To będzie najlepszy rok w historii świata

Będzie wspaniale, ale dlaczego o tym nie wiemy? Przez spisek. Chętniej przyswajamy spektakularne złe wieści niż historie o długofalowej stopniowej poprawie. Media mamroczą o zbrodniach i tragediach. Kultura – o kryzysie, klęsce i upadku.

24.12.2018

Czyta się kilka minut

 / MAREK ZALEJSKI // PATRYK SROCZYŃSKI // MOZZZ / STOCK.ADOBE.COM // GOOGLE TŁUMACZ
/ MAREK ZALEJSKI // PATRYK SROCZYŃSKI // MOZZZ / STOCK.ADOBE.COM // GOOGLE TŁUMACZ

Wszystko wskazuje na to, że rok 2019 będzie najlepszym rokiem w dotychczasowej historii ludzkości. To nie żart. To nie ironia. Słyszę głosy sprzeciwu: a co z biedą w Afryce, plastikiem w oceanach, Trumpem, brexitem, smogiem, populizmem, przestępczością, konstytucją i wzrastającymi nierównościami? Czyżbym nie oglądał telewizji, nie czytał gazet? Czy nie wiem, co się dzieje na świecie?

Otóż świat wcale nie jest taki, jak nam się wydaje. Od lat zmierza w innym kierunku, niż podpowiadają nam media i wrodzony instynkt dramatyzmu. Może to dziwnie zabrzmi ze strony kogoś, kto zawodowo zajmuje się badaniem teorii spiskowych, ale wygląda na to, że w tym wypadku naprawdę padliśmy ofiarą globalnego spisku.

570 mln ludzi będzie żyło w ubóstwie

Jeżeli utrzymamy aktualne tempo i nie wydarzy się nic niespodziewanego, liczba ludzi żyjących w skrajnej biedzie (poniżej 1,25 dol. dziennie na osobę) spadnie na koniec tego roku do ok. 570 mln. Kiedy piszę te słowa, zbliża się Boże Narodzenie 2018 r., a liczba żyjących w biedzie wynosi 593 mln. Czyli przez ten jeden, wspaniały rok ze stanu ubóstwa wyzwoli się ponad 20 mln ludzi. To tak, jakby pół Polski wyszło z biedy. Wciąż 8 proc. mieszkańców Ziemi żyje w skrajnej nędzy. Ale jeszcze w roku 1999 było to 30 proc. W tym nowym tysiącleciu naprawdę sporo udało nam się zdziałać.

Lech Mazurczyk

Tempo zmian w tej dziedzinie od lat jest imponujące. Plan jest taki, żeby do roku 2030 wyeliminować ubóstwo na świecie, we wszystkich jego formach. To nie deklaracja z międzynarodowego zlotu fanów science fiction, lecz pierwszy z imponujących celów zawartych w dokumencie „Cele zrównoważonego rozwoju 2030” podpisanym przez wszystkie państwa członkowskie ONZ. Czy to się uda? Na razie złapaliśmy trochę zadyszki i trzeba mocno podkręcić tempo. Ale zostało jeszcze 11 lat. Biorąc pod uwagę dotychczasowe osiągnięcia, terminowa realizacja tego najambitniejszego projektu w historii ludzkości nie wydaje się niemożliwa. To tylko kwestia priorytetów.

5 mln dzieci umrze

Czytając o kolejnych straszliwych epidemiach, oglądając w telewizji twarze dzieci umierających na malarię albo nawet czekając w wielomiesięcznej kolejce do lekarza, trudno nam uwierzyć, że walka z chorobami i śmiercią idzie nam świetnie.

Steven Pinker, autor książki „Nowe Oświecenie”, o której zaraz będzie mowa szerzej, opowiada o swoim przykładzie użycia czasu przeszłego. „Smallpox was an infectious disease caused by one of two virus variants, variola major and variola minor”. To hasło z angielskiej Wikipedii definiujące ospę prawdziwą. Zdanie mówiące, że ospa prawdziwa była chorobą zakaźną, to zapis jednego z najwspanialszych triumfów w historii ludzkości. W samym tylko XX w. ospa zabiła prawie pół miliarda ludzi. Dla wszystkich opowiadających, że największe korzyści z programów szczepień odnoszą wielkie koncerny farmaceutyczne: całkowity koszt programu, który doprowadził do wykorzenienia choroby, oscyluje w okolicach 312 mln dolarów. To mniej niż budżet najnowszego filmu o Avengersach.

Ale wykorzenienie ospy to tylko początek. Dopiero się rozpędzamy. Drakunkuloza to makabryczna choroba wywoływana przez nicienia, który rozwija się i mnoży potajemnie w organizmie ofiary, by po jakimś czasie uformować bolesne bąble na powierzchni jej skóry. W każdym takim bąblu znajduje się zwinięty robak o długości ponad metra. Gdy zbolała ofiara podrapie bąbel – ten pęka, uwalniając setki jajeczek, które trafiają do wody pitnej, gdzie infekują oczliki (żywicieli pośrednich), a wraz z nimi trafiają do organizmów kolejnych ludzi.

Ot historia, jakich wiele każdy z nas pamięta z lekcji biologii. Skomplikowany diagram z cyklem życiowym, makabryczne zdjęcia owrzodziałych tkanek i nawijanych na patyk robali. Ale ten horror ma szczęśliwe zakończenie. W roku 1986 ofiarą nicienia padło ok. 3,5 mln osób w wielu krajach Afryki. Do roku 2017 liczba ta zmniejszyła się do 30 przypadków, czyli została zredukowana o ponad 99,999 proc. Być może szczęśliwy rok 2019 będzie pierwszym, w którym nikt nie zachoruje na drakunkulozę?

Lech Mazurczyk

Zwyciężamy też w trudnej i bolesnej wojnie z chorobą Heinego-Medina (polio). W roku 1988 (przy poziomie 350 tys. przypadków rocznie) postanowiono wyplenić ją całkowicie. To, co 30 lat temu było tylko marzeniem, dziś staje się rzeczywistością. Liczba zachorowań ogranicza się do kilku krajów i wynosi nieco ponad sto osób rocznie i to wyłącznie dlatego, że w wyniku wojny w Syrii program szczepień został przerwany i wybuchła tam lokalna epidemia. Dzięki bohaterstwu lekarzy i pracowników służby zdrowia ryzykujących życiem sytuacja powoli wraca na dobry tor. Na stronie internetowej Global Polio Eradication Initiative można śledzić każdy pojedynczy przypadek tej choroby. Jest szansa, że w 2019 r. będzie ich zaledwie kilka.

W roku 2019 z powodu chorób, głodu i powikłań okołoporodowych umrze około 5 mln dzieci. To o 5 milionów za dużo. Pozostaje jeszcze mnóstwo do zrobienia! Ale musimy patrzeć nie tylko na liczby, lecz także na trendy. A te powinny napawać nas dumą. W 1990 r. przed ukończeniem 5. roku życia umarło 12,6 mln dzieci. W ciągu trzech dekad udało się zmniejszyć tę liczbę o ponad połowę, przy jednoczesnym olbrzymim przyroście ludności świata. Nigdy mi się nie znudzi powtarzanie, że wykres obrazujący spadającą śmiertelność dzieci w ciągu ostatniego stulecia to najpiękniejsze dzieło stworzone ręką człowieka.

900 mln ludzi nie potrafi czytać i pisać

Jaka przyszłość czeka dzieci, które dzięki rozwojowi nauki, medycyny i infrastruktury wyrwaliśmy śmierci? Zapewne całkiem niezła. W tym szczęśliwym roku współczynnik analfabetyzmu w skali świata spadnie do ok. 12 proc. (szacunki na podst. danych UNESCO). Oznacza to, że odwrócą się proporcje. W XIX wiek wchodziliśmy z około 12 proc. populacji potrafiącej czytać. Przez całe XIX stulecie udało się ten wynik poprawić o zaledwie 8 proc. (do ok. 20 proc.). Ale wiek XX to czas światowego boomu edukacyjnego, a nasze stulecie godnie ten trend kontynuuje.

Lech Mazurczyk

Postęp w zakresie edukacji dotyczy zarówno chłopców, jak i dziewcząt, a nierówności są szybko eliminowane. Jeśli weźmiemy pod uwagę cały świat, to 30-letni mężczyzna spędził w szkole średnio 10 lat, kobieta – 9, a więc zaledwie rok krócej. Mnóstwo pozostaje jeszcze do zrobienia w kwestii dostępności edukacji wyższej, poziomu nauczania, a wiele wskazuje na to, że wkrótce będziemy musieli przemyśleć nasz system powszechnej edukacji oparty na XIX-wiecznych wzorcach. Ale niech dążenie do doskonałości nie przesłoni nam radości i dumy z tego, co udało się osiągnąć. Na całym świecie analfabetyzm przestaje być regułą, a staje się coraz rzadszym wyjątkiem.

To się dobrze składa, bo będzie co czytać. Z danych UNESCO wynika, że w roku 2019 w na świecie ukaże się jakieś 2,5 mln nowych książek. Wiem, wiem... „Pewnie większość to bezwartościowa makulatura”, „młodzież od komórek dostaje wtórnego analfabetyzmu”, a tak w ogóle to „Polacy nie czytają książek” – co roku ukazuje się o tym 50 artykułów – przy okazji publikacji raportu Biblioteki Narodowej. Problem jest taki, że „lepszy świat”, z którym porównujemy współczesność, nigdy nie istniał. To tylko nasza fantazja o przeszłości, w której ludzie byli bardziej kulturalni, wykształceni i czytali na potęgę, najchętniej sięgając po „Krytykę czystego rozumu”.

„No ale wystarczy wejść do internetu, żeby zobaczyć, ile dziś ludzie robią błęduf ortograficznych!”. Cóż, prawda jest taka, że przed nastaniem internetu i esemesów przeciętny człowiek po ukończeniu edukacji w ogóle nie posługiwał się słowem pisanym, chyba że do sporządzenia listy zakupów albo w niezmiernie rzadkich przypadkach, gdy trzeba było kupić papier podaniowy i napisać petycję do urzędu. Negatywne skutki, które rzucają nam się w oczy, to nie efekt upadku edukacji, lecz właśnie jej upowszechnienia i demokratyzacji mediów, znacznie poszerzającej dostęp do sfery publicznej. Jeszcze niedawno na agorze brzmiały tylko głosy wąskiej elity – najbogatszych i najbardziej wykształconych.

A co z nierównościami?

Przecież wszyscy wiedzą, że owoce postępu trafiają tylko do najbogatszych, a biedni nie mają z tego nic, prawda? W ostatnim raporcie organizacji pomocowej Oxfam czytamy, że ośmioro najbogatszych ludzi posiada tyle majątku co biedniejsza połowa ludzkości. Czy to nie dowód, że biedniejsi są coraz biedniejsi i mają coraz gorzej?

Nierówności to jedna z tych kwestii, w których bardzo dużo zostało jeszcze do zrobienia. Ale mówiąc o nich powinniśmy wziąć pod uwagę kilka niuansów.

Lech Mazurczyk

PO PIERWSZE, wbrew temu, co sugerują autorzy raportu, rzeczywistość wcale nie zmierza w kierunku podziału na dwa oddzielne światy: 1 proc. nieprzyzwoicie bogatych i 99 proc. biednych.

W rzeczywistości światowa dystrybucja bogactwa i biedy przypomina dziś klasyczny rozkład Gaussa – najwięcej ludzi jest gdzieś pośrodku, na krańcach skali lokuje się stosunkowo niewielka część populacji. Oxfam bierze pod uwagę zgromadzony majątek.

To prawda – bogaci mogą go dziś akumulować praktycznie bez ograniczeń, podczas gdy biedni przejadają wszystkie swoje pieniądze i posiadają niewiele. Właśnie dlatego znacznie lepszą miarą rzeczywistych warunków życia jest dochód. 

W ciągu stulecia przeszliśmy drogę od świata ubóstwa, przez świat dwóch prędkości, aż po świat względnego dobrobytu dla (prawie) wszystkich.

PO DRUGIE, zasada św. Mateusza wcale nie obowiązuje. Nie tylko tym, którzy mają, było dodane. W latach 1998–2008, dla których dysponujemy przekrojowymi badaniami w skali świata, wzbogacili się przedstawiciele wszystkich grup majątkowych. Najmniej poprawiła się sytuacja najbiedniejszych (postęp nie dotarł do obszarów o najwyższym zacofaniu infrastrukturalnym), a także przedstawicieli dziewiątego centyla, a więc „prawie najbogatszych”. Tak się składa, że tymi „prawie najbogatszymi” są zwykle przedstawiciele niższych i średnich klas zamożnych państw Zachodu. (Do tej grupy należy też zapewne większość czytelników tego tekstu). To właśnie grupa potencjalnych odbiorców raportu Oxfam czy książek Thomasa Piketty’ego.

To zamożni ludzie niewalczący na co dzień z głodem, którzy jednak w wyniku globalizacji mogli stracić pracę w fabryce przeniesionej do Azji, a za płotem swojej posesji obserwują z niedowierzaniem rosnącą w szalonym tempie fortunę nieco bardziej szczęśliwego sąsiada należącego do 10 centyla czy wręcz mitycznego 1 proc. najbogatszych.

PO TRZECIE, choć wszyscy uwielbiamy się porównywać, dla biednych ważniejsze jest jednak obiektywne wzbogacenie niż fakt, że ich sąsiad w tym samym czasie zarobił dziesięć razy tyle. Powiększanie tortu jest istotniejsze niż jego krojenie na kawałki. Co nie znaczy, że podział jest nieważny, a z nierównościami nie należy walczyć. To znowu kwestia priorytetów.

Lech Mazurczyk

Zmowa milczenia

No dobrze. Ale skoro jest tak wspaniale, to dlaczego o tym nie wiemy? No cóż – to właśnie ten spisek, o którym wspominałem. Zmowa milczenia zawiązała nasze mózgi, które chętniej przyswajają spektakularne złe wieści niż historie o długo­falowej stopniowej poprawie; przez media, które czują potrzebę opowiadania raczej o zbrodniach i tragediach niż o postępie; wreszcie przez język, którym się porozumiewamy, i kulturę, w jakiej się wychowaliśmy, podsuwającą nam nieustannie narracje o kryzysie, klęsce, upadku...

Na szczęście z pomocą przychodzą nam dwie świetne książki wydane właśnie po polsku: „Factfulness” Hansa Ros- linga i „Nowe Oświecenie” Stevena Pinkera. Gdybym pewnego dnia dziwnym zrządzeniem losu został doradcą minister edukacji, moją pierwszą radą byłoby natychmiastowe włączenie obydwu do kanonu lektur.

Hans Rosling i mroczne instynkty

Zmarły w 2017 r. Rosling był profesorem zdrowia publicznego, utalentowanym mówcą i współtwórcą fundacji Gapminder, zajmującej się prezentowaniem ­wiedzy o świecie opartej na faktach. Choć „Factfulness” ukazało się tuż po śmierci autora, stanowiąc coś w rodzaju jego testamentu, książka pełna jest pasji i optymistycznego ducha cechujących szwedzkiego uczonego. Czyta się ją jak wciągającą powieść science fiction, ale to prawdziwa opowieść. Na ponad 300 stronach Rosling przedstawia dane, wykresy i pomysłowe diagramy ilustrujące, jak zmienia się (na lepsze) otaczający nas świat. Ale „Factfulness” to przede wszystkim kurs patrzenia na świat tak, żeby widzieć fakty, a nie własne przesądy i uprzedzenia.

Książka Roslinga zaczyna się od krótkiego testu. Trzynaście pytań sprawdza bardzo ogólną wiedzę o świecie – liczbie jego mieszkańców, poziomie ich zamożności itd. Gdyby to był egzamin na prawo jazdy, to z moim rezultatem nie powinienem wsiadać nawet na hulajnogę. Było mi wstyd, ale nie martwiłem się zbyt długo. Rosling przeprowadził swój test na przeróżnej publiczności – dyrektorach banków, politykach, filantropach, noblistach... Wszystkie badane grupy wypadły tragicznie. Odsetek poprawnych odpowiedzi na większość pytań wynosił poniżej 33 proc., co oznacza, że – przy trzech odpowiedziach do wyboru – lepsze wyniki odnieślibyśmy strzelając. Autor szydzi, że szympansy wybierające odpowiedź losowo pokonałyby nawet noblistów. To oznacza, że nasza wiedza o świecie nie jest po prostu mała. Ona jest w systematyczny sposób zafałszowana! Większość z nas żyje wciąż obrazem świata sprzed jakichś 50 lat, a więc z czasów, gdy między bogatymi i biednymi krajami faktycznie ziała przepaść, a edukacja i medycyna nie docierały do większości populacji.

Kto sprawia, że nie widzimy dokonującego się wokół nas postępu? Rosling wskazuje aż dziesiątkę winnych. To dziesięć „instynktów”, które kierują naszym myśleniem, zaburzając postrzeganie rzeczywistości. Instynkt przepaści, pesymizmu, prostej linii, strachu, wyolbrzymiania, generalizowania, przeznaczenia, pojedynczej perspektywy, szukania winowajcy, wreszcie – instynkt pośpiechu. Na przykład instynkt przepaści każe nam porównywać skrajności – chociażby najbogatszych i najbiedniejszych – nie dostrzegając, że los większości zwykle leży gdzieś pośrodku. Instynkt pesymizmu kieruje naszą uwagę ku każdemu przypadkowi pogorszenia, sprawiając że nie odnotowujemy generalnego trendu poprawy. Instynkt przeznaczenia – jeden z najpodstępniejszych – każe nam powtarzać, że „w Afryce ludzie zawsze będą biedni”. I tak dalej.

Steven Pinker i wrogowie oświecenia

Nie mniej przenikliwa jest diagnoza Stevena Pinkera. Amerykański psycholog i popularyzator nauki poruszał już temat radykalnej poprawy świata w książce „Zmierzch przemocy”. „Nowe Oświecenie” powraca do wielu wątków z tamtej pracy, ale tym razem mowa jest nie tylko o poprawie życia, ale też o tym, dlaczego niektórzy tej zmiany nie dostrzegają lub nawet uznają ją za coś złego. Kto za tym stoi?

Po pierwsze religia. Przykro mi o tym pisać na tych łamach, ale w stu procentach zgadzam się z Pinkerem. I to na podstawie własnych niedzielnych doświadczeń. Gdybym dostawał 10 zł za każdym razem, kiedy ksiądz z ambony opowiadał o tym, w jakich strasznych czasach żyjemy, jak to pędzimy ku upadkowi, a świat jest coraz gorszy, mógłbym dziś ramię w ramię z Billem Gatesem wydawać miliony dolarów na walkę z malarią w Afryce. „Factfulnes” i „Nowe Oświecenie” powinny być lekturą już w podstawówce, ale w seminarium należałoby je obowiązkowo czytać ponownie!

Po drugie nacjonalizm. Nacjonalizm i inne ruchy twierdzące, że człowiek jest jedynie częścią większej całości, odwracają naszą uwagę od postępu w życiu konkretnych ludzi. Na marginesie lektury Pinkera warto dodać, że wyrażająca najsilniejsze sentymenty narodowe prawica zarówno w Polsce, jak i USA czy Europie Zachodniej opowiada się często – paradoksalnie – za osłabieniem państwa. Wolność, rozumiana jako brak regulacji, traktowana jest jako najwyższe dobro. Tymczasem państwo narodowe (oraz jego znakomita następczyni, Unia Europejska) przy wielu wadach ma olbrzymi wkład w redukcję przemocy, tworzenie infrastruktury i poprawę dobrobytu. To paradoks, że ludzie głoszący pochwałę narodowej tożsamości i umiłowanie dla tradycji i symboli ustawiają się pierwsi w kolejce do rozmontowywania tych instytucji państwa, które przez lata udowodniły swoją skuteczność...

Na co ślepa jest lewica

Po trzecie lewica i ekolodzy. Zaskoczenie? Pinker pokazuje, że lewica ma niepokojącą tendencję do opisywania świata jako gry o sumie zerowej: wzbogacenie się jednych musi się zawsze odbywać kosztem innych. Skupiając się na nierównościach i walce między różnymi grupami łatwo zgubić z pola widzenia obszary, w których wszystkim żyje się lepiej.

W dodatku lewica fiksuje się na celach, ignorując postęp. Słusznie pokazując, jak wiele jest jeszcze do zrobienia w kwestii praw kobiet czy mniejszości, zapomina o dostrzeganiu poprawy, jaka w skali globalnej i lokalnej dokonuje się w tych sprawach. W dodatku lewica w swej odmianie ekologicznej ma tendencję do fetyszyzowania pojęcia „natury”, proponując odbiorcom przygnębiającą opowieść o upadku. Romantyczny ruch ekologiczny – pisze Pinker – zamiast historii o poprawie warunków życia miliardów ludzi, widzi tylko przypowieść o odrażających zbrodniach przeciw naturze. Naszą jedyną drogą jest powrót do korzeni i pokuta. Dlatego od dziś będziemy jeść „organiczne” produkty i odmawiać mieszkańcom Azji i Afryki prawa do życia na poziomie, jaki sami uznajemy za oczywisty. Powrót do natury to niebezpieczna sprawa. Uważajmy, czego sobie życzymy. Pamiętajmy, że „w naturze” śmiertelność dzieci wynosiła wysokie kilkadziesiąt procent.

Po czwarte, humaniści. Pinker ich tak nie nazywa, bo humanizm wskazuje jako jeden z filarów oświecenia, ale przywołuje „drugą kulturę” C.P. Snowa, który używał tego pojęcia właśnie dla opisania nas – ludzi pióra i przedstawicieli nauk humanistycznych. Pinker wypomina nam postawę lęku przed postępem, który tak wielu filozofom, socjologom i liderom opinii publicznej każe jak mantrę powtarzać: „Może i teraz żyje się dłużej, ale co to za życie? Rzeczywistą miarą człowieczeństwa nie są lata ani dolary, lecz wielkie dzieła kultury. A w dodatku przecież każdy wie, że rozwój nauki doprowadził do totalitaryzmów, wojen, kolonializmu, ludobójstw. Prosty tor prowadzi od oświecenia do ­Auschwitz. Polecam poczytać Theodora W. Adorno”. Filozofia to piękna rzecz. Ale lepiej ją jednak uprawiać pod dachem, z pełnym brzuchem i bez bólu spowodowanego przez kłębiące się nicienie.

Świat nie poprawi się sam

Czyli co? Wystarczy siąść i czekać, a wszystkie problemy rozwiążą się same? Nic bardziej mylnego! Żadna z tych wspaniałych rzeczy nie zrobiła się sama. W dodatku zdobycze cywilizacji nie są nam dane raz na zawsze. Osiadając na laurach, możemy nie tylko wyhamować imponujący rozwój, ale w ogóle zawrócić ze ścieżki postępu. A wiele wskazuje na to, że droga w dół – z powrotem ku biedzie, chaosowi, chorobom i analfabetyzmowi – mogłaby się okazać znacznie szybsza niż mozolna wspinaczka ku dobrobytowi.

Nie chodzi też o to, żebyśmy teraz nauczyli się dostrzegać tylko poprawę, a stracili z oczu problemy. Dekady imponującego postępu są okupione wieloma kosztami. Jednym z największych jest nieumiarkowana eksploatacja paliw kopalnych. Głupio by było, gdyby się miało teraz okazać, że zbudowaliśmy luksusowy transatlantyk i rozpędziliśmy go do imponującej prędkości tylko po to, by w najlepszym momencie władować się na górę lodową. Bardzo bym chciał, żeby rok 2019 był po latach wspominany jako punkt przełomowy w walce z globalnym ociepleniem. Możliwości i konkretne rozwiązania są w zasięgu. Wystarczy po nie sięgnąć.

Ci, którzy wietrzą w globalnym ociepleniu spisek służący atakowi na ich styl życia i podstępnemu zmniejszeniu mocy diesli, często z ironią przywołują kwaśne deszcze i dziurę ozonową. Zobaczcie, mówią, 30 lat temu straszyli nas kwaśnymi deszczami, potem dziurą ozonową. I gdzie są teraz te wszystkie strachy? Słyszeliście ostatnio o dziurze ozonowej?

Otóż te znikające zagrożenia to nie dowód na spisek ekologów, lecz kolejne świadectwo spektakularnych sukcesów ludzkości. Gdy zagrażało nam potężne niebezpieczeństwo, byliśmy w stanie się zjednoczyć i zrobić, co do nas należało. Walka z globalnym ociepleniem to większe wyzwanie. Ale damy radę! Byłoby fatalnie, gdybyśmy za 12 miesięcy nie mogli żyć nadzieją, że rok 2020 będzie jeszcze lepszy, gdybyśmy już tak na zawsze zostali z tym rokiem 2019 jako najlepszym w historii... ©

Kto rządzi światem? Fakty!

Co czytać, żeby pokonać spisek i poznać ukrytą prawdę o świecie (a przy okazji pozbyć się wrzodów)? Zamiast rozpoczynać poranek od polskiej polityki i serwisów plotkarskich, wystarczy przy kawie obejrzeć codziennie jeden wykres. Poniżej niezbędnik każdego, kto chciałby uwolnić się z ponurego Matriksa.

KSIĄŻKI: Hans Rosling „Factfulness. Dlaczego świat jest lepszy niż myślimy, czyli jak stereotypy zastąpić realną wiedzą”, Media Rodzina, Poznań 2018;

Steven Pinker „Nowe Oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem”, Zysk i s-ka, Poznań 2018.

ourworldindata.org – strona z danymi i wykresami prowadzona przez Maxa Rosera, ekonomistę z Oxfordu;

gapminder.org – pełna pięknych wykresów strona-dziedzictwo Hansa Roslinga oraz jego syna i synowej tworzących rewelacyjne wizualizacje danych;

sustainabledevelopment.un.org – strona ONZ prezentująca regularnie raporty z postępów w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju;

worldpoverty.io – oparty na starannych wyliczeniach licznik pokazujący w czasie rzeczywistym postęp w realizacji pierwszego Celu Zrównoważonego Rozwoju, miejsce, gdzie można sprawdzić, jak nam idzie wyprowadzanie świata z biedy;

polioeradication.org – na stronie można przeczytać regularne raporty z postępu w wytrzebianiu polio;

unicef.pl/Prezenty-bez-pudla/ – jeżeli komuś mało patrzenia, to tutaj można przyspieszyć sprawę, kupując dzieciom szczepionki, które trafią tam, gdzie są najbardziej potrzebne.

O sytuacji dzieci w świecie czytaj też w dodatku „Unicef”.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
79,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Semiotyk kultury, doktor habilitowany. Zajmuje się mitologią współczesną, pamięcią zbiorową i kulturą popularną, pracuje w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadzi bloga mitologiawspolczesna.pl. Autor książek Mitologia współczesna… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 1/2019