Rabinowi Abrahamowi Skórce, przyjacielowi z Argentyny, miał wyjaśnić: „Tak jak w innych miejscach, które odwiedziłem i gdzie dokonano straszliwych czynów, także tam pragnę wyrazić swe uczucia w milczeniu. Modlić się i słuchać; płakać, jeśli Bóg obdarzy mnie błogosławieństwem łez. Bez wypowiedzenia słowa. Oto, co muszę zrobić w Auschwitz”.

Mówiąc szczerze – byłem zawiedziony.

Oczywiście nie ma słów, które mogłyby oddać koszmar i grozę fabryki śmierci. Ale mimo wszystko wydawało mi się istotne, co w Auschwitz-Birkenau mógłby powiedzieć papież dokonujący w Kościele tylu mentalnych wyłomów. Człowiek, dla którego opowieść o Zagładzie jest historią z odległego kontynentu.

Wszelkie moje wątpliwości rozwiały się w momencie, gdy po modlitwie na dawnym placu apelowym papież podszedł i ucałował obozową szubienicę.

Komentatorzy porównywali jego gest do gestu kapłana w...