Filozofia

Artykuły na ten temat

Karol Paciorek dla TP

Zbigniew Mikołejko: w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie bez odpowiedzi

Tomasz Stawiszyński
Był optymistą świadomym najciemniejszych aspektów świata. Wiedział chyba wszystko, potrafił więc dostrzegać ciągłość tam, gdzie inni widzą rozłączności i…
Natalia Polasik „Angels in the Secret Forest", 2021

Po co nam filozofowie

Karolina Głowacka, Wojciech Sady
WOJCIECH SADY, filozof: Twórcy mechaniki kwantowej pisali artykuły z pogranicza fizyki i filozofii, o naturze ludzkiej wiedzy, bo musieli pisać wzory na coś,…
Św. Tomasz z Akwinu, Carlo Crivelli ok. 1435 r / domena publiczna

750 lat temu zmarł Tomasz z Akwinu, duchowy hipis

Piotr Sikora
Jego myśl kojarzy się dzisiaj często ze skostniałym doktrynerstwem. A tak naprawdę był jednym z najbardziej żarliwych, a jednocześnie otwartych, progresywnych…
Wojciech Bonowicz / Fot. Grażyna Makara /

Syn marnotrawny to odważniejszy z braci. Bo odważył się zaspokoić swoją ciekawość

Wojciech Bonowicz
Syn niemarnotrawny to wzór belfra, który przede wszystkim krytykuje i wymaga. „Słyszę go w opowieściach ludzi osądzających współczesny świat – pisze filozof…

Mądrość po szkodzie i pycha przed szkodą

Tomasz Stawiszyński
Ocenianie historii z dzisiejszej perspektywy to poznawczy i moralny błąd. Ale jest nim też dzisiejszy brak pokory przed oceną przyszłych pokoleń.
Maks Wolski i Katarzyna Kubisiowska / fot. Jacek Taran

Maks Wolski: Miłość to droga. Czasem do wszystkiego, czasem donikąd [Punkt Zwrotny]

Katarzyna Kubisiowska, Maks Wolski
Maks Wolski: "Moi rodzice żyli w ciągłym napięciu, ciągłej niechęci i ciągłym milczeniu, które przerywały jedynie awantury i kłótnie. Istniała przemoc werbalna…
Fot. Karol Paciorek /

Złoto przeciw śmierci

Tomasz Stawiszyński
Jeff Bezos, twórca imperium Amazon i najbogatszy człowiek na świecie, zainwestował właśnie w startup mający jeden fundamentalny cel: nieśmiertelność.
Profesor Zygmunt Bauman w Łazienkach Królewskich. Warszawa, 2012 r. / JACEK DOMIŃSKI / REPORTER

Żywot polityczny

Grzegorz Jankowicz
Artur Domosławski rzuca światło nie tylko na los samego Zygmunta Baumana, ale też na mechanizmy, które w ostatnim stuleciu decydowały o tym, kto w Polsce mógł…
Ludwig Wittgenstein. Swansea, Walia, wrzesień 1947 r. / BEN RICHARDS ZE ZBIORÓW WITTGENSTEIN ARCHIVE; CAMBRIDGE

Deszcz, muzyka, język, życie

Piotr Sikora
Siedemdziesiąt lat temu zmarł jeden z największych filozofów XX wieku. Najprawdziwszy miłośnik i poszukiwacz mądrości.
Mural na jednej z ulic Cannes, maj 2020 r. / VALERY HACHE / AFP / EAST NEWS / VALERY HACHE / AFP / EAST NEWS

Nowa normalność, stara wyobraźnia

Magdalena Nowicka-Franczak
Filozofowie i intelektualiści poczuli imperatyw wieszczenia, co z tym globem po koronawirusie będzie.
Ks. Józef Tischner w bibliotece klasztoru kamedułów na Bielanach. Kraków, 1996 r. / ANNA PIETUSZKO / FORUM

Tischner na dziś

Tadeusz Sławek
Polityka bez nieba, i to tym bezwzględniej, im głośniej na niebo się powołuje – oto nasza sytuacja, z której myśl Tischnera może pomóc znaleźć wyjście.
Antonio de Pereda, „Sen rycerza”, ok. 1655 r. / DOMENA PUBLICZNA

Sen założycielski

Marek Bieńczyk
Dla Kartezjusza sen nie jest odlotowym wybrykiem, gdyż śni go ten sam wciąż umysł. A ciało czuwające i ciało śniące pozostają jednym i tym samym ciałem.
/ ADAM GOLEC / FORUM

O życiu skończonym, z naciskiem na życie

Maciej Stroiński, Agata Bielik-Robson
AGATA BIELIK-ROBSON, filozofka: Mamy globalny odwrót od demokracji liberalnej. A populizm jest przede wszystkim reakcją przeciw oświeceniu – i z lewa, i z…
Tłumacze kabinowi podczas Konferencji Klimatycznej ONZ w Kopenhadze, grudzień 2009 r. / Mehdi Chebil / Polaris / east news

Rusztowanie dla myśli

Bartosz Brożek
Język obiektywizuje myśl, wznosi ją na wyższy poziom abstrakcji, pozwala konstruować teorie i prowadzić dialog. To najważniejszy spośród wszystkich naszych…
Charles Taylor po odebraniu prestiżowej Nagrody Berggruena. Biblioteka Publiczna w Nowym Jorku, 2016. / Jason Carter Rinaldi / Getty Images for Berggruen Institute

Filozof pogranicza

Łukasz Tischner
COPERNICUS FESTIVAL Według Charlesa Taylora jako ludzie jesteśmy skazani na znaczenia. Nie potrafimy żyć w świecie, któremu nie moglibyśmy nadawać sensów.
Od lewej: Slavoj Žižek, Jordan Peterson / EVERETT COLLECTION / EAST NEWS // LARS PEHRSON / SVENSKA DAGBLADET / FORUM

Błazen i prorok na ubitej ziemi

Marcin Napiórkowski
Według Petersona nieustannie, każdego dnia wybieramy dobro lub zło. Według Žižka nasz wpływ na rzeczywistość to zaledwie iluzja, którą sprzedaje nam…
Leszek Kołakowski na zjeździe Związku Literatów Polskich, grudzień 1965 r. / DANUTA B. ŁOMACZEWSKA / EAST NEWS

Jezus, prymas, filozof i pierwszy sekretarz

Zbigniew Mentzel
Spotkali się raz Rozmawiali kilka godzin. Kołakowskiemu wydał się Wyszyński człowiekiem „z mentalności dość obcym”.
/ SZYMON PULCYN / CMJP2

Wszystko, co nie istnieje

Zofia Rosińska, Justyna Dąbrowska
Zofia Rosińska, filozof: Nie jestem stara, ale inni myślą odwrotnie. I to jest katastrofa. Widzą starą kobietę, którą nie jestem.
Melanie von Nagel podczas wizyty na Kapitolu, Waszyngton, 1928 r. / ALAMY STOCK PHOTO / BEW / ALAMY STOCK PHOTO / BEW

Filozof i zakonnica

Jan Tokarski
„Bez piękna się umiera” – wyznawała w jednym z listów. On zaś, zgadzając się, odpowiadał: problem w tym, że „żaden śmiertelnik nie może długo wytrzymać na…
/ IWONA BURDZANOWSKA DLA „TP”

Pochwała codzienności

S. Barbara Chyrowicz, Błażej Strzelczyk
S. BARBARA CHYROWICZ, etyk: W każdym wyborze jest coś niewybranego, a w każdej miłości coś niekochanego. Nie ma co sobie wmawiać, że trafny wybór to taki, w…
/ CHRIS RATCLIFFE / BLOOMBERG / GETTY IMAGES

Alpha zero na pustyni

Piotr Sikora
Obawy, które żywimy wobec Sztucznej Inteligencji, są tak naprawdę obawami przed Sztuczną Wolnością. Lecz cóż to jest wolność?
Andrzej Dudziński, z cyklu „Jerzy Pilch, Drugi dziennik albo autobiografia w sensie ścisłym” dla „Tygodnika Powszechnego”, 2013 r. /

Pochwała głupoty

Marcin Napiórkowski
Wiem, to wymaga wielkiej odwagi. Lepiej jednak byłoby nam wszystkim, gdyby chwalone i podziwiane było przyznanie się do niewiedzy i wycofanie się z własnych…
Władysław Stróżewski / GRAŻYNA MAKARA

Filozof w niedokochanym kraju

Wojciech Bonowicz
Obszerną rozmowę z Władysławem Stróżewskim warto przeczytać przede wszystkim po to, żeby zobaczyć, jak wygląda żywe myślenie.
Maria Janion. Historyk sztuki, intelektualistka, krytyk. Warszawa, 2003 r. / Fot. Igor Omulecki / FORUM

Projekt Janion

Michał Paweł Markowski
Zmarła Maria Janion. Była duchową przywódczynią wielu pokoleń polskich humanistów dlatego, że z uporem upominała się o zapomniane lub wyparte ogniwa polskiej…
/ Fot. NIKILITOV | DREAMSTIME.COM

Śladami Darwinesa z Miletu

Łukasz Kwiatek
Starożytni Grecy mieli wiele trafnych intuicji co do ewolucji życia i kosmosu. Dlaczego więc nie odkryli darwinizmu?
Fot: Kamila Zarembska /

Piękno oczami nauki

Michał Sowiński
Nauka nie rozwiąże podstawowych problemów filozofii czy sztuki – może jednak, a nawet powinna, być ważnym punktem odniesienia dla wielu kluczowych dyskusji.
Fot: Kamila Zarembska /

Jedzenie czy żarcie?

Michał Sowiński
Jedzenie to wyjątkowa forma komunikacji, dlatego może być dziełem sztuki, ale może mieć też znaczenie społeczne i polityczne – a najczęściej wszystko na raz.
Fot: Kamila Zarembska /

Neuronowa teoria piękna

Michał Sowiński
Problem natury piękna to problem filozoficzny, ale o jego genezę można zapytać językiem nauki.
Wiele struktur w przyrodzie – od galaktyk po muszle łodzików (na zdjęciu) i kwiaty słonecznika – można opisać matematycznie za pomocą spirali Fibonacciego. / Fot. GETTY IMAGES

Wzorce piękna

Bartosz Brożek
Paradoks wybitnych uczonych i artystów polega na tym, że aby stworzyć coś wielkiego i nowatorskiego, muszą skrupulatnie naśladować poprzedników. Do Prawdy i…
Umberto Eco, 2013 r. / Fot. Daniel Merle / PHOTOSHOT / PAP

Umberto Eco, czyli zamach na Całość

Michał Paweł Markowski
Położył kres mitowi rozłączności Akademii i Kultury, Wysokiego Intelektu i Niskiej Rozrywki, Rozumu i Życia.
Krzysztof Pomian / Fot. Mikołaj Grynberg

Posprzątam po sobie

Krzysztof Pomian, Justyna Dąbrowska
Krzysztof Pomian, filozof i historyk: Żaden z moich katolickich przyjaciół nie usiłował mnie nawracać, tak jak ja nigdy im nie mówiłem, że wierzą w przesądy i…
/ Fot. Domena Publiczna

Ocean możliwości

George Ellis, Łukasz Lamża
George Ellis, kosmolog: Sam fakt, że możliwe jest myślenie w kategoriach etycznych, informuje nas o naturze Wszechświata. U podstaw nie jest on chaotyczny i…
O. Ludwik Wiśniewski OP, o. Jan Andrzej Kłoczowski OP i prof. Karol Tarnowski / / fot. Grażyna Makara x2 / fot. Adam Walanus

Kłoczowski, Wiśniewski, Tarnowski: czy geniusz religijny musi być heretykiem?

JB
W sobotę zapraszamy na debatę Kaznodziei, Duszpasterza i Myśliciela.
Prof. Jan Woleński podczas Festiwalu Kopernika, Kraków, 21 maja 2015 r. / / fot. Kamila Buturla / TP

Geniusz błyskawicowy

Łukasz Sochacki
Jan Woleński: trwałość i błyskotliwość to znamiona genialności. „Geniusz” wymyka się zdefiniowaniu. Jest to rodzaj przebłysku.
Mural poświęcony Tischnerowi w Starym Sączu (na budynku należącym do Zespołu Szkół jego imienia). / Fot. Wojciech Bonowicz

Tischner – 15 lat później

Wojciech Bonowicz
Dzisiejsi dwudziestolatkowie do Tischnera musieli sami znaleźć sobie drogę. Ale siła świadectwa potrafi być większa od bezpośredniego spotkania.

Program 15. Dni Tischnerowskich

TP
/ Fot. Adam Walanus

Wszechmocny i wszechświat

John Lennox
Nauka nie tylko nie pogrzebała Boga – nauka właściwie prowadzi do Niego.
Charles Taylor / Fot. Grażyna Makara

Widok z ziarnkiem gorczycy

Charles Taylor, Łukasz Tischner
Charles Taylor, filozof: Piekło jest możliwością dla ludzi, którzy Boga odrzucają. Ta możliwość jest warunkiem ludzkiej wolności, którą Bóg obdarzył człowieka…
/

Hendekalog inteligenta

Leszek Kołakowski
Wszystkich tych przykazań przestrzegać masz, jeśli chcesz należeć do inteligencji - pisał przed laty na łamach "TP" Leszek Kołakowski. Dziś przypada rocznica…
/

Spinoza

Leszek Kołakowski
Jedni nazywali Spinozę (1637-77) bezbożnikiem i wrogiem Boga, inni - najliczniejsi - panteistą, jeszcze inni - człowiekiem przez Boga opętanym, głęboko…

„Co mętne, rozjaśnia...”

Ks. Adam Boniecki

Ślady obecności filozofa, czyli fenomen późnej Skargi

Jacek Filek
Kiedy jeden coś do mnie mówi, a drugi mówi to samo, to nie jest to to samo. Kiedy człowiek zwraca się do człowieka ze słowem, w którym wypowiada to, co…

Filozof wieku wykluczonych

Jarosław Makowski
Przyjaźnił się z ks. Józefem Tischnerem, brał udział w filozoficznych kolokwiach z udziałem Papieża w Castel Gandolfo, organizowanych przez Instytut Nauk o…

Dowód dobra

Jacek Filek
Będę dobry, ale wpierw udowodnij, że powinienem.

Nowe stulecie bezczynnych gapiów

Zygmunt Bauman
Świadek zła wystawiony jest na moralną próbę. Co mogłem zrobić, by zło powstrzymać? Czy to, co robiłem (lub czego nie zrobiłem) mogło coś w tym, co się stało,…
Leszek Kołakowski / fot. Danuta Węgiel

Czy może Europa zaistnieć?

Leszek Kołakowski
Na nic sztuczne klejenie ideologii czy filozofii europejskiej. Gdybyśmy chcieli mieć ideologię albo religię, albo filozofię obowiązującą, musielibyśmy zbudować…

Świat z odwrotnej strony

Olga Tokarczuk
Kilka razy w życiu zdarzyło mi się czytać coś i mieć wrażenie, że już to znam, już to wiem, lecz nie jest to ten rodzaj wiedzy, który przychodzi z zewnątrz,…