1939

Artykuły na ten temat

Po kapitulacji Warszawy żołnierze niemieccy wkraczają do miasta, 1939 r. / ULLSTEIN BILD DTL / GETTY IMAGES

Warszawski wrzesień ’39

Bartłomiej Noszczak
Dla mieszkańców stolicy ten miesiąc będzie próbą wytrzymałości psychicznej i fizycznej. Emocje dyktuje rytm – nieznanej wcześniej – wojny na wyniszczenie, w…

Polscy i niemieccy biskupi: dbajmy o pojednanie

ASk
Z owocami pojednania należy postępować w sposób odpowiedzialny; nie wolno ich lekkomyślnie narażać ze względu na interesy polityczne.
Centralne obchody 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Warszawa, 1 września 2019 r. / / FOT. ANDRZEJ IWANCZUK/REPORTER

Między Wieluniem i Warszawą

Wojciech Pięciak
Wielkie emocjonalne zadośćuczynienie dla Polski i jej obywateli różnych narodowości, ofiar II wojny światowej: tak jednym zdaniem można podsumować obchody 1…
Na okładce: Żołnierze piechoty Wojska Polskiego, rok 1939. FOT. FOX PHOTOS / GETTY IMAGES / OKŁADKA DODATKU POLSKI WRZESIEŃ 1939

Czy można było nie przegrać?

Krzysztof Pięciak
We wrześniu 1939 r. II RP stanęła do walki z trzema wrogami, w tym dwiema armiami należącymi do najpotężniejszych na świecie. I atakującymi ze wszystkich stron.
Niemieccy żołnierze w natarciu, w tle płonąca polska wioska. Wrzesień 1939 r. / BEW

Hitlera droga do wojny

Jochen Böhler
Odmawiając awansom przywódcy III Rzeszy, Polska znalazła się w obozie jego przeciwników. Stała się – jak mówił generałom w maju 1939 r. – częścią „przestrzeni…
Żołnierze sowieccy niszczą polski słup graniczny. Wrzesień 1939 r. / NIKOLAI AKIMOV / ITAR-TASS / PAP / NIKOLAI AKIMOV / ITAR-TASS / PAP

Agresja całkowicie wymuszona

Anna Łabuszewska
„Nasza przeszłość ma wielką przyszłość” – ironizuje rosyjski satyryk Wiktor Szenderowicz. Trafne słowa, gdy mowa o udziale Związku Sowieckiego w rozpętaniu II…
Żołnierz słowacki ochrania transport wojsk niemieckich na terenie Słowacji w sierpniu 1939 r. / ZE ZBIORÓW DAWIDA GOLIKA / ZE ZBIORÓW DAWIDA GOLIKA

Zwycięski marsz „Jánošíka”

Dawid Golik
Obok Wehrmachtu i Armii Czerwonej w 1939 r. do ataku na Polskę ruszyła też armia słowacka. Dlaczego? I jak wyglądały polsko-słowackie walki?
/ Fot. Maciej Zienkiewicz dla TP

Rocznica

Ks. Adam Boniecki
No i obchodzimy 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Osiemdziesiąt lat to jednak dawno.
/ KATARZYNA SKRZYPEK / MATERIAŁY PRASOWE

I nic nie trzeba tłumaczyć

Jakub Lewicki, Andrzej Zagajewski, Jan Błaszczak
Zespół Hańba!: Śpiewamy o polskich planach kolonialnych i statkach z uchodźcami, korzystamy z punk-rocka Brzechwy oraz profetyzmu Ginczanki i Szlengla, o…
Już po kapitulacji: obrońcy Westerplatte opuszczają półwysep i idą do niewoli. Zdjęcie wykonane przez niemieckiego fotografa 7 września 1939 r. / ULLSTEIN / BEW

Decyzja majora Sucharskiego

Jan Szkudliński
Obrona Westerplatte we wrześniu 1939 r. wciąż budzi emocje. Spór dotyczy głównie postawy dowódcy polskiego garnizonu. Jak go dziś oceniać?
Egzekucja 51 osób w Bochni, grudzień 1939 r. /fot. IPN | www.1wrzesnia39.pl | www.17wrzesnia39.pl /

„Warstwy kierownicze należy zlikwidować”

Łukasz Kamiński
Zagłada polskich elit była od początku celem obu okupantów. Usunięcie warstwy przywódczej miało zagwarantować im spokój i panowanie nad ziemiami polskimi.

My, z „niepolskiej” ziemi

Tomasz Żuroch-Piechowski
W pierwszych miesiącach wojny na terenie województwa pomorskiego Niemcy zamordowali około 40 tys. ludzi, w tym większość lokalnych elit.

Wzorcowy okręg Rzeszy

Anna Gruszecka
Wkraczające do Wielkopolski wojska niemieckie miały listy proskrypcyjne, na których pierwsze miejsca zajmowali weterani Powstania Wielkopolskiego. Mordy…

Samotność Ślązaka

Krzysztof Karwat
Choć początek wojny wyglądał tu inaczej, niż uczono nas w szkołach, nie ma powodu, aby zapominać o niemieckich represjach lub nie doceniać bohaterstwa tych,…

Budujemy nowy świat

Maciej Korkuć
"Bronią, kosami, widłami i siekierami bij odwiecznych wrogów - polskich panów" - wzywali sowieccy propagandziści w odezwie kolportowanej na ziemiach…

Lektury historyczne

Wojciech Pięciak
Zbrodnie Wehrmachtu
Generał Heinz Guderian (z prawej) ustala przebieg linii demarkacyjnej miedzy armia niemiecka i sowiecka z komisarzem politycznym Armii Czerwonej Borowienskim /fot. IPN, www.1wrzesnia39.pl | www.17wrzesnia39.pl /

17 września

Rafał Wnuk
Dr hab. RAFAŁ WNUK: We wrześniu 1939 r. rozpoczęło się niszczenie świata Kresów, który tworzył się przez kilkaset lat. Gdyby ludzie, którzy wyszli z armią…

Wymówienie lojalności

Grzegorz Hryciuk
Wybuch wojny wyzwolił na wschodzie Polski nadzieje Ukraińców, Białorusinów i Żydów - mniejszości, które źle czuły się w II RP. Wkroczenie Sowietów wydawało się…

Świat odtwarzany

Kinga Hałacińska, Tomasz Potkaj
Kresy nie mają swego muzeum, reprezentacji politycznej i pomników. Dla wielu Polaków - także dla dzieci i wnuków mieszkańców tych terenów - nie mają one także…

Polskie groby na Wschodzie

Andrzej Przewoźnik
ANDRZEJ PRZEWOŹNIK: Na Kresach w niemal każdym mieście obwodowym czy rejonowym mieściły się areszty czy obozy, w których dokonywano mordów.

E-Pamięć

Michał Kuźmiński
Już czas, by świat dowiedział się o »polskiej gehennie«, dlatego naszemu pomysłowi poświęciliśmy mnóstwo namysłu - czytamy pod adresem kresy-siberia.org. 17…
Nowa granica między Niemcami a ZSRR, jesień 1939 r. /fot. IPN, www.1wrzesnia39.pl | www.17wrzesnia39.pl /

Bracia Moskale mają głos

Andrzej Łukowski
Władimir Putin to nie cała Rosja. Z wizją historii, jaką propaguje Kreml, walczy wielu Rosjan. Są mniejszością, ich głos istnieje w niskonakładowych…
Słynne zdjęcie przedstawiające "łamanie szlabanu" /fot. IPN /

Złamany szlaban

Tomasz Stempowski
Grupa żołnierzy wyłamuje szlaban z polskim godłem. U dołu pocztówki podpis w języku niemieckim: "Szlaban na polskiej granicy został usunięty". Obraz…

Pamięć i słowa

Ks. Adam Boniecki
Obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej mają ożywiać pamięć, a także na nowo ukazywać ostrzegawcze przesłanie, że człowiek jest istotą egzystującą między…

Mój pierwszy września

Elie Wiesel
Elie Wiesel: W 1939 r. Gdańsk funkcjonował jako test solidarności. Pytanie, czy warto umierać za Gdańsk, zadawano sobie w całej Europie. Na ogół odpowiedź była…
Polscy uchodźcy wracający do domów na trasie marszu oddziału niemieckiego z 19 Batalionu Łączności 19 Dywizji Piechoty w połowie września 1939 r. / fot. IPN (www.1wrzesnia39.pl | www.17wrzesnia39.pl) /

Polskie drogi

Patrycja Bukalska
Jeśli można mówić o metaforze zbiorowego losu Polaków we wrześniu 1939 r., były nią chyba drogi, zatłoczone uciekającymi ludźmi. A także powszechny szok,…

Wojna totalna

Jochen Böhler
Dr Jochen Böhler, historyk, autor książek o ataku Niemiec na Polskę: Zaryzykowałbym tezę, że o tym, co działo się we wrześniu 1939 r. na polskiej ziemi,…

„Krwawa Niedziela” – spór bez końca?

Tomasz Chinciński, Paweł Machcewicz
Wydarzenia bydgoskie od 70 lat są przedstawiane przez dwie różne narracje: polską i niemiecką. Większość autorów polskich uważa, że 3 i 4 września 1939 r.…

Znane i nieznane

Jacek Zygmunt Sawicki, Tomasz Stempowski
Zbiory fotografii z 1939 r. w krajowych archiwach i agencjach są podobne. Choć zdarzają się niespodzianki: przy digitalizacji Archiwum IPN okazało się, że w…
Grupa żołnierzy niemieckich z jednostek gdańskiej Policji Krajowej idzie ulicą Starego Miasta w kierunku budynku Poczty Polskiej w Gdańsku. 1 września 1939 r. /fot. IPN /

Biskupi Polski i Niemiec: idźmy drogą prawdy i miłości

Ukazało się Oświadczenie biskupów polskich i niemieckich na 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Czy po tym wszystkim, co nasze narody przeszły, można…

Zanim się zaczęło

Patrycja Bukalska
"Mówię ciągle o sobie, a zdaje się jesteśmy w wigilię wojny. Może właśnie dlatego chce się myśleć i mówić o sobie, potem już nie będzie wolno. (…) Myśleć…
Warszawa, Plac Trzech Krzyży, ściana płonącej kamienicy Naimskiego. Wrzesień 1939 r. / fot. IPN (www.1wrzesnia39.pl | www.17wrzesnia39.pl) /

Wojna bez planu?

Piotr M. Majewski
Rozciągnięta do granic możliwości linia obrony zachodnich granic, brak koordynacji poszczególnych polskich armii, ignorowanie ZSRR i wiara w armię francuską.…

Dwóch na jednego

Bartłomiej Noszczak
W 1939 r. Niemcy i Sowieci podjęli - kolejną w międzywojennym dwudziestoleciu - próbę rozbicia układu sił w Europie. Wspólny interes przeważył nad…
Okręt szkoleniowy Schleswig-Holstein wpłynął do portu gdańskiego 25 sierpnia 1939 r. 1 września o 4.48 rozpoczął ostrzał Westerplatte. / fot. IPN (www.1wrzesnia39.pl | www.17wrzesnia39.pl) /

Kurort, bastion, symbol

Tomasz Żuroch-Piechowski
Westerplatte znane jest głównie jako miejsce, w którym rozpoczęła się II wojna światowa. Ma jednak ono za sobą znacznie dłuższą historię, z romantycznym i…
Kioskarze przekazują wojsku ckm kupiony ze składek na Fundusz Obrony Narodowej. Warszawa, lato 1939 r. /fot. dzięki uprzejmości redakcji „Mówią Wieki” /

Odliczanie

Joachim Trenkner
Sierpień roku 1939 nie mógłby być piękniejszy. Rozległy atlantycki wyż zapewnia Europejczykom wymarzone wakacje. Plaże nad Morzem Bałtyckim i Morzem Północnym…

Za naszą i waszą...

Ks. Adam Boniecki
Oświadczenie 120 niemieckich intelektualistów w 70. rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow jest precyzyjne i rzeczowe. Przypomina fakty sprzed…

Polska nas potrzebuje

Tomasz Żuroch-Piechowski
1 września 1939 - w dniu, który rozpoczął niszczenie polskiej nieodległości na kolejne 50 lat - wojna zaczęła się w wielu miejscach. Także w Szymankowie, na…

Tu, na Westerplatte

Tomasz Żuroch-Piechowski
W moim albumie znajduje się zdjęcie z wycieczki na Westerplatte, wykonane we wrześniu 1989 r., gdy zaczynałem naukę w liceum. Zapewne wielu z nas ma takie…

Wypędzona z wartopii

Jan Klata
Do niedawna w Berlinie można było komplementarnie oglądać dwie wystawy niedoszłej twórczości duetu AlbertAdolf: "Mit: Germania" oraz "Wartopia…
Wartopia - Warszawa według hitlerowców /Instytut Polski w Berlinie /

Wartopia nad Wisłą

Joachim Trenkner
W przypadku zwycięstwa nazistów Warszawa miała zostać gruntownie przebudowana - zamieniając się w germańskie monstrum.