wojciech Jagielski
O tym, jak wkrótce będzie wyglądał świat, rozstrzygnie Afryka – najbiedniejszy i najmłodszy z kontynentów. W stumilionowym Kongu dwie trzecie mieszkańców nie…
/ SILVIA IZQUIERDO / AP / EAST NEWS

Europa i świat: czas niepewności

Wojciech Pięciak
Jak oddać dziś klimat w polityce europejskiej i światowej?

Rosja w roku 2018: między mundialem i ukraińskim tomosem

Anna Łabuszewska
W plebiscycie na najpopularniejsze słowo roku w Rosji wygrała triada: emerytury – mundial – nowiczok.
/ TOMASZ PACZOS / FOTONOVA

Rok w skrócie – Kościół

/ ROBERT WOŹNIAK

Małgorzata Borkowska: Siostro, powiedz nam słowo

Maciej Müller

Mam synodalność i nie zawaham się jej użyć

Edward Augustyn
Gdyby w Kościele wybierano słowo roku, ranking otwierałaby „synodalność”. Termin nie nowy, ale w 2018 r. zrobił karierę. „Synodalność jest drogą dla Kościoła w…
Nacjonaliści polscy i neofaszyści włoscy na Marszu Niepodległości, Warszawa, 11 listopada 2018 r. / JAKUB WŁODEK / NURPHOTO / GETTY IMAGES

Biskupi: nacjonalizm to nie patriotyzm

Maciej Müller

Rok w skrócie – kultura

/ MATT MCCLAIN / GETTY IMAGES

Facebook szkodzi

Agata Kaźmierska, Wojciech Brzeziński
Na początku każdego roku Mark Zuckerberg ogłasza osobisty cel. W 2016 r. to było przebiegnięcie 365 mil, rok później dojenie krów.
/ KAMIL PIKLIKIEWICZ / DDTVN / EAST NEWS

Joanna Kulig: Dobre, że aż kipi

Anita Piotrowska
Pędzi, pędzi Kulig niczym błyskawica... Filmowa Europa już leży u jej stóp, za chwilę Hollywood rozwinie przed nią czerwone dywany, niemal każdy tydzień…

Ministerstwo zerwanej ciągłości

Monika Ochędowska
„Stara się podporządkować sferę kultury jednolitej opcji ideowej i narusza przyjęte zasady funkcjonowania instytucji publicznych” – napisała Rada Naukowa IFiS…
/

Bartosz Minkiewicz rysuje

Bartosz Minkiewicz

Temat Tygodnika

/ MAREK ZALEJSKI // PATRYK SROCZYŃSKI // MOZZZ / STOCK.ADOBE.COM // GOOGLE TŁUMACZ

To będzie najlepszy rok w historii świata

Marcin Napiórkowski
Będzie wspaniale, ale dlaczego o tym nie wiemy? Przez spisek. Chętniej przyswajamy spektakularne złe wieści niż historie o długofalowej stopniowej poprawie.…

Czytania

Przerażenie synów Izraela

Paweł Śpiewak
Opowieść w Księdze Ester niespodziewanie i nagle się zmienia. Haman – potomek Amelekitów, zapragnął wymordować wszystkich Żydów w całym imperium.

Dajmy się zaskoczyć

O. Wacław Oszajca SJ
Uroczystość Objawienia Pańskiego, ze staropolska zwana Świętem Trzech Króli, tak obrosła poezją, muzyką, rozgościła się w jasełkach i teatrze, że nawet…

Uwierzmy temu Imieniu

Abp Grzegorz Ryś
„Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, swojej Małżonki, albowiem z Ducha Świętego jest To, co się w Niej poczęło.
/

Widzenia

Piotr Sikora

Czytania liturgiczne

30 XII – 13 I

Kraj

Na konwencji Prawa i Sprawiedliwości, Warszawa, 14 grudnia 2018 r. / ADAM CHEŁSTOWSKI / FORUM

Polexit: Raczej nie

Andrzej Stankiewicz
PiS nie chce wyprowadzić Polski z Unii Europejskiej. Chce jedynie wyprowadzić Unię z Polski. Bo nigdy nie chciał Unii do Polski za głęboko wpuszczać.
Przepiórka japońska / DORLING KINDERSLEY / ALAMY STOCK PHOTO/ BEW

A któż to w gościnie u badylarki?

Stanisław Łubieński
Cieszmy się drobnymi zwycięstwami w imię ptaków. Empatia wygrywa kolejne bitwy.
/ MACIEJ ZIENKIEWICZ / AGENCJA GAZETA

Rok z życia linoskoczka

Mikołaj Grynberg, Michał Okoński
MIKOŁAJ GRYNBERG, pisarz: Z rozmów z nauczycielami i z rodzicami żydowskich dzieci wiem, że w szkołach znowu się pojawia sformułowanie „mydło”, że się słyszy „…

Wiara

/ ALESSANDRA TARANTINO / AP / EAST NEWS

Papież, który przeraża

Luigi Accattoli
Dlaczego Franciszek jest jednym z najbardziej kochanych papieży ostatnich czasów, a jednocześnie – najbardziej z nich wszystkich krytykowanym?
Protest pod pomnikiem ks. Henryka Jankowskiego, Gdańsk, 7 grudnia 2018 r. / WOJCIECH STRÓŻYK / REPORTER

Długa droga oczyszczenia

Artur Sporniak
Sprawdziliśmy, jak Kościół w Polsce radzi sobie ze skandalem pedofilii. Oprócz jego skali problemem jest niedostateczna wrażliwość na los ofiar.
Sztokholmski kościół Andreaskyrkan, październik 2018 r. / PARAFIA ANDREASKYRKAN

Adresat: Bóg

Weronika Pérez Borjas
Skrzyneczka jest zrobiona z miedzi, a więc jak mówi pastor Lars, bardzo atrakcyjna dla złodziei. Aż dziw, że jeszcze wisi, i to od 1994 r. Ludzie wkładają tu…

Świat

Funkcjonariusze służby bezpieczeństwa, strzegący sesji plenarnej Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, Pekin, marzec 2017 r. / MARK SCHIEFELBEIN / AP / EAST NEWS

Jak zatrzymać Chiny

Marcin Kaczmarski
W ciągu minionego półtora roku ich postrzeganie na Zachodzie zmieniło się zasadniczo – dziś Chiny uważane są za zagrożenie. Jak to się stało? I co z tego…
Zbiorowy pogrzeb kurdyjskich bojowników poległych w rejonie Afrin, marzec 2018 r. / / FOT. PAWEŁ PIENIĄŻEK

Do zobaczenia w Afrinie

Paweł Pieniążek
Obce państwa wgryzły się w ten kraj, a największy kawałek przypadł Rosji i Iranowi. Po ośmiu latach śmierci, zniszczenia i wygnania w Syrii nie widać nadziei…
Obóz Mariano Matamoros, Tijuana, 7 grudnia 2018 r. / MARTA ZDZIEBORSKA

Karawana chce do raju

Marta Zdzieborska
Świat śledził marsz tysięcy migrantów z Ameryki Środkowej. Ich przedostatnim przystankiem jest Tijuana, meksykańskie miasto przy granicy z USA. Zanim niektórym…

Historia

Tak bitwę pod murami Antiochii w 1098 r. – między krzyżowcami i armią saraceńską – wyobrażał sobie artysta z epoki późnego średniowiecza. / SCIENCE HISTORY IMAGES / ALAMY STOCK PHOTO / BEW

Smak saraceńskiej krwi

Jakub Mejer
Dziewięćset dwadzieścia lat temu mieszkający w Ziemi Świętej muzułmanie zaczęli się bać chrześcijan z Europy Zachodniej.

Nauka

Baner reklamowy w Gliwicach, 2018 r. / BEATA ZAWRZEL / REPORTER

Dajemy popalić

Marcin Popkiewicz, Adam Robiński
MARCIN POPKIEWICZ, analityk Megatrendów: Przez całe życie dążyłeś do tego, żeby mieć terenówkę, a na kolację jeść steki. I nagle ktoś mówi, że w ten sposób…

Z oddechem

/ ZYGMUNT JANUSZEWSKI

Ludzie przeciw demokracji

Yascha Mounk, Rafał Woś
YASCHA MOUNK, politolog: Ci, którym zależy na odnowieniu ducha liberalnej demokracji, muszą po pierwsze udomowić nacjonalizm.

Kultura

Łódzki Orszak Trzech Króli prowadzi straż Marszu Niepodległości – z opaską ONR i plakietką „Śmierć wrogom Ojczyzny”. Łódź, styczeń 2017 r. / RADOSŁAW JÓŹWIAK / FORUM

Niemiłość narodowa

Magdalena Nowicka-Franczak
To było słowo roku w Polsce: „ojkofobia”. Miało być kijem na tych, którzy tropią ksenofobię i nacjonalizm. Okazało się lustrem, w którym przeglądają się…
Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński na plaży w Chałupach, sierpień 1928 r. / ARCHIWUM PRYWATNE // MUZEUM SZTUKI W ŁODZI

Utajona rewolucja

Piotr Kosiewski
Dla polskiej sztuki wystawa Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego w paryskim Centre Pompidou to wydarzenie roku. Nie tylko dlatego, że ich prace znalazły…
/ MICHAEL OCHS ARCHIVES / GETTY IMAGES

Nina ma głos

Robert Kasprzycki
Kochana, znienawidzona, boska, diabelska, prawdziwa, pretensjonalna, podziwiana, krytykowana, była prawdziwą divą. Niepojętym błyskiem talentu.
Toni Servillo w filmie „Oni” / GIANNI FIORITO / MAT. PRASOWE GUTEK FILM

Nieusuwalny zapach

Anita Piotrowska
Czy trzeba wołać „król jest nagi?”, kiedy ten sam kpi z listków figowych? Paolo Sorrentino w filmie o Berlusconim rozbiera go z nieistniejących warstw, by…

Warto zobaczyć w TV

AP
5 – 18 stycznia
/ MAREK SZCZEPAŃSKI / NEWSWEEK / FORUM

Kazimierz Kutz: brawurowa szychta

Tadeusz Lubelski
Zdecydował się na szkołę filmową, bo bał się, że jak na wymagania krakowskiej polonistyki jego śląsko brzmiąca polszczyzna była nie dość wykwintna.

Spowiedź outsidera

Lektor
„Tygodnik” postanowił na nowy rok natchnąć czytelników optymizmem (patrz artykuł Marcina Napiórkowskiego), z przekory więc wybieram rzecz niebywale ponurą,…

Felietony

Błąd numer pięć

Anna Dziewit-Meller
Koniec roku zobowiązuje do podsumowań i rozliczeń, pełnego przygnębienia wchodzenia na wagę celem dobicia się po świętach itp.

Nasze życzenia się spełnią

Szymon Hołownia
Václav Havel miał kiedyś napisać (powiedzieć?), że mieć nadzieję to wcale nie oznacza wierzyć, że wszystko będzie w porządku, lecz wierzyć, że wszystko ma sens…

Chłopcy z biednych domów

Andrzej Stasiuk

Syndrom batuty

Jan Klata
Na dniach odnotowano kolejny przypadek syndromu Stendhala, co cieszy.

O infoliniach

Stanisław Mancewicz
Zespół niedogodności, występujący podczas kontaktowania się z dostarczycielami dowolnych usług przez tzw. infolinię, to nie jest wymysł staruszka…

Smaki

/ PIXABAY.COM

Władcy marionetek

Paweł Bravo
350 milionów euro. Tyle obrotu rocznie wynosi granica, do której Unia traktuje producenta żywności jako małego.

Zmysły

Tamannaah: Nie udaję kobiety, jestem hidźrą, Cox Bazaar, 5 października 2018 r. / MAREK RABIJ

Żonglując rodzajami

Marek Rabij
Powiadają, że hidźry wciąż mogą sprowadzić deszcz, a nawet zwrócić płodność kobiecie. Bezpowrotnie utraciły jednak pozycję, jaką trzecia płeć przez wieki…

Tygodnik Czytelników

Młodzi i demokracja

Adam Kusio
„TP” 52-53 / 2018
Krystian Krupa /

Prośba o pomoc

Krystian Krupa
Mam na imię Krystian, mam 9 lat. W lipcu wykryto u mnie bardzo rzadki u dzieci złośliwy nowotwór wątroby hepatocellular carcinoma (HCC, w IV stadium) z …

Dodatki w numerze Nr 1/2019

140 lat Teatr im. S. Żeromskiego w Kielcach

Wojciech Niemczyk „Samotność pól bawełnianych” reż. Radosław Rychcik / KRZYSZTOF BIELIŃSKI / TEATR ŻEROMSKIEGO

Dla wszystkich frakcji

Michał Kotański, Martyna Nowicka
MICHAŁ KOTAŃSKI, dyrektor Teatru Żeromskiego w Kielcach: Teatr nie musi być miejscem do opowiadania sentymentalnych bajek. Powinno być w nim miejsce także na…
„Ciemności”, reż. Monika Strzępka / BARTEK SADOWSKI / TEATR ŻEROMSKIEGO

Dziecięca choroba

Maciej Stroiński
Spektakl „Ciemności” stawia lewicy, zwłaszcza facebookowej, pytanie Nietzschego: czy walcząc z potworem, sam się nim nie stajesz?

Unicef – dla każdego dziecka

Ashwaq, 14-latka z miasta Sada, w obozie dla uchodźców wewnętrznych w Khamir (Jemen) / UNICEF / UN073964 / CLARKE FOR UN

Możemy nie robić nic

Marek Krupiński
Ale jeśli zmiany w świecie będą się dokonywały w tym samym tempie, co przez ostatnie 15 lat, to w 2030 r. ok. 167 milionów dzieci będzie żyło w ubóstwie. 60…
Ashwaq, 14-latka z miasta Sada, w obozie dla uchodźców wewnętrznych w Khamir (Jemen). Dziewczyna ma ośmioro rodzeństwa. / UNICEF / UN073964 / CLARKE FOR UN

Co się zmienia w świecie młodych

Jo Boyden, Marcin Żyła
JO BOYDEN, antropolożka, bada sytuację dzieci w krajach Południa: Stykamy się z taką sytuacją: niepiśmienni rodzice zrzekają się swoich uprawnień na rzecz…
/ UNICEF / UN0253355 / HUWAIS // UNICEF / UN0253363 / HUWAIS

W tym dzieci

Marcin Żyła
Po czterech latach wojny, epidemii cholery i głodu, prawie każde jemeńskie dziecko potrzebuje pomocy. Dziś nie ma gorszego od Jemenu miejsca, aby zaczynać…
Ludwik Rajchman w okresie międzywojennym, jeszcze jako dyrektor Sekcji Zdrowia Sekretariatu Ligi Narodów / NAC

Więcej niż ideały

Marta Filipiuk-Michniewicz
Lekarz, Polak o żydowskich korzeniach, pomagający dzieciom – i nie Korczak. O Ludwiku Rajchmanie, pomysłodawcy UNICEF-u, słyszało wciąż niewielu.

Muzyka w „Tygodniku” – Moniuszko 200.

Plakat Andrzeja Wieteszki dla Teatru Wielkiego – Opery Narodowej „Rok Moniuszki” / MATERIAŁY PRASOWE

Nowator, który nie szukał poklasku

Dorota Kozińska
Nasz stosunek do twórczości Moniuszki przypomina strategię psa ogrodnika.
Waldemar Dąbrowski / KRZYSZTOF BIELIŃSKI / MAT. PRASOWE

Profetyczna krzywda

Waldemar Dąbrowski, Beata Stylińska
WALDEMAR DĄBROWSKI, dyrektor Teatru Wielkiego – Opery Narodowej: Kiedy wprowadziłem do programu „Poloneza koncertowego” Moniuszki, żaden z naszych muzyków tego…
Fabio Biondi dyrygujący „Halką” w Studiu S1, 24 sierpnia 2018 r. Wielkoskalowe powtórze- nie tego koncertu zainauguruje Rok Moniuszkowski 5 stycznia. / DAREK GOLIK / NIFC / MAT. PRASOWE

Otwierając magiczną szkatułę

Fabio Biondi, Jakub Puchalski
FABIO BIONDI, założyciel i kierownik zespołu Europa Galante: To była miłość piorunująca, od pierwszego wejrzenia, fascynacja.

Wielkie Pytania na nowo #1: Matematyka

/ peshkova / stock.adobe.com

Zagubieni w liczbach

Mirosław Szreder
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Trudno dziś znaleźć sferę ludzkiej aktywności, której nie opisujemy liczbami. Czasem jednak łatwiej coś zmierzyć, niż naprawdę…
/ www.postcardfromearth.com // adobe.com

Skończona nieskończoność

Zdzisław Pogoda
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Od dużych liczb może zakręcić się w głowie. Niektóre mogą być tak wielkie, że umykają naszej wyobraźni – a nawet fizycznej…
Fraktal „Płonący statek”, opisany pierwszy raz przez Michaela Michelitscha i Ottona E. Rösslera w 1992 r. / Shiyu Ji / domena publiczna

Świat jest matematyczny

Sebastian Szybka
Tylko w fizyce, odgadując fragment struktury matematycznej odpowiadającej wycinkowi rzeczywistości, potrafimy odtworzyć cały rozdział z matematycznej księgi…
Zbliżenie fraktala „Płonący statek” / MIKECONDRON / DOMENA PUBLICZNA

Świat nie jest matematyczny

Łukasz Lamża
Nie jestem pewien, czy świat w ogóle jest „jakiś”. Ale jeżeli już jakiś jest, to nie matematyczny. Co by to właściwie miało znaczyć?
Na ścianie z k-dronów przy zmianie kąta padania światła powstają nowe wzory. / ARCHIWUM PRYWATNE JANUSZA KAPUSTY

Co się kryje między sześcianami

Michał Kuźmiński
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Istnieją kształty, o których nie śniło się ani filozofom, ani matematykom, ani artystom. Trzeba je tylko umieć zauważyć. Czasami…
Fragment wykresu funkcji ζ Riemanna. Zera tej funkcji dzielą się na dwa typy: trywialne (zielone punkty) i nietrywialne (czerwone punkty).

Królowa hipotez

Tomasz Miller
Jak to się stało, że niewinna uwaga, rzucona mimochodem przez Bernharda Riemanna, od ponad półtora wieku rozpala wyobraźnię matematyków?
Emmy Noether, 1910 r. / / DOMENA PUBLICZNA

Dzieci złamanej symetrii

Tomasz Płazak
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Sto lat temu Emmy Noether pchnęła fizykę na nowe tory. Jej badania symetrii zaowocowały głębokim wglądem w strukturę materii i…
/

Matematyka

Grzegorz Jankowicz, Łukasz Lamża
W świecie plemiennych sprzeczek chcemy na nowo zadać pytania o najważniejsze zagadnienia naukowe i filozoficzne. Na początek zapraszamy do lektury, zwłaszcza…
/ INFOGRAFIKA LECH MAZURCZYK / TEKST ŁUKASZ LAMŻA

Mapa matematyki

Łukasz Lamża, Lech Mazurczyk
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Słowo „matematyka” wywołuje różne skojarzenia. Może z długimi ciągami cyfr albo tajemniczymi greckimi literami, może z wężowatą…