badania naukowe

Artykuły na ten temat

Festiwal surferów Quiksilver w południowo-zachodniej Francji. 30 września 2023 r. // Fot. Nano Calvo / Getty Images

Czy uczymy się na błędach

Ewa Smołka
Przekonanie, że przeciwności, trudne wydarzenia i wnioski wyciągane z popełnianych błędów prowadzą do mądrości, jest głęboko zakorzenione w wielu kulturach. A…
Fot. Freeograph / Shutterstock

Wiem, co zrobi tata, więc mogę zaryzykować. Jak dzieci budują strategie zachowania

Katarzyna Dziadowicz
Najlepszym sposobem na zrozumienie, że kaktusa nie warto dotykać, jest dotknięcie go. Badanie otoczenia to istotny element uczenia się, jednak nie wszystkie…
Oryginalna mumia Ötziego. Zwłoki znaleziono dokładnie w takiej pozycji jak na zdjęciu / Muzeum Archeologiczne Południowego Tyrolu

Najdokładniej przebadane zwłoki w dziejach. Ciało Ötziego ujawniło zbrodnię sprzed 5 tysięcy lat

Łukasz Kwiatek
Nikt nie przysłużył się nauce swoją śmiercią tak jak Ötzi. Jego zwłoki rzuciły światło na epokę, w której doszło do największych przemian w dziejach ludzkości.

Badania nad zarodkami są kłopotliwe technicznie, prawnie i etycznie. Jednak wiele problemów właśnie udało się rozwiązać

Bartosz Kabała
Być może uda się wkrótce odpowiedzieć na pytanie o przyczynę poronień, z których prawie połowa ma miejsce przed 9. dniem po zapłodnieniu.

Nadprzewodnik: na świat rodem z filmów science fiction musimy jeszcze poczekać

Wojciech Brzeziński
Sensacyjne doniesienia południowokoreańskich naukowców, którzy ogłosili odkrycie pierwszego nadprzewodnika działającego w temperaturze pokojowej, okazały się…

Paleontologia, czyli co o życiu mówią nam skały

Prof. Jerzy Dzik, Łukasz Lamża
Prof. JERZY DZIK, paleobiolog: Gdy pracowałem na materiale dewońskim, sprzed blisko 400 mln lat, miałem chyba 240 tysięcy okazów. Ale to wciąż było za mało,…
Paranthropus robustus SK-48 / DOMENA PUBLICZNA / WIKIPEDIA

Paleoantropologia: rewolucja dzieje się na naszych oczach

ŁK
Po raz pierwszy udało się uzyskać informację genetyczną dzięki analizie składu białek ze skamieniałości hominida żyjącego aż 2 mln lat temu.
/ SORGE / BE&W

Gdy chorują pszczoły

Justyna Kierat
Życie w zorganizowanej społeczności ma swoje zalety – łatwiej o pożywienie i bezpieczeństwo. Trudniej jednak o zachowanie higieny. Przynajmniej u owadów.
Mural w muzeum kawy, San Cristóbal, Meksyk, styczeń 2022 r. / ARTURA WIDAK / NUR PHOTO / GETTY IMAGES

Badania naukowe: nie pytaj „czy?”, pytaj „o ile?”

Krzysztof Szymanek, Piotr Szymanek
W raportach z badań często zwracamy uwagę na samo występowanie jakiegoś zjawiska czy efektu. Rzadziej – na jego znaczenie lub siłę.
Wolontariusze podczas Dnia Wielkiego Liczenia Muszelek, obywatelskiej akcji organizowanej w Belgii, Holandii i Francji, której celem jest zbadanie poziomu zanieczyszczenia Morza Północnego, Katwijk aan Zee, Holandia, marzec 2023 r. / MICHEL PORRO / GETTY IMAGES

Nauka obywatelska

Justyna Kierat
Coraz więcej amatorów przyrody dzieli się swoimi obserwacjami z naukowcami za pośrednictwem specjalnych platform. Dzięki tak działającej nauce obywatelskiej…
FOT. Bigot / Andia.fr / EAST NEWS /

Szczepionki na nowotwór

Anna Bartosik
Firma BioNTech opublikowała w „Nature” wyniki wstępnych badań klinicznych spersonalizowanej szczepionki mRNA na raka trzustki. Eksperymentalną terapię podano…
Rzekotka czerwonooka (Agalychnis callidryas), fotografia z kolekcji najbardziej zabawnych zdjęć przyrody 2022 r. agencji Media Drum World. / ZOEL DZUL / MEDIA DRUM WORLD / EAST NEWS

Obalmy prawa przyrody

Łukasz Lamża
W kółko o nich słyszę. Nikt mi jednak nie wyjaśnił, gdzie zostały opublikowane, co grozi za ich złamanie i czy zbliża się jakaś nowelizacja. A może światem nie…
Wynik obrazowania włókien neuronalnych za pomocą tzw. traktografii tensora dyfuzji (ang. DTI). Ta metoda pozwala w nieinwazyjny sposób zbadać, jak łączą się poszczególne części mózgu. / CULTURA CREATIVE RF / ALAMY / BE&W

Mózg. Półtora kilograma tajemnic

Prof. Katrin Amunts, Michał Gikowski
Prof. KATRIN AMUNTS, dyrektor naukowa Human Brain Project: Ludzie uczą się inaczej niż obecne algorytmy sztucznej inteligencji. Nie potrzebujemy tysięcy…

Mysz z dwoma ojcami. Jak to możliwe?

ŁK / Nature
Młody samiec polujący samotnie na lodzie. Jeśli się mu nie powiedzie, starsze niedźwiedzie mogą podzielić się z nim jedzeniem. Spitsbergen, Norwegia, czerwiec 2016 r. / ROY MANGERSNES / BE&W

Mój sąsiad niedźwiedź. Rozmowa z zoologiem

Nikita Ovsyannikov, Maria Hawranek
NIKITA OVSYANNIKOV, zoolog: Spotkałem się z nimi tysiące razy i tylko w czterech sytuacjach próbowały mnie zabić. Za każdym razem udało mi się zatrzymać…

Czy wskrzesimy ptaka dodo

Szymon Drobniak
/ ANGELO GANDOLFI / BE&W

Gra do jednej sieci. Jak współpracują zwierzęta

Łukasz Kwiatek
Archeolog Douglas Hobbs w jaskini Liang Bua, gdzie odkryto szczątki H. floresiensis, 27 listopada 2004 r. / FAIRFAX MEDIA / GETTY IMAGES

Hobbit, czyli na Flores i z powrotem

Łukasz Kwiatek
Gdyby Flo żyła przed milionami lat, pasowałaby do dotychczasowego scenariusza ewolucji. Ale żyła kilkadziesiąt tysięcy lat temu.
Obóz przejściowy przed przeprowadzką w góry, gdzie prowadzone będą poszukiwania skamieniałości. Grenlandia, 2022 r. / / GRZEGORZ NIEDŹWIEDZKI

Na tropie dinozaurów. Także w Polsce!

Grzegorz Niedźwiedzki, Maria Hawranek
GRZEGORZ NIEDŹWIEDZKI, paleontolog: Dinozaury z województwa mazowieckiego, brzmi egzotycznie, prawda? Mdlałem z gorąca, w wyrobisku było ze 40 stopni. Pół…
W dwóch parach pudełek ukrywamy po jednym kawałku jabłka. Potem pokazujemy, że jedno z pudełek w jednej parze jest puste. Gdzie najłatwiej znaleźć jabłko? / TWITTER.COM / JANENGELMANN5

Bananowa dedukcja. Czy zwierzęta myślą logicznie

Łukasz Kwiatek
Wiemy, że zwierzęta potrafią zachowywać się inteligentnie, ale czy myślą logicznie? Nie jest łatwo udowodnić, że tak. Choć równie trudno – że nie.

Nowa metoda produkcji tlenu w organizmie

Skamieniałości Platycalymene duplicata duplicata, gatunku zaliczanego do trylobitów. Ta grupa morskich stawonogów pojawiła się przeszło pół miliarda lat temu. W zapisie kopalnym znika w czasie wymierania permskiego, największego w dziejach planety. / SINCLAIR STAMMERS / EAST NEWS

Życie na krawędzi. Rozmowa z autorem książki „Końce świata”

Peter Brannen, Michał Gikowski
PETER BRANNEN: Ziemia jest bardzo odporna i trudno zabić wszystko, co żyje na całej planecie. Ale kilka razy mało brakowało.
Laureaci Nagrody Nobla 2022. Od lewej: Alain Aspect (Francja), John F. Clauser (USA) i Anton Zeilinger (Austria), Carolyn R. Bertozzi (USA), Morten Meldal (Dania), K. Barry Sharpless (USA) oraz Svante Pääbo (Niemcy). / NIKLAS ELMEHED / MATERIAŁY PRASOWE KOMITETU NOBLOWSKIEGO

Noble 2022: Co tegoroczne nagrody mówią nam o nauce

Aleksandra Pałasz, Michał Gikowski, Łukasz Kwiatek
Historia naszych przodków bywa poplątana, podobnie jak zjawiska zachodzące w mikroświecie. Przynajmniej chemia może być bliska życiu.
FOT. ADOBE STOCK /

Wieczorne podjadanie naprawdę szkodzi

Bartosz Kabała
Zespół Niny Vujović skontrolował 16 osób z nadwagą lub otyłością podzielonych na dwie grupy, z których jedna ostatni posiłek jadła przed 18, a druga po 21, ale…
FOT. PIXABAY /

Jarmuż? Fuj

ŁK
Płód człowieka reaguje mimiką na wrażenia smakowe i zapachowe wywoływane przez substancje spożywane przez matkę.
Instalacja Dani Karavana „Odbicia” w galerii Muzeum Śląskiego. Katowice, 27 września 2016 r. / BEATA ZAWRZEL / REPORTER

Logika refleksów i tajemnice lustra

Piotr Szymanek
Niektórzy ludzie nie rozpoznają się w lustrze. A ci, którzy potrafią, mogą po długotrwałym wpatrywaniu się we własne odbicie doświadczyć nietypowych przeżyć.
Szympans Congo maluje obraz w londyńskim zoo. 1958 r. / / WORLD HISTORY ARCHIVE / B&EW

Małpie sztuki. Podglądamy malujące zwierzęta

Diana Sałacka
Jeśli chcemy zrozumieć twórczość artystyczną, pomóc nam może zaglądanie do naszego mózgu, poszukiwanie najstarszych dzieł, ale też podglądanie malujących…
PIXABAY /

Lody, prawo i kupa śmiechu: co bawi naukowców

ŁL
Nagrody Ig Nobla, przyznawane za odkrycia naukowe, „które najpierw rozśmieszają, a potem zastanawiają”, rozdano po raz 32. Zgodnie z tradycją wręczali je…
Wschód księżyca przy wyspie Wight, 13 lipca 2022 r. / / GRAHAM WIFFEN / EAST NEWS

Wspaniałe pustkowie. Księżyc, jakiego nie znacie

Łukasz Lamża
Spośród księżyców Układu Słonecznego nasz jest jednym z najnudniejszych. Ale i tak go kochamy – i znów chcemy po nim chodzić.

Żucie gumy to wysiłek, który rzuca światło na ewolucję

Katarzyna Dziadowicz
PIXABAY /

Powab protonu

Tomasz Miller
Komórki z linii HeLa, krótko po podziale. National Center for Microscopy and Imaging Research, USA. / EAST NEWS

Słaby punkt nowotworu: co mogą nowoczesne terapie

Anna Bartosik
Zjawisko zaobserwowane sto lat temu u owadów jest podłożem jednej z nowoczesnych terapii onkologicznych. Kluczowe jest w niej szukanie par genów prowadzących…
FOT. PIXABAY /

Jak zaczęliśmy tolerować laktozę

Michał Kuźmiński
Badania ogłoszone właśnie w „Nature” podważają nasze dotychczasowe wyobrażenia o tym, jak u niektórych ludzi wyewoluowała ta zdolność.
/ DOMENA PUBLICZNA / WIKIPEDIA

Goffery kopią tunele długie nawet na 160 metrów. Po co to robią?

ŁK
Są małe i pracowite. Podziemną działalność tych żyjących w Ameryce Północnej i Środkowej gryzoni naukowcy porównują do prymitywnego rolnictwa.
Mgławica Carina, obszar narodzin gwiazd / FOT. NASA.GOV /

Lamża o Teleskopie Webba: pierwsze foty za płoty

Łukasz Lamża
Zdjęcia sycą nasze oczy i na nowo przypominają, jaki ten kosmos jest wspaniały, ale spróbujmy oddać cesarzowi, co cesarskie, i zastanowić się, co z tych zdjęć…

Łupanie kamienia nie wymaga kultury

Łukasz Kwiatek
Uczestnicy eksperymentu mieli do dyspozycji zestaw kamieni, z których dało się wykonać ostre narzędzie, ale nikt wcześniej nie uczył ich tego robić.
PIXABAY /

Kiedy warto wysłać syna do zakonu

ŁK
Dlaczego dobór naturalny nie wyeliminował wszelkich skłonności do ponoszenia pewnych kosztów przez osobniki dla cudzego dobra?

Rak budzi się, gdy śpisz

Bartosz Kabała
/ CERN

Wielki Zderzacz Hadronów wraca do akcji

Tomasz Miller
Wzdłuż 27-kilometrowego obwodu Wielkiego Zderzacza Hadronów z ośrodka CERN pod Genewą znów pędzą wiązki wysokoenergetycznych protonów.
FOT. PIXABAY /

Rozszerzony umysł pająka

Katarzyna Dziadowicz
Zespół Jiana Zhou postanowił sprawdzić, czy pająki z gatunku ­L. ­sclopetarius korzystają z czułości sieci, by wykrywać potencjalne zagrożenie.

Jądro na ratunek

Łukasz Lamża
Posągi moai w Parku Narodowym Rapa Nui na Wyspie Wielkanocnej / JOHN MILNER / SOPA / GETTY IMAGES / JOHN MILNER / SOPA / GETTY IMAGES

Dlaczego upadły wielkie cywilizacje

kamil kopij
Jak to się stało, że nastał kres cywilizacje stworzonych przez Rzymian, Majów czy mieszkańców Wyspy Wielkanocnej? Łatwo dojść do wniosku, że nie ma hipotezy na…
/ LAURENT GILLIERON / EPA / PAP

Misja Małego Księcia

ŁK
Ośmiolatki ze Szwajcarii wzięły udział w symulacji pobytu w kosmosie.

Zabierz poduszkę na test z matematyki

ŁK
Specjalne poduszki pomogły uczniom w obniżeniu stresu.

Co mówią o nas słowa z książek

Wojciech Brzeziński
Powitalny taniec haka w wykonaniu członków nowozelandzkich sił zbrojnych. Auckland, listopad 2019 r. / VICTORIA JONES / PA / GETTY IMAGES

Czas przyjaźni

Monika Ochędowska
Czujemy się lepiej i jesteśmy zdrowsi, gdy mamy pewność, że stanowimy część czegoś większego i jesteśmy ważni dla innych.

Piętnaście sekund snu

Łukasz Lamża

Model do zmiany

Marta Bielińska