Jakie impulsy wzmagają potrzebę tworzenia grup społecznych? Z jakiego źródła przychodzą? W jaki sposób działają? Na czym polega ich skuteczność? Nasze hasło – POP – wyprowadziliśmy ze słowa populizm, którego etymologiczny sens (protoitalskie poplos oznaczało „armię”, a łaciński rzeczownik populus to „lud”) naprowadza na trop procesu, w wyniku którego jednostki zamieszkujące dane miejsce zaczynają ze sobą współdziałać, by uporać się z przychodzącym z zewnątrz zagrożeniem. Wygląda na to, że wspólnota od początku jest odpowiedzią na bodźce, które skłaniają do szukania aliansów.

Jaką rolę w tym kontekście odgrywa literatura? Przede wszystkim może być źródłem bądź nośnikiem takiego impulsu, a zarazem – i to jest z naszego punktu widzenia najważniejsze – narzędziem pozwalającym zweryfikować charakter wspólnotowej więzi. Weźmy dla przykładu sytuację, w której władza zarządza społeczeństwem za pomocą populistycznych gestów, np. wskazując daną grupę (mniejszość) jako źródło zagrożenia. Impuls ten wywołuje napięcie, które przekształca społeczeństwo w – to określenie Petera Sloterdijka – kolektyw stresu. Więzi łączące jednostki w obrębie owego kolektywu są bardzo silne, powstają bowiem jako efekt podsycanego nieustannie niepokoju. Nie chodzi o to, że literatura może nas wyprowadzić na zewnątrz takiej wspólnoty i wyzwolić z sideł generującego stres mechanizmu politycznego. Nie chodzi też o to, że z natury jest orędowniczką postaw indywidualistycznych. Literatura – jako najpojemniejsza forma komunikacji – ukazuje złożoność procesów, które prowadzą zarówno do powstania, jak i rozpadu społeczności, pozwala nam zrozumieć przyczyny i konsekwencje tych procesów, a ponadto daje wgląd w rachunki (emocjonalne, ekonomiczne i polityczne), które tak jednostkom, jak wspólnotom przychodzi zapłacić za bycie razem lub osobno.

Mam świadomość, z jak wielką odpowiedzialnością w obliczu powyższych rozważań wiąże się zaproszenie Państwa do udziału w Festiwalu Conrada. Czynię to jednak z przekonaniem i nadzieją, że czytelnicza wspólnota, którą zawiążemy między 22 a 28 października, ufundowana zostanie przede wszystkim na współdzielonej przez nas pasji do literatury. ©℗

MAGAZYN CONRAD 03

Redakcja Michał Sowiński | Okładka Marek Zalejski | Foto Hulton Archive / Getty Images | Skład Artur Strzelecki | Fotoedycja Grażyna Makara

Zespół Festiwalu Conrada:
Dyrektor artystyczny – Michał Paweł Markowski
Dyrektor programowy – Grzegorz Jankowicz
Menedżer Festiwalu – Urszula Chwalba (uchwalba@biurofestiwalowe.pl)
www.conradfestival.com

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego