Tygodnik Powszechny Nr 46/2023

Okładka Tygodnika Powszechnego 46/2023
Data wydania:
Numer wydania:
46
Rok wydania:
2023

Przyszłość niepodległości: na święto 11 listopada Dariusz Rosiak pisze o tym, jak grać z Unią i dlaczego przenosząc na każdą dziedzinę życia podział na Polskę Kaczyńskiego i Polskę Tuska, prześlepiamy kwestie dla nas najważniejsze. Jacek Gądek opowiada, dlaczego Kaczyńskiemu nie wyszła dyktatura. Piotr Śmiłowicz pyta, czy koalicja pod wodzą Tuska poskłada Polskę i jak odbudować praworządność bez naginania prawa.

W numerze także: Strefa Gazy: dramat cywilów | Izrael: granice obrony | Zuzanna Radzik kontra kardynał Ryś | Martyna Jakubowicz zamyka dom z betonu

Edytorial

/

Dla kogo jest synod

Ks. Adam Boniecki
Na naszych oczach dokonują się w Kościele zmiany, które co chwila wprowadzają nas to w zachwyt, to w osłupienie. Są wśród nich takie, które witamy z ulgą, i…

Obraz tygodnia

Bartosz Minkiewicz rysuje

Bartosz Minkiewicz
Po izraelskim nalocie w miejscowości Rafah, w południowej części Strefy Gazy. 31 października 2023 r. / MOHAMMED ABED / AFP / EAST NEWS

Między Gazą a Kijowem

Wojciech Pięciak
Świat nam się skurczył. Jest bardziej na wyciągnięcie ręki, bardziej wzajemnie zdeterminowany. To, co dzieje się na Bliskim Wschodzie, ma skutki nie tylko tam.
Przed szpitalem Al-Shifa w mieście Gaza, 3 listopada 2023 r. / MOMEN AL-HALABI / AFP / EAST NEWS

Bez żadnego „ale”

Marcin Żyła
Zbrodnie Hamasu nie mogą być usprawiedliwieniem dla atakowania cywilów. I nie uchronią Izraela przed odpowiedzialnością.
Uchodźcy afgańscy przekraczają granicę Pakistanu z Afganistanem w miejscowości Chaman. 4 listopada 2023 r. / BANARAS KHAN / AFP / EAST NEWS

Wygnanie Afgańczyków

Wojciech Jagielski
Pakistan, w którym od prawie pół wieku szukają schronienia uciekinierzy z Afganistanu, właśnie wyprosił ich, pragnąc w ten sposób zmusić do spolegliwości…
Piotr Kamionka / REPORTER

Adam Zawisny, Instytut Niezależnego Życia:

Przemysław Wilczyński, Adam Zawisny
Nowe świadczenie miało trafić do potrzebujących od początku nowego roku. Nie trafi.

Na punkty

Papież Franciszek / FOT. MARIA GRAZIA PICCIARELLA / EAST NEWS

Teologiczna rewolucja papieża

Piotr Sikora
Warto zauważyć niedawno ogłoszony dokument Franciszka: motu proprio „Ad theologiam promovendam”. Na pozór dotyczy on zmiany statutów niezbyt ważnej…
Adrian Ślązok / REPORTER

Kino socjalnego niepokoju

Marek Rabij
Stowarzyszenie Filmowców Polskich domaga się przed sądem od Skarbu Państwa 416 mln zł. To efekt fiaska prac nad ustawą o artystach zawodowych, która miała…
Sesja plenarna AI w Bletchley Park. Anglia, 2 Listopada 2023 r. / Alastair Grant / AP / East News

Kto korzysta na strachu przed AI

Agata Kaźmierska, Wojciech Brzeziński
Czy w słynnym Bletchley Park powstał właśnie historyczny dokument o ryzykach związanych z bezpieczeństwem AI? Jak na razie, ryzyka te badają tylko ci, którzy…
Laureat tegorocznej Złotej Piłki Leo Messi jako ambasador turystyki Arabii Saudyjskiej w ogrodzie zoologicznym w Riyadzie. 5 maja 2023 r. / Saudi Tourism Authority / EAST NEWS

Kolejny mundial szejków

Michał Okoński
Sportswashing na tym polega, że myśląc o Arabii Saudyjskiej mamy myśleć o wielkiej piłce, a nie o egzekucjach oponentów księcia czy prześladowaniu mniejszości…
Wysoka przejrzystość powietrza pozwala zaobserować panoramę Tatr z Krakowa. / Marek Lasyk / Reporter

Walka ze smogiem: jak się chce, to można

Krzysztof Story
Po raz pierwszy w historii rankingu nie ma w Polsce miasta, które przekroczyło roczną normę stężenia PM10.
Grzyby halucynogenne / 24K-Production / Shutterstock

Trauma i depresja: nadchodzą terapie psychodeliczne

Łukasz Kwiatek
Od maja w stanie Oregon działają licencjonowane placówki, w których osobom z traumą podaje się psylocybinę – psychoaktywną substancję występującą w grzybach…

Temat Tygodnika

Przed przyjazdem polskiej delegacji do siedziby Komisji Europejskiej, 2016 r. Francois Lenoir / Reuters / Forum

Przyszłość niepodległości

Dariusz Rosiak
Przenosząc na każdą dziedzinę życia podział na Polskę Kaczyńskiego i Polskę Tuska, prześlepiamy kwestie dla nas najważniejsze.

Czytania

Fot. GRAŻYNA MAKARA /

Dom w Izraelu

Małgorzata Kordowicz
Ze statystyk organizacji pomocowej: już ponad 120 tys. ludzi zostało wewnętrznie przesiedlonych z zagrożonych obszarów na południu i północy. Obecnie w Izraelu…

Prawda czekolady

O. Wacław Oszajca SJ
W Księdze Wyjścia czytamy: „Nie będziesz dręczył ani uciskał cudzoziemca, gdyż i wy byliście cudzoziemcami w ziemi egipskiej”.
Piotr Kuna / Be&W

Dramat drugiego

Kard. Grzegorz Ryś
Daliśmy sobie wmówić, że wiara jest sprawą absolutnie prywatną – w takiej chcemy się zamknąć. I w takiej chętnie zamykamy innych.
Widzenia - wybrał Piotr Sikora

Widzenia

Piotr Sikora

CZYTANIA LITURGICZNE (12 – 19 XI)

Kraj

Jarosław Kaczyński / rys. Michał Dyakowski dla „TP"

Odwrót armii prezesa

Jacek Gądek
Jarosław Kaczyński oddaje władzę żartując ze swojej „dyktatury”. I kreśli już plan, jak ją odzyskać. Woli mu nie brakuje, ale w partii są ogromne wątpliwości,…
Przedstawiciele Koalicji Obywatelskiej na spotkaniu powyborczym z prezydentem Andrzejem Dudą. Warszawa, 24 października 2023 r. / Radek Pietruszka / PAP

Nowa większość na starych śmieciach

Piotr Śmiłowicz
Przed kończącą negocjacje nową koalicją stoją rewolucyjne wyzwania w dwóch sferach – mediów publicznych i wymiaru sprawiedliwości. Czy zmian tych można dokonać…
„Bezpieczny pokój” może być obszarem najbardziej traumatycznych dla dziecka doświadczeń. / FOT. MAREK BAZAK / EAST NEWS

Cyfrowe getta

Eliza Leszczyńska-Pieniak, Prof. Jakub Andrzejczak
Prof. Jakub Andrzejczak, socjolog: Od wielu lat zajmuję się wpływem technologii cyfrowej na socjalizację i edukację młodych ludzi. Mam ponad 200 fikcyjnych…

Wiara

Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów w Auli Pawła VI. Watykan, 18 października 2023 r. / ANGELO CARCONI / EPA / PAP

Kościół różnych prędkości

Kard. Grzegorz Ryś, Zuzanna Radzik
Kard. Grzegorz Ryś, uczestnik synodu o synodalności: Kościół opiera się na zasadach, które wynikają z objawienia. Trzeba je dobrze opisywać i w ich ramach…
Papież Franciszek z uczestniczkami synodu w Auli Pawła VI, Watykan, 28 października 2023 r. / Salvatore Cernuzio / Twitter

Oswojone lęki

Edward Augustyn
Jedynym wygranym synodu jest, jak dotąd, sam papież. Któremu udało się zrealizować plan, przekonać do niego większość biskupów i odeprzeć ataki przeciwników.
Pogrzeb Cyryla Atsama z Kamerunu z udziałem jego matki - na zdjęciu wspierana przez pastora Krzysztofa Flaszę. Krynki, 6 września 2023 r. fot. Agnieszka Sadowska / Agencja Wyborcza.pl

Przybysze

Karol Wilczyński
Podczas spotkań w szkołach pastor pokazuje zdjęcia osób, które pochował. Mówi o ich marzeniach. Chciałby, abyśmy wszyscy to usłyszeli.

Świat

Miasto Gaza sfotografowana z granicy z południowym Izraelem, 1 listopada 2023 r. / Yuri CORTEZ / AFP / EAST NEWS

Które dziecko nakarmić

Agnieszka Pikulicka-Wilczewska
W pierwszych trzech tygodniach wojny w Gazie zginęło więcej dzieci niż we wszystkich konfliktach na świecie w ostatnim roku razem wziętych.
Demonstracja proizraelska pod Brama Branderburską w Berlinie, 22 października 2023 r. / CLEMENS BILAN / EPA / PAP

Solidarność i nienawiść

Łukasz Grajewski
Konflikt bliskowschodni narusza polityczno-ideowe fundamenty niemieckiego państwa.
Propalestyńska demonstracja na Placu Republiki w Paryżu, 19 października 2023 r. / Nathan Laine / Bloomberg / Getty Images

Gorączka z importu

Szymon Łucyk
Konflikt bliskowschodni toczy się także na francuskich ulicach. Władze próbują uspokoić napięcia, zakazując manifestacji poparcia dla Palestyńczyków. Na darmo.
Mural na ścianie byłego getta, przedstawiający XVIII-wiecznego uczonego Eliasza ben Salomona Zalmana, zwanego Gaonem Wileńskim. Jego imię nosi muzeum historii litewskich Żydów. Wilno, lipiec 2023 r. / fot. Sean Gallup / Getty Images

Pamięć powraca nad Wilię

Tomasz Otocki
Rezolucja litewskiego Sejmu w 80. rocznicę likwidacji getta wileńskiego była inspirowana obchodami rocznicy powstania w getcie warszawskim. Teraz Litwa…
W ostatnich tygodniach dworzec kolejowy Bratysława Hlavná stał się miejscem gdzie wiele uchodźczych rodzin spędza dni i noce, czekając na możliwość dalszej podróży. Słowacja, 2023. fot. Karol Grygoruk / RATS Agency

W pułapce

Anna Mikulska
Docierają tu szlakiem z Bliskiego Wschodu: najpierw Turcja, potem Bułgaria lub Grecja i Macedonia. Następnie Serbia, Węgry i Słowacja. Utknęli, ale wierzą, że…
Wybory federalne do szwajcarskiego parlamentu, Berno, 22 października 2023 r. / FABRICE COFFRINI / AFP / East News

Kontrolowany poślizg w prawo

Agnieszka Kamińska
Pod hasłami kontroli granic, zmian w prawie azylowym i ograniczenia imigracji wybory w Szwajcarii wygrała prawica. Co może się zmienić w alpejskiej idylli?

Historia

Tak jesienią 1921 r. napady bandyckie portretował rysownik tygodnika „Nowości Illustrowane” (ukazywał się w Krakowie w latach 1904-25). Uzbrojona grupa plądruje pociąg osobowy / Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa / domena publiczna

Chleb najlepszym wabikiem

Krzysztof Pięciak
W listopadzie 1918 roku polskie formacje mundurowe w Galicji ponosiły większe straty w walce z pospolitymi bandytami niż podczas rozbrajania austriackich…

Nauka

Oryginalna mumia Ötziego. Zwłoki znaleziono dokładnie w takiej pozycji jak na zdjęciu / Muzeum Archeologiczne Południowego Tyrolu

Dziedzictwo Ötziego

Łukasz Kwiatek
Nikt nie przysłużył się nauce swoją śmiercią tak jak Ötzi. Jego zwłoki rzuciły światło na epokę, w której doszło do największych przemian w dziejach ludzkości.
Materiał partnera

Kwantowa Polska. Nasi badacze wśród elity technologicznej rewolucji

Technologie kwantowe doprowadzą w najbliższych latach do rewolucyjnych zmian w informatyce i telekomunikacji. W ścisłej światowej czołówce badań w tej…

Kultura

Martyna Jakubowicz / fot. Damian Kubiak.

Już dobrze

Michał Okoński
„Moim dążeniem nie była żadna kariera! Chciałam się po prostu uwolnić” - mówi Martyna Jakubowicz. Ostatecznie uwolniła się nie kolejną płytą, tylko książką.
Lepper. Będziemy siedzieć albo wisieć. Reż. Marcin Liber. Kraków, 2023 r. / Bartek Barczyk / Teatr im. Juliusza Słowackiego

Pierwszy teatr powyborczy

Dariusz Kosiński
Gdyby funkcjonariusze władzy częściej zaglądali do Teatru Słowackiego, zorientowaliby się, jak groźny dla nich proces toczy się przed wyborami.
Mikołaj Grynberg. Festiwal Conrada. Kraków, 10 października 2023 r. / Katarzyna Kukiełka / materiały prasowe KBF

Lepiej mniej

Mikołaj Grynberg
Nie warto opowiadać tego, czego od nas oczekują. Zawsze ciekawiej jest wybrać się we własną podróż, a ponieważ nikt z nas nie jest wyjątkowy, znajdą się…
Tomasz Koszewnik / Dzięki uprzejmości autora

Subtelna masa

Jan Błaszczak
Choć sam proces twórczy jest u tej artystki bardzo intensywny, to jego rezultat pozwala nam złapać oddech. Kontemplować zmianę.
Kadr z filmu "The Palace", reż. Roman Polański, 2023 r. materiały prasowe Next Film

Rozbijanie zabawy

Anita Piotrowska
Czy „The Palace” Polańskiego, opowieść o zbliżającej się apokalipsie, sam jest katastrofą? Sprawdziłam.

Źle urodzeni

Lektor
To jest także książka o odpowiedzialności i współodpowiedzialności za zbrodnie.

Felietony

Fot. Karol Paciorek /

Frekwencyjna ambiwalencja

Tomasz Stawiszyński
Wstrzymałbym się z wiwatami. Z powodu kampanii wyborczej, która poprzedziła frekwencyjny sukces.
Zuzanna Radzik / FOT. GRAŻYNA MAKARA /

Zatruta tradycja

Zuzanna Radzik
Można zatrudnić kobiety tu czy tam, pozwolić im uzupełnić braki kadrowe w Kościele, ale żeby od razu robić rewolucję? Skąd. Kościół tkwi w patriarchacie i pcha…
Eliza Kącka / fot. Mirosław Kaźmierczak

Popuścić wodze talentowi

Eliza Kącka
Dwie w autobusie 168. Ta w kurtce puchowej: „A pani córka głosowała?”. Ta w trenczu: „Tak”. „Dobrze?”. „Czyli…?”. „Tego nie trzeba Polakowi tłumaczyć”. „Ach,…
Olga Drenda - Felieton w "Tygodniku Powszechnym"

Niepowtarzalny aromat hałdy

Olga Drenda
Blackmetalowcom pod osłoną mroku udało się coś, na czym poległy kosztowne programy promocyjne, edukacyjne i propatriotyczne: rozbudzili fascynację polskim…

Łzy rewolucjonistów

Stanisław Mancewicz
Protesty przeciw spodziewanym represjom wobec ludzi zatrudnionych w państwowych przedsiębiorstwach propagandowych robi na nas przykre wrażenie. Ludzie,…

Smaki

Smaki - felieton kulinarny Pawła Bravo

Morski kurczak

Paweł Bravo
O tym, jak wygląda przemysłowa hodowla kurczaków, sporo się opowiada. Kwestia łososia jest mniej znana.

Zmysły

Brama Isztar, Muzeum Pergamońskie, Berlin.

Isztar szuka domu

Anna Pajęcka
Kodeks Hammurabiego, Brama Isztar i wiele innych bezcennych zabytków idzie pod klucz. Gdzie je znów zobaczymy, kiedy ten czas minie? Czy opuszczą Europę?

Dodatki w numerze Nr 46/2023