Auschwitz

Paweł Wodzyński / EAST NEWS
Serwis specjalny

79. rocznica wyzwolenia Auschwitz

Zapraszamy do lektury archiwów „Tygodnika” poświęconych tematowi Holokaustu i obozów. To reportaże historyczne, rozmowy z ocalałymi, a także tymi, którzy nie chcą pozwolić, by świat zapomniał.

HISTORIE

Wysiedlona z Zamojszczyzny Aniela Kryń trafiła na Majdanek wraz z synem Januszem (zdjęcie sprzed deportacji). Oboje zostali wywiezieni potem na roboty do Niemiec, przeżyli wojnę / PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU / PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU

Narodziny za drutami

Eliza Leszczyńska-Pieniak
Żydowskiego chłopca, który przyszedł na świat w wigilię 1943 r., polskie więźniarki nazwały Mojżeszem. Ukrywały go, dokarmiały. „Musi żyć” – powtarzały.
Rosie Csengeri z córkami Yehudit i Leą, rumuński Siedmiogród, ok. 1937 r. / ARCHIWUM PRYWATNE / ARCHIWUM PRYWATNE

Bliźniaczki z Auschwitz

Ofer Aderet
Choć obóz opuściły 76 lat temu, siostry Lea i Yehudit Csengeri – ofiary eksperymentów pseudomedycznych – do dziś odczuwają lęk przy kontakcie z lekarzem.
Okładka: Na montażu okładkowym twarze ofiar III Rzeszy z okupowanej Europy. / ZDJĘCIA DZIĘKI UPRZEJMOŚCI YAD VASHEM I US HOLOCAUST MUSEUM

„Mamusia nie płakała”

Marek Zając
Najważniejsze było to, żeby trzymać się całą rodziną. Żeby nikt nie został sam.

SPOTKANIA

Zofia Posmysz na terenie obozu Auschwitz-Birkenau, 2015 r. / / Fot. Grażyna Makara

Nie wyszłam z Auschwitz

Zofia Posmysz, Anna Goc
Zofia Posmysz, była więźniarka KL: Kilka tygodni po powrocie z obozu mama poprosiła, bym jej pokazała, „jak tam mieszkałam”. Użyła słowa „mieszkałam”. Przecież ono zupełnie nie oddawało tamtej rzeczywistości.
Katarzyna Konieczna odbiera pamiątki po prababci Leokadii Rożniewskiej; w głębi z lewej ojciec Katarzyny, Wiesław Konieczny, płacze ze wzruszenia. / MACIEJ STANIK / WIRTUALNA POLSKA

Między pokoleniami

ANNA MEIER-OSIŃSKI, ELŻBIETA PASTERNAK, Małgorzata Gwóźdź
ANNA MEIER-OSIŃSKI (Arolsen Archives), ELŻBIETA PASTERNAK (MDSM w Oświęcimiu): Podczas uwięzienia zabierano ludziom wszystkie rzeczy osobiste. Chcemy je zwrócić ich bliskim.
Ks. Manfred Deselaers, Oświęcim, 2005 r. / / Fot. Bogdan Krężel / FROUM

Pokuta księdza Manfreda

Anna Goc
Jego drogę krzyżową przemierzamy sami. Ale tak naprawdę idą z nami wszyscy ci, którzy nieśli tędy swój krzyż.

Artykuły na ten temat

Wnętrze pawilonu Gerharda Richtera "Birkenau". Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu. 9 lutego 2024 r. // Fot. Dominik Smolarek / Materiały prasowe MDSM

Pawilon Gerharda Richtera „Birkenau”: niemiecki artysta mierzy się ze zbrodnią popełnioną przez jego rodaków

Piotr Kosiewski
Oświęcim znajdzie się na liście miejsc ważnych dla każdego zainteresowanego twórczością wielkiego artysty. Tylko czy przyjazd tu po to, by kontemplować jego…
Kadr z filmu "Strefa interesów", reż. Jonathan Glazer, 2023 r. / fot. materiały prasowe Gutek Film

„Strefa interesów” Jonathana Glazera, czyli Big Brother w domu nazisty

Anita Piotrowska
W cieniu krematoryjnych kominów toczy się życie rodziny komendanta Auschwitz-Birkenau, które do złudzenia przypomina zwykłą krzątaninę: on wychodzi rankiem do…
Christian Friedel 76. festiwalu filmowego w Cannes. Francja, 20 maja 2023 r. / fot. Stephane Cardinale / Corbis / Getty Image

Taka sobie rodzina: Rudolf Höss jako wyzwanie aktorskie

Mateusz Demski
Christian Friedel, aktor: Nadajemy Hössowi tak zwaną ludzką twarz. Mamy szansę zajrzeć w odsłonięte okna do jego domu. Patrzymy z dystansu i bez sentymentu. Są…
Alicjia Hintz, zdjęcie z książeczki zdrowia wydanej przez Zarząd Miejski w Warszawie, 1948 r. oraz portret współczesny 2024 r. / fot. Filip Klimaszewski dla "TP"

Alicja Hintz była 12-letnią dziewczynką, gdy po powstaniu warszawskim została wywieziona do Auschwitz. Opowiedziała nam swoją historię

Elżbieta Strzałkowska
Nie miała koszmarów sennych. Nie zapadła się w sobie, nie zamknęła w goryczy. Blizny są i dziś, ale rany się zagoiły. Wtedy przetrwała obóz, bo była z mamą. A…
Rybitwa czarna schwytana przez Güntera Niethammera w Harmężach k. Oświęcimia. Kwiecień 1941 r. fot. Jacek Taran

Człowiek, który milczał. O książce „Ptaki krzyczą nieustannie”

Jacek Taran
Banalność zła i obojętność wobec jego istoty – to oś biografii niemieckiego ornitologa Günthera Niethammera. Przez jej koleje prowadzą Beata Dżon-Ozimek i …
Okładka: Na montażu okładkowym twarze ofiar III Rzeszy z okupowanej Europy. / ZDJĘCIA DZIĘKI UPRZEJMOŚCI YAD VASHEM I US HOLOCAUST MUSEUM

„Mamusia nie płakała”

Marek Zając
Najważniejsze było to, żeby trzymać się całą rodziną. Żeby nikt nie został sam.
Wanda i Edward Serwańscy, zdjęcie ślubne. Poznań, 8 grudnia 1945 r. / ARCHIWUM RODZINNE

Po tęczowym moście

Małgorzata Wryk
Gdy napięcie opada, Edward puszcza rękę Wandy. Ona rozprostowuje zbielałe od ucisku dłonie. Na palcu ledwo się trzyma pierścionek: nie wytrzymał tego ciśnienia…
Katarzyna Konieczna odbiera pamiątki po prababci Leokadii Rożniewskiej; w głębi z lewej ojciec Katarzyny, Wiesław Konieczny, płacze ze wzruszenia. / MACIEJ STANIK / WIRTUALNA POLSKA

Między pokoleniami

ANNA MEIER-OSIŃSKI, ELŻBIETA PASTERNAK, Małgorzata Gwóźdź
ANNA MEIER-OSIŃSKI (Arolsen Archives), ELŻBIETA PASTERNAK (MDSM w Oświęcimiu): Podczas uwięzienia zabierano ludziom wszystkie rzeczy osobiste. Chcemy je…
Kobieta na ulicy warszawskiego getta. Warszawa 1941 r. / WILLY GEORG / MATERIAŁY PRASOWE WYDAWNICTWA CZERWONE I CZARNE

Istota rzeczy

Karolina Sulej, Bartek Dobroch
Karolina Sulej, autorka książek o przedmiotach osobistych więźniów obozów: Opowiadamy o sobie każdego dnia nie tylko słowami, ale też przedmiotami. Styl życia…
Obchody 80. rocznicy pierwszego transportu polskich więźniów do KL Auschwitz, 14 czerwca 2020 r. / FOT. MAREK BEREZOWSKI/REPORTER /

Co ma Beata Szydło do Muzeum Auschwitz

Michał Okoński
Wysiedlona z Zamojszczyzny Aniela Kryń trafiła na Majdanek wraz z synem Januszem (zdjęcie sprzed deportacji). Oboje zostali wywiezieni potem na roboty do Niemiec, przeżyli wojnę / PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU / PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU

Narodziny za drutami

Eliza Leszczyńska-Pieniak
Żydowskiego chłopca, który przyszedł na świat w wigilię 1943 r., polskie więźniarki nazwały Mojżeszem. Ukrywały go, dokarmiały. „Musi żyć” – powtarzały.
Więzień i więźniarka niemieckiego obozu koncentracyjnego dla dzieci w Łodzi / / ZE ZBIORÓW MUZEUM TRADYCJI NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH W ŁODZI x2

Piekło w Litzmannstadt

Błażej Torański, Mikołaj Mirowski
Błażej Torański, pisarz: Bezmiar cierpienia był tam tak wielki, że byłym więźniom kneblował usta. Im nikt nie chciał w te doświadczenia uwierzyć. Nawet…
Dziewczynki ze Szkoły Ojczyźnianej w Achern w Bawarii z kierowniczką Klarą Keit / / ARCHIWUM MIASTA ACHERN

Skradzione dzieciństwo

monika sieradzka
Podczas II wojny światowej tysiące polskich dzieci miały zasilić niemiecką rasę. Wywózka do Niemiec, a potem oderwanie od kochającej rodziny w Austrii to…
Spotkanie z byłą więźniarką Zofią Posmysz w Międzynarodowym Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu, 2015 r. / MDSM W OŚWIĘCIMIU / MDSM W OŚWIĘCIMIU

Szkiełko i oko

Małgorzata Gwóźdź
Jak młodzież przeżywa losy rówieśników sprzed ponad 75 lat? Czy emocje są potrzebne w edukacji historycznej?
NA OKŁADCE: fragment niemieckiego zdjęcia przedstawiającego żydowskie kobiety i dzieci wywiezione z Węgier przed komorą gazową w Auschwitz-Birkenau, maj 1944 r. / OKŁADKA: MAREK ZALEJSKI // FOT. ALAMY / BEW / MONTAŻ TP-ONLINE

Ich oczami

Marek Zając
Głównym motywem 76. rocznicy wyzwolenia Auschwitz-Birkenau będzie los dzieci. Nie tylko dlatego, że zgodnie z prawami przemijania większość żyjących dziś…
Rosie Csengeri z córkami Yehudit i Leą, rumuński Siedmiogród, ok. 1937 r. / ARCHIWUM PRYWATNE / ARCHIWUM PRYWATNE

Bliźniaczki z Auschwitz

Ofer Aderet
Choć obóz opuściły 76 lat temu, siostry Lea i Yehudit Csengeri – ofiary eksperymentów pseudomedycznych – do dziś odczuwają lęk przy kontakcie z lekarzem.

Czyszczenie sieci

MO

Auschwitz: głosy Ocalałych

Michał Okoński
Podczas 75. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz przemówili Batszewa Dagan, Elza Baker, Marian Turski i Stanisław Zalewski.
Prezydent Władimir Putin przez Światowym Forum Holokaustu w Yad Vashem, Jerozolima, 23 stycznia 2020 r. / / fot. HEIDI LEVINE / AFP / East News

Yad Vashem przeprasza

Karolina Przewrocka-Aderet
„Przepraszamy za bardzo niefortunny incydent – pisze Yad Vashem o materiałach filmowych zaprezentowanych podczas V Światowego Forum Holokaustu. – Nie…
Podkast Powszechny / cykl Opowieści z Izraela

Pamięć o Szoah w cieniu polityki

Karolina Przewrocka-Aderet, Ofer Aderet
Za nami 75. rocznica wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz, związane z nią emocje na linii Polska–Izrael oraz…
/

Misja Jana Sehna

Piotr Litka
Zapomniany sędzia śledczy, przez prawie całe zawodowe życie związany ze ściganiem nazistowskich zbrodniarzy, doczekał się wreszcie biografii. Znakomitej.
Premier Izraela Benjamin Netanjahu i prezydent Rosji Władimir Putin podczas V Światowego Forum Holokaustu w Jerozolimie, 23 stycznia 2020 r. / FOT. Sergey Guneev/SPUTNIK Russia/East News /

Polityczne deale w cieniu Zagłady

Karolina Przewrocka-Aderet
Nawołując w czasie izraelskich obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz do szacunku wobec ofiar Zagłady, premier Netanjahu sam potraktował je instrumentalnie…
Na okładce: zwiedzający w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. / WOJCIECH STRÓŻYK / REPORTER

Pytania o pamięć

Marek Zając
Przeszłość nieubłaganie oddala się i stygnie, zmienia w suchą wiedzę. Z reguły jeszcze tylko pokolenie wnuków ma emocjonalny stosunek do historii dziadków.…
Spotkanie Zofii Posmysz (z prawej) z młodzieżą w MDSM w Oświęcimiu. / MDSM W OŚWIĘCIMIU

Biografia jako argument

Małgorzata Gwóźdź
Rola byłych więźniów niemieckich kacetów w świadczeniu o historii jest nieoceniona, by nie powiedzieć – fundamentalna.
Zofia Bator-Stępień, portret Marii Ślisz wykonany w KL Auschwitz w 1944 r. / PAŃSTWOWE MUZEUM AUSCHWITZ-BIRKENAU

Uspokoić sen

Patrycja Bukalska
Im są starsi, tym silniej nękają ich nocne koszmary. Byli więźniowie obozów czasem boją się zasnąć.
Zdjęcia osób, które otrzymały fałszywe paszporty, na prezentacji materiałów archiwalnych z publikacji „Lista Ładosia”, Warszawa, 12 grudnia 2019 r. / INSTYTUT PILECKIEGO

Fałszerze z Berna

Agnieszka Kamińska, Jakub Kumoch
Jakub Kumoch, współautor książki „Lista Ładosia”: Każdy z członków grupy miał pomocników, a ci swoich. Gdyby uwzględnić wszystkie kręgi wtajemniczonych, w tę…
Z lewej: Bruno Dey przed sądem w Hamburgu, 15 listopada 2019 r. Z prawej: egzekucja Rudolfa Hößa na terenie Auschwitz, 16 kwietnia 1947 r. / AXEL HEIMKEN / EAST NEWS // ARCHIWUM IPN / AXEL HEIMKEN / EAST NEWS // ARCHIWUM IPN

Dorwać katów

Filip Gańczak
Trwający w Hamburgu proces byłego strażnika z KL Stutthof to jeden z ostatnich akordów sądowych rozliczeń z Holokaustem. Ich bilans pozostawia duży niedosyt.
/ ZRZUT EKRANU / BAZA DANYCH STRATY.PL

Trzydzieści milionów danych

Piotr Litka
Wiele materiałów o więźniach obozów – oraz szerzej: o ofiarach II wojny światowej – jest dziś dostępnych w internecie. Przedstawiamy krótki przewodnik.
Adam Czerniaków, prezes Judenratu, przed aresztem przy ul. Gęsiej (trzeci od lewej) wraz ze zwolnionym więźniarkami. Pełny opis pod tekstem. / HENRYK (JECHIEL) BOJM (?), FOTO-FORBERT // ŻYDOWSKI INSTYTUT HISTORYCZNY

Zdjęcia z wnętrza

Piotr Kosiewski
Po raz pierwszy udostępniono w całości fotografie z Podziemnego Archiwum Getta Warszawy. To jedyna taka kolekcja, przedstawiająca życie stołecznej społeczności…

Souvenir

Jan Klata
Życie w internetach fascynuje do rozpuku, do imentu, do dna den, dbają o to zmyślne demony zwane teraz dla niepoznaki algorytmami.
/ REUTERS / FORUM

Kochankowie z Auschwitz

Magdalena Nowicka-Franczak
Śmierć, seks i wielka historia w tle to gotowy przepis na bestseller. Jednak gdy tym tłem jest Holokaust, łatwiej o moralną porażkę niż o artystyczne…
Pilecki ze znajomym Aleksandrem Żeligowskim. Lida, 1930 r. / ZDJĘCIE ZE ZBIORÓW RODZINY PILECKICH / AIPN

Witold, mój bohater

JACK FAIRWEATHER, Patrycja Bukalska
Jack Fairweather, autor książki „Ochotnik”: Badając historię Pileckiego zdałem sobie sprawę, jak trudno czasem zrozumieć cierpienie innych. Jemu w Auschwitz…
/ MACIEJ ZIENKIEWICZ / AGENCJA GAZETA

Rok z życia linoskoczka

Mikołaj Grynberg, Michał Okoński
MIKOŁAJ GRYNBERG, pisarz: Z rozmów z nauczycielami i z rodzicami żydowskich dzieci wiem, że w szkołach znowu się pojawia sformułowanie „mydło”, że się słyszy „…
Żona i mąż: Ada i Samuel Willenbergowie, Warszawa, 2013 r. / CHUCK FISHMAN / GETTY IMAGES

Imię z inicjałów

Patrycja Bukalska
„Nie miałam zwyczajnego dzieciństwa. Rodzice stale mówili o Treblince” – opowiada Orit Willenberg-Giladi, izraelska architekt i córka Samuela Willenberga,…
Piotr Cywiński przemawia podczas obchodów 73. rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz. 27 stycznia 2018 r. Fot. Damian Klamka/East News

Czyżby Auschwitz niczego nas nie nauczyło?

Piotr Cywiński
Publikujemy wystąpienie dyrektora Muzeum Auschwitz Piotra Cywińskiego, które wygłosił podczas obchodów 73. rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz.
Premier Beata Szydło podczas uroczystości w Auschwitz, 14 czerwca 2017 r. / / DANIEL BODZENTA / EAST NEWS

Migracje: skutki zaniedbań rządu odczują przyszłe pokolenia

Marcin Żyła
Komisja Europejska wszczęła procedurę ws. odmowy Polski przyjęcia ok. 6 tys. azylantów z Bliskiego Wschodu i Afryki.
Zofia Posmysz na terenie obozu Auschwitz-Birkenau, 2015 r. / / Fot. Grażyna Makara

Nie wyszłam z Auschwitz

Zofia Posmysz, Anna Goc
Zofia Posmysz, była więźniarka KL: Kilka tygodni po powrocie z obozu mama poprosiła, bym jej pokazała, „jak tam mieszkałam”. Użyła słowa „mieszkałam”. Przecież…
/ Fot. Filippo Monteforte / AP / EAST NEWS

Wybrał milczenie. Ale powiedział wiele

Marek Zając
Już na długo przed pielgrzymką było jasne: papież nie chce przemawiać podczas wizyty w dawnym obozie. Będzie milczał.

Wymowa Auschwitz

Piotr Cywiński, Anna Goc
Piotr Cywiński: Nic nie zwalnia nas z obowiązku niesienia pomocy zagrożonym. Takie jest przesłanie spotkania Franciszka ze Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata…
Ks. Jacek Prusak SJ / Fot. Grażyna Makara /

Tylko cisza nie zawłaszcza

Ks. Jacek Prusak SJ, MS
Franciszek nie boi się wykonywać mocnych i zdecydowanych gestów. Fakt, że dziś zrezygnował z jakiegokolwiek, jest sam w sobie bardzo znaczący.
Paweł Śpiewak / / Fot. Grażyna Makara

Czegoś mi zabrakło

Paweł Śpiewak, MS
„Mam mocne wrażenie niepełności tego doświadczenia. Było zbyt krótkie, zbyt skondensowane” – mówi Paweł Śpiewak po wizycie Franciszka w obozie Auschwitz.
/ Fot. Lukasz Kalinowski / East News

Być cicho, by nie milczeć wobec zła

Piotr Sikora
Wizyta papieża Franciszka w Auschwitz-Birkenau jest bardzo mocnym kontrapunktem wobec ŚDM, które odbywają się w radosnej atmosferze pełnej śpiewów, tańców,…
/ Grzegorz Galazka/SIPA/EAST NEWS

Auschwitz każe milczeć

Anna Goc
Gdyby któraś z telewizji pokazała cały ten czas, który papież spędzi w ciszy, bez komentowania, byłaby to prawdopodobnie najdłuższa transmisja ciszy – mówi ks…
Ks. Manfred Deselaers, Oświęcim, 2005 r. / / Fot. Bogdan Krężel / FROUM

Pokuta księdza Manfreda

Anna Goc
Jego drogę krzyżową przemierzamy sami. Ale tak naprawdę idą z nami wszyscy ci, którzy nieśli tędy swój krzyż.
/ Fot. Archiwum rodzinne

Najstarszy ocalony

Karolina Przewrocka-Aderet
Przeżył Auschwitz i getto Litzmannstadt o ponad 70 lat. Izraelczyk polskiego pochodzenia, wybitny cukiernik, pretenduje do tytułu najstarszego mężczyzny na…
/ Fot. Bogdan Krężel / FORUM

Ksiądz u progu Auschwitz

Ks. Manfred Deselaers, Anna Goc
Ks. Manfred Deselaers, wiceprezes Fundacji Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu: Ludzie pytają mnie, co znalazłem w biografii Rudolfa Hössa, komendanta…
/

Spojrzenie niemieckie, 71 lat później

Gerhard Gnauck
W Berlinie mamy pomnik ofiar Holokaustu: stele z kamienia, macewy jakby. Turyści mogą między nimi chodzić. Abstrakcja. Żeby zobaczyć konkret, trzeba przyjechać…

Katalog zbiorów Miejsca Pamięci

WP
Zdjęcia Michała Dziewulskiego, którymi ilustrujemy dodatek, pochodzą z katalogu wydanego przez Muzeum Auschwitz-Birkenau.