komunizm

Artykuły na ten temat

Sali Berisha, przywódca opozycyjnej Demokratycznej Partii Albanii (były członek partii komunistycznej, a później prezydent i premier kraju), przemiawia na wiecu w Tiranie, 1 kwietnia 1991 r. / TOMASZ WIERZEJSKI / FOTONOVA

Lea Ypi: Głos albańskiego pokolenia

LEA YPI, Marta Szpala
LEA YPI, filozofka: Moje życie było podzielone na pół. Pierwszą część naznaczył komunizm, drugą liberalna transformacja. Oba systemy okazały się porażką,…
Kolejka wąskotorowa i mali kolejarze; strona z „Życia Podgrodzia”, gazety wydawanej w Miasteczku Dziecięcym. / ZE ZBIORÓW R. FALKOWSKIEGO / REPRODUKCJA ARTUR KUBASIK

Archipelag utopii

Piotr Oleksy
Wzorem były obozy komsomolskie: Miasteczko Dziecięce pod Szczecinem miało służyć edukacji w duchu komunizmu. Nie był to jedyny eksperyment społeczny w tym…
Jubileuszowe przedstawienie „Metra”, Teatr Dramatyczny w Warszawie, styczeń 2011 r. / / TOMASZ KANIEWSKI / BEW

Podobni tylko do siebie

Iwan Krastew, Dariusz Rosiak
Iwan Krastew, politolog: Jeśli przyjmujesz, że cynizm i zła wola są fundamentem działania ludzi, to przestajesz rozumieć, co się dzieje, bo nie wierzysz…
Przewodniczący Xi Jinping wśród dzieci z prowincji Guangdong, październik 2018 r. / JU PENG / XINHUA / AFP / EAST NEWS

Kraj marzeń wujka Xi

Piotr Bernardyn
Siedemdziesięciolecie Chińskiej Republiki Ludowej to dla rządzących rocznica prestiżowa. Przygotowania do celebry trwają od miesięcy. Jednak „chiński model”…
Lech Wałęsa odpowiada na pytania dziennikarzy w przerwie obrad Okrągłego Stołu, kwiecień 1989 r. // Fot. Jan Bogacz / PAP

Okrągły Stół: jak to było

Łukasz Kamiński
Długo był symbolem polskich podziałów, ale potem przysłoniły go nowe napięcia. Czy oznacza to, że dzisiaj patrzymy na tamte zdarzenia bez emocji? Wątpliwe.
Jeszcze u władzy: pierwszy sekretarz KC PZPR i przywódca PRL Edward Gierek na zjeździe partii w Sali Kongresowej. Warszawa, luty 1980 r. / LESZEK ŁOŻYŃSKI / REPORTER

Kryptonim „Interna”

Piotr Litka
Po wprowadzeniu stanu wojennego internowano nie tylko ponad 10 tys. opozycjonistów. Komunistyczne władze postanowiły aresztować też kilkudziesięciu kolegów:…
Kajetan na stacji warszawskiego metra cieszy się nową Traszką. Serial „1983”, odc. 1 / NETFLIX

Komuna na sterydach

Marcin Napiórkowski
Seriale to nie tylko sztuka opowiadania historii. To też tworzenie światów. Jak sobie z tym poradził polski serial „1983”?
Władysław Gomułka na Dożynkach, Stadion Dziesięciolecia, Warszawa, 1965 r. / Fot. Leszek Łożyński / REPORTER

W przedpokoju u Stalina

Kalina Błażejowska
Gdy politycy przepisują na nowo historię, warto posłuchać zupełnie innej opowieści. Oto były komunistyczny aparatczyk rozmawia z byłym więźniem politycznym.…
„Spontaniczna” manifestacja przeciwko Izraelowi. Na transparencie prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser. Krakowskie Przedmieście, Warszawa, czerwiec 1967 r. / Fot. Wojtek Laski / EAST NEWS

Polski czerwiec ’67

Tomasz Targański
Strach przed trzecią wojną światową, kolejki przed sklepami, nerwowość w partii i początek antysemickich czystek. Wojna sześciodniowa wywołała wstrząsy w całym…
Żołnierze Wojska Polskiego konwojują podejrzanych o przynależność do ukraińskiego podziemia. Powiat Sanok, maj 1947 r. / Fot. Archiwum IPN

Akcja „Wisła”, 70 lat później

Tadeusz A. Olszański
Niezależnie od tego, co mogło uchodzić za uzasadnione w latach 40. XX wieku, nie da się dziś wskazać racji, które mogłyby uzasadnić przesiedlenie polskich…
Lech Wałęsa, Gdańsk, 22.12.2016 r/ / Fot. Piotr Hukalo/EastNews

Co dalej po teczce Bolka

Paweł Bravo
Jedenaście miesięcy temu sformułowano wszystkie istotne punkty i interpretacje, które wyznaczają granice sensownej debaty nad pierwszym etapem działalności…
Plakat w obronie Solidarności z Francji, znaczki oraz różaniec z Potulic ze zbiorów ECS /

Różaniec z chleba i poczta podziemna

Monika Krzencessa-Ropiak
Za stempel internowanym służył obcas buta, kawałek linoleum czy ziemniak. Chcąc zaś powielić znaczek, wyciskali tusz z wkładu do długopisu... To jedne z wielu…

ECS zaprasza do lektury

Artur Rogoś
W 35. rocznicę stanu wojennego warto sięgnąć po książki. Ich lektura nie tylko pozwala rozpoznać kontekst tych dramatycznych wydarzeń, ale i spojrzeć na sprawę…
W środę 16 grudnia, około szóstej rano, władza przypuściła kolejny atak. Czołgi za rozbitą bramą Stoczni Gdańskiej, grudzień 1981 r. / Fot. Autor Nieznany / ZBIORY ECS

Szachiści i bokserzy

Przemysław Ruchlewski
„My wierzyliśmy władzy, a władza niechlubnie się zachowała” – mówił 13 grudnia Alojzy Szablewski, przewodniczący Solidarności w Stoczni Gdańskiej. Co działo…
Antoni Szymkowski w zakładzie karnym w Strzebielinku, gdzie trzymano internowanych, 1982 r. / Fot. Lech Rózanski

Jak Antoni esbeków piekłem straszył

Stanisław Zasada
Leżał ubrany w elegancki garnitur na białej pościeli. Wygięte spazmem bólu ciało, w tle flaga Solidarności. Do garnituru przypięli order. Nie wiadomo, czy…
Prof. Andrzej Paczkowski, Warszawa, 2014 r. / Fot. Andrzej Iwanczuk / REPORTER

13 grudnia: obrona systemu

Andrzej Paczkowski, Wojciech Pięciak
Prof. Andrzej Paczkowski, autor książki „Wojna polsko-jaruzelska”: Agresja ze strony komunistów, wymierzona w aspiracje społeczeństwa, prędzej czy później…
Zdjęcie ks. Białka, inicjatora pomocy dla więźniów, wykonane w poznańskim areszcie w 1959 r. / Fot. Instytut Pamięci Narodowej

Pseudonim „Administrator”

Bartłomiej Noszczak
Jesienią 1956 r. poznańscy studenci – wspierani przez pewnego niepokornego jezuitę – podjęli pierwszą w PRL jawną akcję pomocy dla więźniów politycznych.
„Uczeń Polski”, numer 1 z czerwca 1979 r. / Fot. Zbiory autora

Łamy młodych

Bartłomiej Noszczak
Gdy w drugiej połowie lat 70. słowo pisane staje się w PRL bronią w walce z komunizmem, posługują się nią nie tylko dorośli opozycjoniści. W ślad za nimi idą…
Okładki pism podziemnych, które ukazywały się przed 1980 r. w Krakowie: „Opinia Krakowska” (wydawana przez ROPCiO), „Biuletyn Katyński” i studencki „Indeks”. / Fot. Domena publiczna

Krakowskie oficyny

Cecylia Kuta
Polskie podziemie wydawnicze było ewenementem w bloku wschodnim. W samej Polsce zaś Kraków był drugim, po Warszawie, głównym ośrodkiem wydawniczym.
Zdjęcie operacyjne SB: kurierzy Michał Zulauf i Paweł Nowacki na dworcu w Krakowie w trakcie podróży z Drezna, skąd zabrali przesyłki nadesłane przez Jeglińskiego. Grudzień 1977 r. / Fot. Archiwum IPN

Paryż – Drezno – Warszawa

Konrad Piskała
Był rok 1975, gdy Piotr Jegliński napisał z Paryża do chłopaków w Lublinie, że kupił powielacz, ale nie ma jak go przesłać... Była to pierwsza maszyna…
Członkowie środowiska lubelskich „Spotkań” (od lewej): Janusz Krupski, Wojciech Samoliński i Jan Andrzej Stepek (z córeczką Karoliną), na dziedzińcu KUL-u. / Fot. Janusz Kolasa. Ze zb. Anny Samolińskiej / BIBL. MULTIMEDIALNA OŚRODKA „BRAMA GRODZKA – TEATR NN

Kredowe koło

Marcin Żyła
„Praca pierwszych powielaczy była jak klaps dany niemowlakowi, żeby zaczął swobodnie oddychać” – mówi Janusz Bazydło, współtwórca lubelskich „Spotkań” i jeden…
Od lewej: Antoni Roszak, Zenon Pałka, Mirosław Chojecki, Wojciech Onyszkiewicz i Konrad Bieliński w konspiracyjnej drukarni wydawnictwa NOW-a. Konstancin, 1978 r. / Fot. Marcin Jabłoński, zbiory Ośrodka KARTA

Najpierw była Frania

Mirosław Chojecki, Cezary Łazarewicz
Mirosław Chojecki, podziemny wydawca: W latach 70. i 80. w PRL ukazywało się w drugim obiegu ponad 5 tys. tytułów gazet, wydano też ponad 6 tys. książek. A…
Konrad Bieliński z podziemnego wydawnictwa NOW-a. Zdjęcie wykonane w tajnej drukarni. Konstancin, 1980 r. / Fot. Tomasz Michalak / FOTONOVA

Podziemne słowo: polska specjalność

Jan Olaszek
W czasach komunizmu w Polsce ukazywało się poza cenzurą wielokrotnie więcej czasopism niż we wszystkich innych państwach bloku sowieckiego razem wziętych.
Na okładce: prasa niezależna rozdawana przez ogrodzenie Stoczni Gdańskiej im. Lenina, 24 sierpnia 1980 r. / Fot. Alain Dejean / GETTY IMAGES

Bibuła, czyli przełamanie reżimowego monopolu

Filip Musiał
Dodatek o początkach niezależnego ruchu wydawniczego w PRL
Władysław Gomułka przemawia po przybyciu na Dworzec Białoruski. Moskwa, 15 listopada 1956 r. Trzeci od lewej Nikita Chruszczow. / Fot. EAST NEWS / AFP PHOTO // MONTAŻ

Rok 1956: stracona szansa

Łukasz Kamiński
Czy 60 lat temu kryzys komunizmu – w Polsce i innych krajach bloku wschodniego – spowodował jego osłabienie? Czy też przeciwnie: oddalił perspektywę jego…
Antoni Macierewicz i Jacek Kuroń byli – obok Jana Józefa Lipskiego – głównymi założycielami KOR. Na zdjęciu: zebranie członków Komitetu w styczniu 1980 r. / / TOMASZ MICHALAK / FOTONOVA

40 lat KOR: bohaterowie nie mogą się spotkać

Michał Okoński
Gdybym nie mieszkał w Polsce i nie zajmował się publicystyką, mógłbym być właściwie zdziwiony, że wokół takich wydarzeń są jakiekolwiek kontrowersje.
Neon na moście Gdańskim w Warszawie stworzony w ramach konkursu na symbol miasta otwartego na przybyszów, 2014 r. / Fot. Karol Serewis / EAST NEWS

My z nich wszyscy

Piotr Nesterowicz, Miłada Jędrysik
Piotr Nesterowicz, reportażysta: Po przyjeździe do miasta młodzi przenoszący się po wojnie ze wsi nie zapomnieli o bagażu, który ze sobą przynieśli. To do dziś…
Okładka dodatku "Żołnierze Wyklęci. Opowieści najmłodszych". /

Dodatek "Żołnierze Wyklęci. Opowieści najmłodszych"

Redakcja „Tygodnika Powszechnego”
Zapraszamy do lektury specjalnego dodatku o Żołnierzach Wyklętych, który został przygotowany we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej.
Warszawa, 22 kwietnia 1989 r. / Fot. Erazm Ciołek / FORUM

Pan Bolek, ostatnia deska szacunku

Paweł Bravo
XX-wieczny Kościuszko okazał się skupionym na sobie kombinatorem. Nie jest to wygodne dla obrońców III RP, ani dla jej wrogów.
Dorothy Day, grudzień 1916 r. / Fot. Bettmann / CORBIS

Święta nieświęta

Zuzanna Radzik
Dla lewaków i liberałów zbyt pobożna. Dla konserwatystów zbyt lewicowa. Oby jej nawrócenia nie sprowadzono do żalu za aborcję.
Kadr z filmu „Pionierzy marzyciele” / Fot. AURORA FILMS

Z życia rosyjskich lemingów

Anita Piotrowska
„Pionierzy marzyciele” to film o dorosłych, których dzieciństwo skończyło się wraz z upadkiem ZSRR. Mało w nim rozliczeń, wiele nostalgii.
Czesław Kiszczak. Fot: ANDRZEJ STAWINSKI/REPORTER/EASTNEWS /

Śmierć wicedyktatora

Wojciech Pięciak
Umarł Czesław Kiszczak. Tym razem, jak zapewniają przedstawiciele odchodzącego rządu, nie będzie wojskowej asysty i państwowych honorów.
Raper Nah / Fot. Facebook

Bunt zombiaków

„Fuck communism!” – tym prostym hasłem wietnamski raper Nah rzuca wyznanie władzy. Bo choć Wietnam się zmienia, komuniści nie chcą rezygnować z monopolu władzy.
Plac przed bazyliką Notre-Dame w dawnym Sajgonie po zdobyciu miasta przez komunistów w1975 r. / Fot. Jean-Claude LABBE / GAMMA-RAPHO // TAYLOR WEIDMAN GETTY IMAGES

Gorzki Dzień Zjednoczenia

„Co pan robił po 30 kwietnia?” – pytam starszego mężczyznę. „Trafiłem do obozu. I tak miałem szczęście, że mnie nie rozstrzelali”. 40 lat temu wietnamscy…

Nieudolny wywiad PRL

Filip Musiał
Po 1989 r. byli funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa PRL i ich akolici przystąpili do budowy mitu swej formacji.

Rewolucyjny fresk

Lektor
To cała galeria, bo prócz ośmiorga głównych bohaterów mamy szereg ważnych postaci drugiego planu. Wieloosobową obsadę rewolucyjnego spektaklu.

Czeski bunt: o wolność i chleb

Václav Burian
W „Zarysie historii Komunistycznej Partii Czechosłowacji” - obowiązującej do 1989 r. wykładni najnowszych dziejów Czech i Moraw - o reformie monetarnej z 1953…

Niemiecki Czerwiec

Joachim Trenkner
Było to pierwsze wołanie o wolność w Europie Środkowej po ugruntowaniu się tam systemu komunistycznego, na trzy lata przed polskim i węgierskim rokiem 1956.…

Pokolenia

Marek Osiecimski
„Nasz duszpasterz był człowiekiem odważnym. Podczas zamieszek ulicznych pod stocznią w grudniu 1981 roku odprawił Mszę świętą w niezbyt dużej odległości od…

Dostrajanie i dostawianie

Tadeusz Sławek
„Jesteśmy przede wszystkim chodzącymi fragmentami instytucji naszego społeczeństwa”. Cornelius Castoriadis

Zamiast oficerek nosiłem glany

Krzysztof Varga, Andrzej Franaszek
Z Krzysztofem Vargą rozmawia Andrzej Franaszek