Kościół w PRL

Artykuły na ten temat

Cela bp. Antoniego Baraniaka w więzieniu na Rakowieckiej - dziś izba pamięci biskupa // Fot. ze zbiorów Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL

Blizny na jego plecach zobaczyła przy badaniu. „Pamiątka?” – zapytała. „Tak, pamiątka” – odparł lapidarnie. Antoni Baraniak nie lubił o tym mówić

Stanisław Zasada
Po 27 miesiącach w areszcie zostały mu nie tylko szerokie blizny na plecach. Odtąd stał się też nerwowy, dużo palił... Wieś Sebastianowo, Więzienie na…
Abp Antoni Baraniak podczas obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski w Drohiczynie, 2 października 1966 r. // Fot. NAC

Funkcjonariusze tajnej policji rzucili, aby ubrał się ciepło. Kolejne dwa lata miał spędzić w najgorszym areszcie PRL. Antoni Baraniak jednak nie dał się złamać

Bartłomiej Noszczak
Zanim został arcybiskupem Poznania, był sekretarzem prymasów. Dlatego wpadł w tryby UB: komuniści liczyli, że złoży zeznania przeciw Wyszyńskiemu. Nie złożył,…
Ks. Michał Rapacz - kandydat na ołtarze

Zabił go prawdopodobnie „szwadron śmierci”, grupa likwidacyjna z UB. Papież Franciszek właśnie zatwierdził dekret o jego męczeństwie

Patryk Stanik
Gdy namawiano go, by ukrył się przed nową władzą, odmówił. Nie chciał zostawiać ludzi, którym pomagał już wcześniej, podczas niemieckiej okupacji. Przyszli po…
Demonstracja przeciw pedofilii w Kościele, Gdańsk 2018 r. / FOT. WOJCIECH STROZYK/REPORTER /

Pedofilia w Kościele: skala krzywd z PRL wciąż kryje się w archiwach

Artur Sporniak
Czy lista, na której widnieje 121 przypadków przestępstw seksualnych wobec małoletnich zmobilizuje biskupów, by powołali niezależną komisję do zbadania…
/ Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP

Modele i życie

Ks. Adam Boniecki
Prawne określenie relacji państwo–Kościół jest bardzo ważne, ale samo, nawet najlepsze, na wiele się nie zda, bo o funkcjonowaniu tych relacji ostatecznie…
Spotkanie z redakcjami „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku” w siedzibie arcybiskupów krakowskich po nominacji abp. Karola Wojtyły na kardynała, czerwiec 1967 r. / Archiwum „Tygodnika Powszechnego” /

Traktat o Kościele

Ks. Adam Boniecki
„Problem »Tygodnika Powszechnego«” – tak biskup Karol Wojtyła zatytułował swój raport z 1962 r., którego adresatem był prymas Wyszyński, a który dopiero dziś…
Ingres do katedry warszawskiej nowego prymasa Polski arcybiskupa Stefana Wyszyńskiego (w środku pod baldachimem), Warszawa, 6 lutego 1949 r. / PAP

Salto mortale Episkopatu

Bartłomiej Noszczak
70 lat temu Kościół w Polsce podpisał z komunistycznym państwem umowę, która w teorii gwarantowała mu przetrwanie. Zaskoczyła ona Polaków w kraju i na…
Od 1981 r. ks. Popiełuszko był także duszpasterzem służby zdrowia; tu podczas drugiej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Warszawa, 06.1983 r. / IPN

Akcja na Chłodnej

Piotr Litka
Wymierzona w księdza Jerzego Popiełuszkę prowokacja, zrealizowana z zimną krwią w grudniu 1983 r., może nigdy już nie doczekać się rozstrzygnięcia sądowego.
Wizyta Lecha Wałęsy na czele delegacji NSZZ Solidarność. Msza święta w katedrze na Wawelu. Homilię wygłosił ks. Józef Tischner. Kraków, 18.10.1980 r. / MACIEJ SOCHOR / CAF / PAP

Tischner w esbeckich teczkach

Wojciech Bonowicz
Fakt, że prócz ewidencyjnej rejestracji kontaktów nic nie ma, uruchomił wyobraźnię. To próba dla pamięci o zmarłym przyjacielu i przewodniku.
/ Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP

Na ostatnim miejscu

Ks. Adam Boniecki
W PRL-u Kościół był oblężoną twierdzą. W oblężonej twierdzy się nie dyskutuje i nie ma miejsca na spory. Słucha się dowódcy.
Prymas Stefan Wyszyński i metropolita krakowski Karol Wojtyła podczas wakacji, lata 70. / LASKI DIFFUSION / EAST NEWS

Misja eksa

Bartłomiej Noszczak
Był czas, gdy władze PRL testowały możliwość wykorzystania krakowskiego arcybiskupa Wojtyły w grze przeciw prymasowi Wyszyńskiemu. Pomóc miał im w tym pewien…
Ks. Jerzy Popiełuszko obok Barbary Sadowskiej na pogrzebie jej syna, Grzegorza Przemyka, skatowanego przez milicję, Powązki, 19 maja 1983 r. / CHRIS NIEDENTHAL / FORUM

Wygumkować, wyciąć, zakazać

Piotr Litka
Po śmierci Popiełuszki władza usuwała wszelkie informacje na jego temat. Dziś teczka z ingerencjami cenzorskimi to wymowne świadectwo rodzącego się kultu…
/ JACEK HEROK / NEWSWEEK POLSKA / REPORTER

Zmarł biskup Orszulik, świadek Okrągłego Stołu

Maciej Müller
Na uroczystościach pierwszomajowych w Warszawie, 1966 r. / ALEKSANDER JAŁOSIŃSKI / FORUM

Mroczny czas prymasa

Bartłomiej Noszczak
Czy jesienią 1965 r. kardynał Wyszyński przeżywał kryzys? Przyczyną miałaby być nagonka komunistów po Orędziu do biskupów niemieckich, a także niechęć części…
Ks. Bernard Czernecki w mundurze górnika przyjmuje od prezydenta Andrzeja Dudy Order Orła Białego, Warszawa, 11 listopada 2017 r. / RADEK PIETRUSZKA / PAP

Msza za ojczyznę

Katarzyna Piotrowiak
Kościół dobrze wtedy czytał znaki czasu – wspomina okres stanu wojennego ks. Bernard Czernecki, kawaler Orderu Orła Białego.
Prymas Stefan Wyszyński i bp Zygmunt Choromański, któremu pracownik Sejmu Tadeusz Zgliński przez pięć lat przekazywał poufne materiały. Zdjęcie wykonano na werandzie domu nazaretanek w Komańczy, gdzie prymas był internowany, 3 sierpnia 1956 r. / NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE

Szpieg dwóch prymasów

Bartłomiej Noszczak
Aby przetrwać w PRL, Kościół katolicki musiał wypracować strategię wobec władzy, między oporem a koncyliacją. Pomagali mu w tym świeccy. Czasem, jak w…
Ks. Jerzy Popiełuszko w Bytomiu, 8 października 1984 r. / fot. BR. LESŁAW URBANEK

[PODKAST] Homilia ks. Jerzego Popiełuszki z 8 października 1984 r.

Piotr Litka
To nagranie otrzymałem 33 lata temu. Uwiecznia głos ks. Popiełuszki na kilkanaście dni przed śmiercią.
Przed kamienicą przy ul. Szewskiej 7 po śmierci Stanisława Pyjasa, zdjęcie operacyjne SB / Fot. IPN

Msza za Pyjasa

TP
40 lat temu, 7 maja, zginął Stanisław Pyjas, student-opozycjonista. Poniżej publikujemy zapis słów księży, odprawiających wówczas mszę w jego intencji w…
Abp Tadeusz Gocłowski / / Fot. Wojciech Strozyk/REPORTER/EASTNEWS

Hall wspomina abp. Gocłowskiego

Aleksander Hall
Mógł powtórzyć po Janie Pawle II: „Ale nam się wydarzyło”. Jego marzenie o wolności i demokratycznej Polsce się spełniło.
Mieszko i Dąbrówka. Srebrna moneta zaprojektowana przez Józefa Gosławskiego, 1966 r. / Fot. PESELL / WIKICOMMONS

Spektakl komunistów

Bartłomiej Noszczak
Pod koniec lat 50. XX w. zajęta umacnianiem władzy po wydarzeniach Października 1956 r. „nowa” ekipa I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki zostaje zaskoczona…
Podczas Soboru Watykańskiego II Rzym znalazł się w centrum uwagi świata. Na zdjęciu: amerykańscy marynarze na placu św. Piotra, 1963 r. / Fot. GETTY IMAGES

Za kulisami listu biskupów

Jan Rydel
Niemieccy biskupi i dyplomaci początkowo nie docenili „Orędzia”. Jego ciężar gatunkowy zrozumieli dopiero, gdy władze PRL uderzyły w polski Kościół.
Prymas Stefan Wyszyński (w lewym dolnym rogu) w Warszawie, czerwiec 1966 r. / Fot. NAC

Prymas bronił „Orędzia”

Ewa K. Czaczkowska
Kardynał Stefan Wyszyński za „Orędzie” biskupów polskich zapłacił wysoką cenę. Był to dla niego najtrudniejszy okres prymasostwa po 1956 r.
Gdy ówczesny profesor teologii Joseph Ratzinger podpisał się pod apelem katolików z Niemiec Zachodnich o uznanie granicy z Polską, spadła tam na niego fala krytyki i wyzywano go od „lewackich teologów”. Na zdjęciu: Ratzinger jako młody teolog. / Fot. AFP / EAST NEWS

„Wy jesteście odpowiedzią”

Winfried Lipscher, Wojciech Pięciak
Winfried Lipscher, działacz katolicki z Niemiec: Bez „Orędzia” z 1965 roku stosunki polsko-niemieckie w ogóle potoczyłyby się chyba innymi torami.
/ Fot. Adam Hawałej / PAP

Nieznany ojciec Europy

Marek Mutor
Kim był biskup Bolesław Kominek, pomysłodawca i autor listu do niemieckiego Episkopatu?
Kościelne – alternatywne wobec władz PRL – obchody Milenium, tj. Tysiąclecia Chrztu Polski. Jasna Góra, Częstochowa, sierpień 1966 r. / Fot. Bogdan Łopieński / FORUM

Chrześcijański radykalizm i geopolityczna wizja

Robert Żurek, Wojciech Pięciak
Dr Robert Żurek, historyk: W tej kwestii Władysław Gomułka miał podobny pogląd co Juliusz Mieroszewski z paryskiej „Kultury”: obaj uznali, że „Orędzie” to…
Sesja Soboru Watykańskiego II, 18 listopada 1965 r. / Fot. Mario Torrisi / EAST NEWS

Z istoty naszej wiary

Kard. Karl Lehmann
Poproszono mnie o kilka przemyśleń na temat tego, co stało się 50 lat temu, z biblijno-teologicznego punktu widzenia.
/ Fot. Ambasada Niemiec

Impuls do pojednania

Rolf Nikel
To z polskiej strony wyszła inicjatywa, która 50 lat temu położyła kamień węgielny pod polsko-niemieckie pojednanie.
Na okładce dodatku: Biskup wrocławski Bolesław Kominek (z lewej) i prymas Stefan Wyszyński; lata 70. XX wieku. / Fot. Wojtek Laski / EAST NEWS

„Orędzie” w moich wspomnieniach

Ks. Adam Boniecki
Tego nie da się zapomnieć. Polaków ogarnęło wtedy autentyczne oburzenie na biskupów – chyba jedyny raz tak powszechnie w czasach całego PRL-u.
Czesław Kiszczak /fot. TVN24 | Księża Sylwester Zych, Stanisław Suchowolec i Stefan Niedzielak /fot. Archiwum rodzinne / Sławomir Łętowski / Tomasz Wesołowski /

Kiszczak: tamte śmierci to głupota

Bogdan Rymanowski / MK / PSt
- Chciałem pytać generała Kiszczaka o jego odpowiedzialność, wewnętrzny rachunek sumienia - mówi dziennikarz TVN24 Bogdan Rymanowski, który prowadził wywiad…
Księża Sylwester Zych, Stanisław Suchowolec i Stefan Niedzielak /fot. Archiwum rodzinne / Sławomir Łętowski / Tomasz Wesołowski /

Księża, którzy zginęli u progu wolności

Wojciech Pięciak
20 lat temu, w styczniu 1989 r. - w przeddzień "Okrągłego Stołu" - zginęli dwaj księża związani z opozycją: w Warszawie ks. Stefan Niedzielak, a pod…

„Jurek, co Ty tu robisz?”

Piotr Litka
Jest styczeń 1989 r. Trwają przygotowania do Okrągłego Stołu. Z władzami PRL ma rozmawiać nie tylko opozycja. stroną jest też Kościół, jako obserwator. Okrągły…

Kapelan podziemia

Piotr Litka
PRL-owscy prokuratorzy analizowali jego kazania, a "nieznani sprawcy" kilkakrotnie próbowali go pobić. Oficjalnie zginął w pożarze. Jego pogrzeb…

Katyński kurier

Piotr Litka
Jego ciało znaleziono rankiem 21 stycznia 1989 r. na plebanii przy ul. Powązkowskiej w Warszawie. Choć wyniki sekcji wskazywały na zabójstwo, śledztwo…

4,5 roku w więzieniu

Piotr Litka
Wiosną 1989 r. został napadnięty, sprawcy próbowali siłą napoić go wódką. Tego samego roku, w nocy z 10 na 11 lipca, jego zwłoki znaleziono w Krynicy Morskiej…

„Specyficzne środki”

Ewa Zając
Co wiemy dziś o działalności tajnych struktur w Służbie Bezpieczeństwa, które zajmowały się "brudną robotą" wobec niepokornych duchownych?

Zegarek i rękawiczka

Mariusz Rębacz, Adam Sidor
Dlaczego mimo upływu 20 lat nie wyjaśniono zgonów trzech księży w 1989 r.? Na to pytanie odpowiadają Mariusz Rębacz i Adam Sidor, prokuratorzy z IPN.…

Oni także zginęli

Ks. Leon Błaszczak

To były morderstwa

Zbigniew Romaszewski
Z szykanami SB wobec księży mieliśmy do czynienia w Komisji Interwencji i Praworządności podziemnej Solidarności od początku istnienia naszej Komisji. Mam…
Ks. Józef Tischner /

Co powiedział TW „Andrzej"

Wojciech Bonowicz
W marcu ubiegłego roku otrzymałem od ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego informację, że badając archiwa SB natrafił na liczne doniesienia dotyczące ks. Józefa…
ks. Kazimierz Jancarz (kadr z archiwalnego filmu mistrzejowickiej telewizji) /

Pierwsza lekcja kapitalizmu

Wojciech Bonowicz
Wspierał "Solidarność. Był legendą Nowej Huty. Był też człowiekiem walki. Ale nie przemocą, lecz przez budowanie instytucji alternatywnych do tych PRL-…
/

Najnowsza historia i stara dialektyka

Ks. Adam Boniecki
Książka ta nie ma precedensu. Jeśli pisanie jej musiało autora wiele kosztować, to oby starczyło mu sił na to, co nastąpi teraz.
rys. M. Owczarek /

Wybiórcza pamięć i przedziwna troska

Wojciech Frazik, Filip Musiał
Artykuł "Niepamięć i beztroska ("TP nr 24/06), opisujący metody pracy operacyjnej SB wobec Kościoła, składa się z wielu zdań prawdziwych, ale czy…
rys. M. Owczarek /

„Esbecy zawsze", „esbecy nigdy"...

Krzysztof Kozłowski, Jan Widacki
Najpierw chcielibyśmy podziękować panom Frazikowi i Musiałowi, że traktują nas wyrozumiale: że rozumieją, iż w okresie kilkumięsiecznego kierowania resortem…