Różaniec z chleba i poczta podziemna

Za stempel internowanym służył obcas buta, kawałek linoleum czy ziemniak. Chcąc zaś powielić znaczek, wyciskali tusz z wkładu do długopisu... To jedne z wielu eksponatów zebranych w Europejskim Centrum Solidarności.

06.12.2016

Czyta się kilka minut

Plakat w obronie Solidarności z Francji, znaczki oraz różaniec z Potulic ze zbiorów ECS /
Plakat w obronie Solidarności z Francji, znaczki oraz różaniec z Potulic ze zbiorów ECS /

Mimo restrykcji nałożonych na obywateli w stanie wojennym, udało się zachować i przechować dla potomnych wiele oryginalnych i unikatowych pamiątek z tamtego czasu. Europejskie Centrum Solidarności (ECS) uchyla drzwi do swojego archiwum. Zbiory archiwalno-muzealne Centrum dotyczą głównie historii ruchu społecznego Solidarność i antykomunistycznej opozycji demokratycznej z lat 1970-89. W większości to darowizny osób prywatnych. Na zasób liczący 150 m bieżących dokumentacji składają się: pisma drugiego obiegu, druki ulotne, niezależna filatelistyka oraz archiwalia związkowe i osobiste.

Zgromadzono ponad 4,5 tys. obiektów związanych z postaciami historycznymi tego czasu, w tym ubiory i pamiątki osobiste oraz przedmioty dokumentujące działalność opozycji. Miejsce w kolekcji mają również historyczne pojazdy stoczniowe, milicyjne i wojskowe oraz wyposażenie i broń.

Obszerne zbiory dotyczące okresu stanu wojennego otwiera archiwalium szczególnej wagi: oryginał listy obecności ostatniego posiedzenia Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, które odbyło się 11-12 grudnia 1981 r. w Gdańsku, dar Lecha Wałęsy.

Szczególnie cenne są: zbiór poczty podziemnej drukowanej w obozach internowania (w niewielkich nakładach i prymitywnych warunkach), powielacz nieżyjącego już Janusza Krupskiego, nadajnik Radia Solidarność czy wykonany z chleba różaniec internowanego w Zakładzie Karnym w Potulicach.

Godne wspomnienia są cenne kolekcje organizacji zachodnich, wspierających Solidarność: Solidarité France-Pologne czy Solidaritet Norge-Polen. Z Wielkiej Brytanii pochodzi korespondencja rodzin osób internowanych w Polsce ze społecznością angielską, a z Włoch – przekazany przez prof. Guida Vanniniego z Uniwersytetu Florenckiego oficjalny list, sygnowany przez 326 profesorów włoskich uniwersytetów z żądaniem uwolnienia z internowania Władysława Bartoszewskiego, Bronisława Geremka i Karola Modzelewskiego. Duże znaczenie ma też materiał z Agencji Reutera, składający się m.in. z kompletu reporterskich teleksów traktujących o sytuacji w Polsce w pierwszych dniach stanu wojennego.

W archiwum ECS znajduje się też wyjątkowy zbiór ponad 60 tys. fotografii. Na szczególną uwagę zasługują autorskie kolekcje gdańskich artystów fotografików, w tym Stanisława Składanowskiego i Janusza Bałandy Rydzewskiego, przedstawiające w unikatowych artystycznych ujęciach historię narodzin Solidarności, jej działalność i czas stanu wojennego.
Część zbiorów prezentowana jest na wystawie stałej Europejskiego Centrum Solidarności oraz online (ecs.gda.pl); inne przechowywane są w archiwum, służąc m.in. naukowcom. ©

MONIKA KRZENCESSA-ROPIAK jest kierownikiem Działu Archiwum i Organizacji Wystaw w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
79,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 50/2016

Artykuł pochodzi z dodatku „Stan wojenny. 35 lat później