Historia i zdrowy rozsądek. Recenzja książki Marcina Kuli

Ta książka odsłania pułapki myślenia w kategoriach wyłącznie narodowych, a w populizmie dostrzega „zjawisko długiego trwania”, pokazując jego postpeerelowskie dziedzictwo.

22.05.2023

Czyta się kilka minut

 /
/

Ta książka dotarła do mnie z opóźnieniem, trzeba o niej jednak napisać, bo jest nie tylko ważna i mądra, ale szczególnie teraz aktualna. Aktualizujący kontekst to atak na badaczkę dziejów Zagłady Barbarę Engelking, przypuszczony przez premiera i jednego z ministrów. Znów trzeba tłumaczyć, jak niebezpiecznym pojęciem jest „polityka historyczna” i jak szkodliwe dla nauki są zakusy, by nią ręcznie sterować – obojętne, z fotela ministra czy pierwszego sekretarza. Chciałem napisać o „bezprecedensowym ataku”, Anna Machcewicz przypomniała jednak właśnie obraz z przeszłości: Władysława Gomułkę walącego z wściekłością w pulpit mównicy sejmowej egzemplarzem „Historii Polski” Oskara Haleckiego. Z tym że prof. Halecki mieszkał w USA, no i chodziło o zupełnie co innego. Ale wzory są.

Prof. Marcin Kula, który w marcu obchodził 80. urodziny, bliski francuskiej szkole Annales, jest znawcą tematyki latynoamerykańskiej (m.in. autorem syntezy dziejów Brazylii), co od dawna łączy z zajmowaniem się powojenną historią społeczną Polski. Jego wychowankowie, jak Paweł Machcewicz, Piotr Osęka, Dariusz Stola czy Marcin Zaremba, należą do grona najważniejszych dziś badaczy naszej historii współczesnej.

Nowa książka Profesora gromadzi eseje powstałe w ostatnich latach i wracające do podstawowych pytań o sposób, w jaki powinniśmy się mierzyć z polską przeszłością ostatnich stu lat. Tym samym autor włącza się w publiczne spory – jak w przypadku tekstu „Rozgrywanie historii. Wokół przeprowadzonej w 2018 r. nowelizacji ustawy o IPN” – próbując porządkować i precyzować pojęcia, tłumaczyć, że „antypolonizm” jest bytem sztucznie wykreowanym, bronić wolności badawczej. Odsłania pułapki myślenia w kategoriach wyłącznie narodowych, w populizmie dostrzega „zjawisko długiego trwania”, pokazując jego postpeerelowskie dziedzictwo. Pisze też o pandemii, ostatni zaś szkic, ukończony w maju 2022 r., poświęca rozmaitym aspektom rosyjskiej agresji na Ukrainę.

„Chciałbym historii problemowej, analitycznej, porównawczej. Także tego, żeby jak najwięcej spośród nas myślało nie tylko o samych faktach, ale o zjawiskach i problemach (...) historii uwzględniającej niuanse, a nie czarno-białej”. Niestety chyba się oddalamy od tego ideału. ©℗

Marcin Kula, HISTORIA W TERAŹNIEJSZOŚCI. TERAŹNIEJSZOŚĆ W HISTORII, Stowarzyszenie Kulturalno-Edukacyjne „Kolegium Gdańskie”, Gdańsk 2022, ss. 350.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Tomasz Fiałkowski, ur. 1955 w Krakowie, absolwent prawa i historii sztuki na UJ, w latach 1980-89 w redakcji miesięcznika „Znak”, od 1990 r. w redakcji „TP”, na którego łamach prowadzi od 1987 r. jako Lektor rubrykę recenzyjną. Publikował również m.in. w… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 22/2023

W druku ukazał się pod tytułem: Historia i zdrowy rozsądek