historia

Dodatki tematyczne

Artykuły na ten temat

Mali pensjonariusze przy ambulansie ofiarowanym przez szwajcarską organizację charytatywną na otwarciu Zespołu Sanatoriów dla dzieci w Rabce Zdroju. Luty 1948 r. // Fot. CAF / PAP

Dawno temu za Pocieszną Wodą. Baśń o Rabce

Beata Chomątowska
O Mieście Dzieci Świata opowiada się jak o „dziecięcym raju”, gdzie chorym malcom wraca krzepa i chęć do życia. Rzeczywista historia Rabki-Zdroju ma raczej…
Marta Madejska autorka ksiazki pt "Aleja włókniarek" / Fot. Marcin Stępień / Agencja Wyborcza.pl
MATERIAŁ PARTNERA

Troska i trwanie. Dwanaście lat przygody z archiwistyką społeczną w Łodzi

Marta Madejska
Archiwistyka społeczna może pomóc nam się nauczyć, jak być społecznością. Dokumenty nie tylko opowiadają historię, są przede wszystkim świadectwem życia.

Źle urodzeni. Lektor o „Bezdusznych” Kaliny Błażejowskiej

Lektor
To jest także książka o odpowiedzialności i współodpowiedzialności za zbrodnie.
Jak w baśni: sowa i lis rządzą

Józef Czechowicz i Lublin to para doskonała

Marta Panas-Goworska, Andrzej Goworski
„Miasto, które nie pamięta o swoim poecie – przemija”, mówił nad jego grobem Miłosz. Do dziś w każdą pierwszą pełnię lipca lublinianie wędrują ścieżkami Józefa…
Ludovico Carracci, Objawienie Najświętszej Maryi Panny świętemu Jackowi. Obraz z 1594 r. / DOMENA PUBLICZNA / WIKIMEDIA

Św. Jacek, czyli co zostaje z hagiografii, kiedy wezmą się za nią historycy

Maciej Müller
Poszukiwania prawdy o św. Jacku niesłychanie w ostatnich latach przyspieszyły. Jest w tej historii wielka mistyfikacja, nieznana średniowieczna kronika i…
/ KASIA KOZAKIEWICZ DLA „TP”

Języki obce

Marek Rabij
Mój dom należał wcześniej do nauczyciela miejscowej szkoły. W ogrodzie uprawiał szparagi. Powiedziałam mężowi, że my też musimy. Ziemi nie wolno odbierać tego…

Ambasador antyku. Zmarł prof. Aleksander Krawczuk

Marek Rabij
Starożytność była dla niego światem bohaterów, poezji i sztuki, pasji i piękna. Chyba wyczuwał, że tylko taka opowieść może być do czegoś przydatna dwa tysiące…
Pierre Nora, Paryż, 1986 r. / JEAN-REGIS ROUSTAN / AFP / EAST NEWS

Pierre Nora: Historyk na ringu

Magdalena Nowicka-Franczak
Uprawianie historii w epoce upamiętniania jest wielką, coraz rzadszą sztuką. Polityczne walki o pamięć zbiorową odebrały historykom niewinność i naiwność. Ale…
Anna Markiewka (pierwsza z lewej) na pochodzie dożynkowym. Liszkowo, Kujawy, 1986 r. / ARCHIWUM TOMASZA TP-ONLINE

Babcia kontra Olbrzym. Jak zmieniały się prawa kobiet

Tomasz Markiewka, Jędrzej Dudkiewicz
Tomasz Markiewka, filozof: W odniesieniu do wielkiej historii mieszkańcy wsi czuli się jak kibice na trybunach. Mieli swoich faworytów, ale nie mogli wbiec na…

Krzyżowcy północy

Maciej Müller
Aby istnieć, zakon krzyżacki potrzebował wroga. Dlatego stworzył sobie nad Bałtykiem własną Ziemię Świętą, wygodniejszą niż Palestyna.

Cztery humory

Maciej Müller
Elementy rzeczywistości harmonizują, tworząc spójny i doskonały system - pisała Hildegarda z Bingen. Człowiek może zakłócić ten system, choćby źle się…
Jerzy Turowicz w redakcji Tygodnika Powszechnego, 1995 r. / fot. Wojciech Druszcz / Archiwum TP

Uśmiech Kirkora

Tomasz Fiałkowski
Turowicz jawi się - słusznie - jako postać pomnikowa, człowiek, który wpłynął na kształt polskiego życia publicznego i polskiego katolicyzmu. W tym obrazie…
Anna Gąsiorowska i Jerzy Turowicz, druga połowa lat 30. XX w. / Fot. Archiwum „Tygodnika Powszechnego”

Pani Anna

Ks. Adam Boniecki
Choć z pozoru wycofana, łatwo nawiązywała kontakty z ludźmi, stając się dla nich bliska.

Misje Wacława Felczaka

Filip Musiał
O takich jak on mawiano, że nie są to chłopcy grzeczni, lecz typy rogate. Jego życie, jednego z Żołnierzy Wyklętych, jest jak scenariusz filmowy. Czy taki film…
Filippino Lippi, „Madonna zjawiająca się św. Bernardowi”; olej na desce, 1486 r. / Fot. Domena Publiczna / WEB GALLERY OF ARTS

Prorok, dziecko i generał

Maciej Müller
Marzył o życiu spędzonym na cichej modlitwie, a musiał negocjować w sporach władców. Piewca ubóstwa, który 900 lat temu stworzył świetnie prosperujący zakon:…
/

Historia i zdrowy rozsądek. Recenzja książki Marcina Kuli

Lektor
Ta książka odsłania pułapki myślenia w kategoriach wyłącznie narodowych, a w populizmie dostrzega „zjawisko długiego trwania”, pokazując jego postpeerelowskie…
/ ANNA LIMINOWICZ / POLIN

Hena, czyli łaska. Rozmowa z ocalałą z warszawskiego getta

Krystyna Budnicka, Patrycja Bukalska
Krystyna Budnicka: Proszę ode mnie nie oczekiwać jakichś rozmyślań, czy się bałam itd. To było wszystko fizyczne. Tam nie było żadnego psychicznego działania,…
Rabka, 1933 r. / NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Legenda o Józefie Stalinie, szewcu z Rabki

Beata Chomątowska
Zanim został Józefem Stalinem, miał pisać o zgodę do samej Moskwy. Kim był jedyny w Polsce człowiek noszący takie samo imię i nazwisko jak dyktator z Kremla?
„Mord rytualny” Karola De Prevot w katedrze sandomierskiej był zasłonięty przez osiem lat. Odsłonięto go po umieszczeniu tablicy informującej, że wydarzenia na nim przedstawione nie są zgodne z prawdą historyczną. Sandomierz, 16 stycznia 2014 r. / JAROSŁAW KUBALSKI / AGENCJA WYBORCZA.PL

Papieże i mowa nienawiści. O antysemityzmie nie tylko w średniowieczu

Maciej Müller
Chrześcijaństwo nie tylko nie chroniło przed antysemityzmem, ale wręcz do niego prowadziło – wynika z książki abp. Grzegorza Rysia.
Kościół dominikanów, w którym zbierali się powstańcy. Czortków, lata 1939-1945. / NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Dwustu z Czortkowa. Historia pewnego powstania

Tomasz Basarabowicz
Nocą z 21 na 22 stycznia 1940 r. w małym miasteczku na Podolu, pod okupacją sowiecką, wybuchło zbrojne powstanie. Na co liczyli jego młodzi uczestnicy?
Sali Berisha, przywódca opozycyjnej Demokratycznej Partii Albanii (były członek partii komunistycznej, a później prezydent i premier kraju), przemiawia na wiecu w Tiranie, 1 kwietnia 1991 r. / TOMASZ WIERZEJSKI / FOTONOVA

Lea Ypi: Głos albańskiego pokolenia

LEA YPI, Marta Szpala
LEA YPI, filozofka: Moje życie było podzielone na pół. Pierwszą część naznaczył komunizm, drugą liberalna transformacja. Oba systemy okazały się porażką,…
Latarnia morska w Porthcawl w południowej Walii podczas huraganu Eunice, 18 lutego 2022 r. / GEOFF CADDICK / East News

Światło i cień latarni morskich

Piotr Oleksy
Najpiękniejsze z nich powstały w XIX i na początku XX wieku, gdy rodził się globalny świat. Wraz z rozwojem technologii straciły na znaczeniu, ale wciąż…
Plenerowa lekcja historii w Zespole Szkół Zawodowych nr 1 w Elblągu. 15 września 2021 r. / STANISŁAW BIELSKI / REPORTER

Historia i przyszłość. Wspólnota nie jest zła

Jan Wróbel
HiT to strzał w dziesiątkę – bo wiązanie przeszłości z dzisiejszymi emocjami to pomysł na to, jak lepiej uczyć historii. Szkoda, że politycy zamiast w…
/ ARCHIWUM PRYWATNE

A po co my się tego uczymy?

Agnieszka Jankowiak-Maik, Przemysław Wilczyński
Agnieszka Jankowiak-Maik, autorka bloga „Babka od Histy”: Coraz więcej historyków skrzykuje się w sieci – dzielą się pomysłami, dodają sobie nawzajem odwagi,…
Zrujnowana zabudowa warszawskiego Nowego Miasta około 1945 r., z prawej zburzony gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Widok ze skrzyżowania ulic Zakroczymskiej i Wójtowskiej. / ZDZISŁAW WDOWIŃSKI / PAP

Reduta w podziemiach. Warszawa 1944 – Ukraina 2022

Patrycja Bukalska
Po upadku powstania warszawskiego lewobrzeżna część stolicy była pustynią ruin. Atak Rosji na Ukrainę sprawia, że tamte obrazy nabierają przejmującej…
Francuscy żołnierze w otoczeniu gapiów pilnują porządku podczas plebiscytu na Górnym Śląsku. Widoczny francuski czołg Renault FT-17. Katowice, marzec 1921 r. / NAC.GOV.PL

Górny Śląsk: zmącona perła w koronie

Sebastian Rosenbaum, Zbigniew Rokita
SEBASTIAN ROSENBAUM, historyk: Sto lat temu przyłączenie Górnego Śląska zmieniło oblicze międzywojennej Polski. Bez niego byłaby krajem głównie rolniczym. Ale…
Joseph Goebbels, minister propagandy III Rzeszy, spotyka się z kandydatami na volksdeutschów, Toruń, październik 1942 r. / MAREK TEMPEL / ATLANTIC / NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Volksdeutsche z Pomorza

Tomasz Chinciński
80 lat temu okupacyjny namiestnik regionu gdańskiego wezwał wszystkich mieszkańców, by uznali się za członków narodu niemieckiego. Co z tego wynikło?
Ks. Magnus Bruski z rodzicami, siostrą i dalszą rodziną, lata 30. XX w. / ARCHIWUM RODZINNE RYSZARDA SZAMOCKIEGO / © FUNDACJA CENTRUM ŚW. JACKA

Droga księdza Magnusa

Stanisław Zasada
W międzywojennym Gdańsku bronił Polaków przed Niemcami, a gdy III Rzesza upadła – niemieckich cywilów przed Sowietami.
Hala montażowa samochodu marki warszawa w FSO na Żeraniu. Model ten produkowany był na licencji sowieckiego auta pobieda. Warszawa, 1954 r. / JERZY BARANOWSKI / PAP

Żerań ruszył

Hubert Wilk
Pierwsza w powojennej Polsce fabryka aut, która powstała 70 lat temu, miała wydobyć kraj z motoryzacyjno-technologicznej zapaści.
W latach 1941-44 w lesie w Ponarach z rąk Niemców oraz litewskich kolaborantów zginęło ok. 70 tys. Żydów (obywateli polskich) i kilka tysięcy wileńskich Polaków. Na zdjęciu: pomnik upamiętniający żydowskie ofiary. Ponary, 2013 r. / V. DOROSZ / ALAMY STOCK PHOTO / BE&W

W ponarskim lesie

Monika Tomkiewicz
80 lat temu osiedle pod Wilnem stało się ostatnim etapem na drodze tutejszych Żydów, a także Polaków, członków organizacji konspiracyjnych z Wileńszczyzny.
Tomasz Appel jako marynarz niszczyciela ORP „Krakowiak” podczas II wojny światowej. / ARCHIWUM RODZINNE AUTORA

Tomek z „Krakowiaka”

Piotr Sauter-Zawadzki
Był chłopakiem ze sztetla, marynarzem na słynnym niszczycielu, na koniec emigrantem. A przez całe życie poetą: Tomasz Appel, wcześniej Apfel.
Luwr około roku 1890. / LIBRARY OF CONGRESS

Nasz człowiek w Luwrze

MIROSŁAWA SIKORSKA, Szymon Łucyk
MIROSŁAWA SIKORSKA, historyczka sztuki i dokumentalistka: Historię o Florentynie Trawińskim, który miał uratować to słynne muzeum podczas Komuny Paryskiej,…
Niemieckie czołgi z 2. Dywizji Pancernej ruszają w stronę Spytkowic, w tle płoną góralskie chaty. Zdjęcie wykonane prawdopodobnie w rejonie wsi Jabłonka, 1 września 1939 r. / ZBIORY PIOTRA SADOWSKIEGO

Reduta pod Wysoką

Krzysztof Pięciak
Mogłoby się wydawać, że o kampanii 1939 roku wiemy niemal wszystko. Ta historia pokazuje, jak wiele jest jeszcze do ustalenia.
Reforma rolna nie była pomysłem komunistów. Przed wojną miały ją w swoich programach wszystkie partie chłopskie i lewicowe, mowa była o niej też w deklaracjach programowych Polskiego Państwa Podziemnego. Na zdjęciu: mierniczy w polu, lata 50. / KONSTANTY JAROCHOWSKI / FORUM

Trzy hektary udręki

Anna Wylegała
77 lat temu komuniści uchwalili dekret o reformie rolnej: na jego mocy rozdzielono ponad dwa miliony hektarów ziemi. Jak ta reforma wyglądała w oczach samych…
Teresa Radecka-Kozłowska przy pracy w ambulansie. Małdyty, sierpień 1965 r. / ARCHIWUM RODZINNE ALEKSANDRY KOZŁOWSKIEJ

Objazdowe rwanie

Aleksandra Kozłowska
Przez kilkadziesiąt lat przemierzali Polskę – mobilni dentyści z misją leczenia mieszkańców wsi i miasteczek.

Święta na stosie

Maciej Müller

W Berlinie upamiętnią Polaków

Łukasz Grajewski
/ KRZYSZTOF KAROLCZYK / AGENCJA GAZETA

Życie spełnione

Andrzej Brzeziecki, Artur Sporniak
Była świetną publicystką, angażowała się w politykę, nade wszystko była jednak specjalistką od spraw ludzkich.

Kamienie milowe w najnowszej historii Wrocławia

MS
Wrocław, Rynek od pierzei południowej – dziś / STANISŁAW KLIMEK / MUZEUM MIEJSKIE WROCŁAWIA

Historie domowe

Maciej Łagiewski
Przeszłość może nie być toksyczna dla współczesności, o ile tylko jest autentyczna.
W Instytucie Matenadaran. Erywań, Armenia, 2015 r. / ASATUR YESAYANTS / EAST NEWS

Księga jak członek rodziny

Karol Fryta
Ormianie ze szczególną czułością traktują słowo. Rękopisy chronią w miejscu, które może wytrzymać atak jądrowy.
Chłopi z Bronowic koło Krakowa głosują w wyborach do Sejmu, 16 listopada 1930 r. / / NAC

Druga Rzeczpospolita zbuntowana

Rafał Woś, Janusz Mierzwa
JANUSZ MIERZWA, historyk: Polskie władze nie sprostały Wielkiemu Kryzysowi lat 30., prowadziły zachowawczą politykę ekonomiczną. To sprawiło, że ówczesna…
Janina z dziećmi, od lewej: Moniką, Tomaszem i małą Ewą. Zamość, okres niemieckiej okupacji / / ARCHIWUM RODZINNE PIOTRA SAUTERA-ZAWADZKIEGO

On poszedł na wojnę, ona została z dziećmi, pod okupacją. Spotkali się dopiero osiem lat później

Piotr Sauter-Zawadzki
Monika, najstarsza z dzieci, zapamiętała, jak pewnego dnia zjawił się w ich mieszkaniu Niemiec. Nakazał wyprowadzkę. Przesiedleni zostali z centrum na…

Druga Enigma, czyli jak Amerykanie podsłuchiwali świat

Marcin Żyła
We wrześniu 1978 r. prezydent USA Jimmy Carter zaprosił do swojej rezydencji Camp David izraelskiego premiera Menachema Begina i Anwara as-Sadata, przywódcę…
Na okładce: zwiedzający w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. / WOJCIECH STRÓŻYK / REPORTER

Pytania o pamięć

Marek Zając
Przeszłość nieubłaganie oddala się i stygnie, zmienia w suchą wiedzę. Z reguły jeszcze tylko pokolenie wnuków ma emocjonalny stosunek do historii dziadków.…
Plakat do wyświetlanego podczas europejskiego tournée filmu „When the Earth Trembled” (1913). / / WIKIPEDIA

Pierwszy król ruchomych obrazków

Bartosz Hlebowicz
Na początku XX wieku w całych Stanach nie było drugiego takiego filmowego imperium. Stworzył je polsko-żydowsko-niemiecki geniusz biznesu.
Kontradmirał Józef Unrug przemawia do marynarzy na pokładzie ORP „Bałtyk”, 1937 r. / NAC / NAC

Pierwszego września zapomniał niemieckiego

Stanisław Zasada
„Pan admirał postawił na złego konia” – usłyszał od komendanta obozu jenieckiego, gdy odmówił podpisania volkslisty.
Ruiny zniszczonego przez Niemców i wysiedlonego miasta Arnhem i słynny most na Renie, koniec września 1944 r. / MEDIADRUMIMAGES / ANTHONYTUCKER-JO / EAST NEWS

Sosabowski miał rację

Antony Beevor, Patrycja Bukalska
ANTONY BEEVOR, historyk: Krytyka za klęskę operacji „Market Garden” skupiła się na polskim generale. Alianci potraktowali go w oburzający sposób.