Żydzi w Polsce

Dodatki tematyczne

Artykuły na ten temat

Żyd i dziewczynka z kurami na ulicy. Kraków, 1933 r. / Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Książka tygodnia: o kalendarium „Żydzi Krakowa międzywojennego” Czesława Brzozy

Lektor
W międzywojennym Krakowie judaizm był religią co czwartego mieszkańca miasta. A wpływ tej części krakowian na życie miasta był większy, niż wynikałoby to z jej…
80. rocznica powstaniaw getcie białostockim

Co wydarzyło się w getcie białostockim? 80. rocznica powstania

Joanna Sadowska, Michał Sowiński
JOANNA SADOWSKA, historyczka: Plan powstania był racjonalny. Na pokonanie Niemców nie było szans. Chodziło o to, żeby wyprowadzić jak najwięcej ludzi. Wielu…
/ Fot. From the Depths

Wszyscy Żydzi Kaczyńskiego

Karolina Przewrocka-Aderet
Choć Jarosław Kaczyński nie odpowiedział na list, który napisali do niego przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie i szef Związku Gmin…
/ JAROSŁAW GRYGUĆ

Sto pytań

Stanisław Zasada
Wstydliwej płaskorzeźby nie widać – czy o jej istnieniu informować zwiedzających świątynię? To dylemat opiekunów katedry w Gnieźnie, jednej z najstarszych w…
Uroczystość odsłonięcia pomnika ­pomordowanych Żydów na cmentarzu żydowskim w Grybowie. 3 listopada 2019 r. / JACEK TARAN

Pamiętaj o Marysieńce

Jacek Taran
Kiedyś w tym miejscu stał oprawca, ludobójca, dzisiaj jesteśmy my – mówi Dariusz Popiela. – Co z tego, że większości to nie obchodzi.
/ RADEK POLAK

Na łące pamięci

Michał Okoński
Mogę tu mieszkać, bo ich wszystkich nie ma – mówi Monika Sznajderman. Po czym sprawia, że zaczynają znowu być. I wraca spokój.
Kirkut w Biłgoraju / A.K. KOBUS / PAP

Dla świętego spokoju

Przemysław Wilczyński
W Biłgoraju ma stanąć dom handlowy. „Na terenie przy kirkucie” – mówi inwestor. „Na ludzkich kościach” – uważają protestujący. To niejedyne w Polsce miejsce,…
/ ZYGMUNT JANUSZEWSKI

Pejzaż po katastrofie

Joanna Niżyńska
Przez ostatnie ćwierć wieku, zwłaszcza po debacie o Jedwabnem, tworzyliśmy w USA coraz lepszy obraz Polski. Po nowelizacji ustawy o IPN nasza praca legła w…
Dariusz Popiela i Jakub Dyda na cmentarzu żydowskim w Krościenku / JACEK TARAN DLA „TP”

Ludzie, nie liczby

Jacek Taran
Zaczęło się od sprzątania zarośniętego kirkutu. Dzięki uporowi dwóch osób dziś Krościenko nad Dunajcem przygotowuje pomnik swoich dawnych żydowskich obywateli.
Michał Sobelman: po lewej emigracja z Polski do Izraela. Katowice, czerwiec 1969 r. Po prawej na Dworcu Gdańskim w Warszawie, 2008 r. / MICHAŁ SOBELMAN / EAST NEWS

Powroty warunkowe

Karolina Przewrocka-Aderet
Język polski jest moją ojczyzną. Nigdy do niego nie wróciłam, bo też nigdy go nie zostawiłam. Jest zawsze ze mną.

Pudełko

Lektor
Pudełko po butach firmy Bradshaw & Lloyd, w nim kartki z krótkimi opowieściami notowanymi na marginesie własnej pracy naukowej.
Brama getta od Rynku Podgórskiego. Idylliczne zdjęcie wykonał latem 1942 r. niemiecki oficer Otto Kluge niedługo po pierwszej wielkiej akcji deportacyjnej. / MUZEUM HISTORYCZNE MIASTA KRAKOWA; FABRYKA EMALIA OSKARA SCHINDLERA

Biedny krakowianin patrzy na getto

Tomasz Fiałkowski
Getto warszawskie zmieciono z powierzchni ziemi. Getto krakowskie pozostało niemal nienaruszone. Można spróbować wejść w tamtą rzeczywistość. Katarzyna…
/ FUNDACJA IM. HEINRICHA BÖLLA

Siła mądrego buntu

Ellen Ueberschär
Odwiedzający Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku trafiają na tablicę ukazującą chronologię ruchów wolnościowych z okresu dyktatury komunistycznej.
/ ANDRZEJ WIETESZKA

Każdy w swoją stronę

Dariusz Kosiński
„Dziady”, wystawione przez Kazimierza Dejmka przed półwieczem w Teatrze Narodowym, to legenda. Wszyscy mówią, że wyprowadziły ludzi na ulice i były…
„Dziady” w Teatrze Narodowym. Od lewej: Tadeusz Borowski, Jan Koecher, Wojciech Zeidler, Gustaw Holoubek, Mariusz Leszczyński i Tadeusz Woźniak. Listopad 1967 r. / FRANCISZEK MYSZKOWSKI / ZE ZBIORÓW ARCHIWUM ARTYSTYCZNEGO TEATRU NARODOWEGO

Wiece marcowe

Najpiękniejsze miejsce na świecie

Ewa Winnicka
Edward Gierek zapowiadał, że śląska woda pogruchocze syjonistom kości. A jak wyglądał Marzec w Zagłębiu?
Katarzyna Stroczan opuściła Polskę w 1968 roku, miała wtedy 16 lat i była po maturze. Jej rodzice wyjechali do Niemiec, ona pojechała do Anglii, gdzie studiowała malarstwo. / MAGDA STAROWIEYSKA / POLIN /

Kraj, w którym nie mogli być Polakami

Dariusz Stola
W następstwie antyżydowskiej nagonki rozpętanej w marcu 1968 r. opuściła Polskę kilkunastotysięczna fala uchodźców. Nie wszyscy byli Żydami.
Pierwsza strona spisu mienia rodziny Borejdo. Emigranci zmuszeni byli do przygotowywania szczegółowych spisów rzeczy, które zabierają ze sobą. Celnicy sprawdzali je dokładnie, niekiedy kwestionując prawo do wywozu przedmiotów, które uznali za zbyt nowe. /

Sublokator, który czuł się jak w domu

Justyna Koszarska-Szulc, Natalia Romik, Beata Chomątowska
Justyna Koszarska-Szulc i Natalia Romik: Wystawa „Obcy w domu. Wokół Marca ’68” pozwala myśleć o polskich Żydach wyjeżdżających w Marcu w kategoriach bardzo…

Nie pozwólmy obudzić się upiorom

Hanna Gronkiewicz-Waltz
/ ANDRZEJ WIETESZKA

Ślad śladu

Piotr Paziński
Marzec przetrwał i ma się dobrze. Nawet jeśli prawdą jest, że u jego źródeł legły spory wśród elity władzy, trafił na podatny grunt, został przyjęty i…
Aleksander Smolar / Fot. Grażyna Makara

Bardzo smutna rocznica

Aleksander Smolar, Michał Okoński
ALEKSANDER SMOLAR: Marzec to jedyny moment, o którym można powiedzieć: „to nie my, to oni”. To nie my wyrzucaliśmy Żydów, to komuniści.
Jerzy Zawieyski przemawia w Sejmie w czasie debaty nad interpelacją koła poselskiego „Znak”. W tle po lewej Władysław Gomułka. Warszawa, 11 kwietnia 1968 r. / HENRYK ROSIAK / PAP / CAF

Interpelacja

Krzysztof Kozłowski
„Te pięści, które spadły na Stefana Kisielewskiego, spadały na przedstawiciela kultury polskiej” – wołał z mównicy sejmowej Jerzy Zawieyski. W tym momencie…
Przed II wojną światową dzisiejszy gmach Żydowskiego Instytutu Historycznego był siedzibą Głównej Biblioteki Judaistycznej oraz Instytutu Nauk Judaistycznych. Na pierwszym planie ruiny spalonej Wielkiej Synagogi na Tłomackiem, sąsiadującej z Biblioteką. / GRZEGORZ KWOLEK / ŻIH

Długi cień Zagłady

Marta Janczewska
Historia ŻIH związana jest nierozerwalnie z badaniami nad Holokaustem – i to na długo przed tym, jak stał się tematem mainstreamowym w historiografii.

Depozytariusz losów

Helena Datner, Beata Chomątowska
HELENA DATNER, historyczka: Żydowski Instytut Historyczny był bardzo długo jedyną instytucją w PRL, która zajmowała się dziejami Żydów i ich kulturą.
Na okładce dodatku: fasada Żydowskiego Instytutu Historycznego, Warszawa 2017 /

Nasz dług pamięci

Paweł Śpiewak, Beata Chomątowska
Prof. PAWEŁ ŚPIEWAK, dyrektor ŻIH: Skala tego, co robiła grupa Oneg Szabat, i spokój, z jakim pracowała, stosując naukowe metody mimo natężenia emocji,…
/ GRZEGORZ KWOLEK / ŻIH

Dać świadectwo

Piotr Kosiewski
Archiwum Ringelbluma, o którym opowiada wystawa ŻIH-u, dokumentujące życie Żydów pod niemiecką okupacją, obejmuje ponad 35 tys. stron. Jak powstało – i jak…
/ GRZEGORZ KWOLEK / ŻIH

Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu – wystawa

TP
„Odkrycie archiwum dr. Ringelbluma jest punktem zwrotnym dla poznania dziejów ghetta warszawskiego” – napisał Hersz Wasser, współtwórca i potem odkrywca…

Ocalałe skarby w Żydowskim Instytucie Historycznym

Teresa Śmiechowska
Spotkanie z Moniką Sznajderman, autorką książki „Fałszerze pieprzu”. Radom, 06.02.2017 r. / FOT. TADEUSZ KLOCEK / ECHO DNIA / EASTNEWS

Nagroda im. Turowicza: laudacja dla Moniki Sznajderman

Jacek Leociak
Publikujemy laudację, którą na cześć laureatki, autorki książki „Fałszerze pieprzu”, wygłosił prof. Jacek Leociak. Drugim tegorocznym laureatem nagrody został…
Prof. Paweł Śpiewak (Żydowski Instytut Historyczny, po prawej) i Marian Turski (Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny) podczas Marszu Pamięci, Warszawa 2015 r. / GRZEGORZ KWOLEK

Kadisz za warszawiaków

Paweł Śpiewak, Beata Chomątowska
Prof. PAWEŁ ŚPIEWAK, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma: Naszym marzeniem jest, aby w Treblince pojawiła się lista z…
/ DOMENA PUBLICZNA / MONTAŻ ZK+MZ

Deportacje

Miejscowości w Generalnym Gubernatorstwie, z których w latach 1942–1943 odbyły się najliczniejsze deportacje do ośrodków zagłady.
Fragment maszynopisu rozkazu SS-Sturmbannführera Hermanna Höflego, pełnomocnika ds. przesiedlenia, odczytanego Radzie Żydowskiej 22 lipca 1942 r. /

Relacje

Wybrane akcje eksterminacyjne w czasie „Aktion Reinhardt” 1942–1943

Okładka dodatku „Akcja Reinhardt” /

Aktion Reinhardt

Paweł Szapiro
75 lat temu, 22 lipca 1942 r., pierwsi Żydzi z warszawskiego getta – w liczbie sześciu tysięcy – zostali wywiezieni do ośrodka zagłady w Treblince.
Emanuel Ringelblum z synem Urim / GHETTO FIGHTERS’ HOUSE ARCHIVES

W czasie rzeczywistym

Katarzyna Person
Liczące 35 tys. stron podziemne archiwum Oneg Szabat było pierwszym historycznym opisem Zagłady. Tworzyli je ludzie świadomi tego, co ich czeka.

Wyprawa Ibrahima

Hanna Zaremska
Przed nami niemal ostatnie spotkania w tym roku w ramach akcji społecznej Fundacji Tygodnika Powszechnego "Polska historia 966-2016. Będzie się działo!" - prof…
Bp Mieczysław Cisło i rabin podczas oficjalnych obchodów 70-tej rocznicy mordu na miejscowej społeczności żydowskiej, Jedwabne podlaskie, 10.07.2011r. / / Fot. Marek Maliszewski/REPORTER/EASTNEWS

Drodzy Bracia Rabini

Bp Mieczysław Cisło
W związku z wydarzeniami we Wrocławiu Bp Mieczysław Cisło, napisał list do Naczelnego Rabina Polski.