Cedaka

Góry są olbrzymie, ale przetnie je żelazo; żelazo jest twarde, ale w ogniu się stopi; ogień jest potężny, ale gasi go woda; woda jest mocarna, ale chmury ją pochłaniają; chmury są wielkie, ale wiatry je rozproszą; wiatr jest silny, ale ciało go zatrzymuje; ciało jest silne, ale strach je złamie; strach jest mocarny, ale wino go przegoni; wino jest wielkie, ale sen je uspokaja; a najpotężniejsza jest śmierć. Ale dobroczynność wyzwala od śmierci.

Dobroczynność, wedle nakazów Mojżesza zapisanych w Księdze Powtórzonego Prawa, jest obowiązkiem każdego Hebrajczyka. „Gdyby był u ciebie ubogi (…) w ziemi twojej, którą Pan, Bóg twój, dawa tobie, nie zatwardzaj serca swego, ani nie zawieraj ręki przed bratem twoim ubogim. Ale szczodrze otworzysz mu rękę twoję, i ochotnie pożyczysz mu, ile będzie potrzebował i czego by mu nie dostawało” (15, 7). Dobroczynność jest nakazem najwyższym, który obok modlitwy i skruchy ocala i sprawia, że jesteśmy w wielkie święta zapisywani do księgi życia.

Skrzynka na cedakę – pomoc potrzebującym – jest umieszczona u wejścia do synagogi. Każdy członek kongregacji jest zobowiązany, by dać 10 procent dochodów na wspólnotę, edukację, wsparcie potrzebującym, utrzymanie domu modlitw. Jest to zasada prosta i nie wymaga wielu komentarzy. Pytanie tylko, jak dawać cedakę i komu jej udzielać? Nie jest to oczywiste.

Wedle rabinicznych autorytetów najwyższa forma miłosierdzia polega na wspieraniu potrzebującego Żyda poprzez dary, pożyczki, pomoc w znalezieniu zatrudnienia – tak, by zyskał samodzielność i nie był więcej zależny. Inna forma to udzielanie wsparcia, chociaż nie wie się komu, a ten, kto je otrzyma, nie wie, kto był ofiarodawcą. To micwa, czyniona jedynie dla dobra Niebios. Przypomina anonimowy fundusz, jaki istniał w Jerozolimskiej Świątyni. Sprawiedliwy daje w tajemnicy, a pauper korzysta w tajemnicy przed innymi. Związane jest to z jeszcze jedną zasadą: nie wolno nikogo zawstydzać, a coś takiego może się wydarzyć, gdy przyniesie się dar biednemu i w ten sposób okaże się swoją wyższość, oczekując w dodatku wdzięczności w zamian.

Godziwą formą cedaki jest ta, gdy dawca nie wie, komu ją dał, choć imię ofiarodawcy znane jest biednemu. Można też, co jest już mniej szacowną formą dobroczynności, dawać wprost pieniądz biednemu, ale należy to czynić pierwej, niż ten poprosi. Powiada się, że słynny uczony rabi Akiwa zawsze przed modlitwą musiał coś dać biednym.

Zasady dobroczynności regulują bardzo szczegółowe kwestie, jak choćby wyposażenie ślubne ubogiej pary. Uczy się, że nie należy pomagać tym, którzy mogą się sami utrzymać, a tego nie próbują. Inaczej należy postępować z tymi biedakami, którzy wstydzą się brać wsparcie: im należy zaproponować pożyczkę i w razie potrzeby z czasem ją umorzyć.

Te i inne reguły obowiązują teraz, ale będą obowiązywały również w czasach mesjańskich. Wówczas nastanie pokój, wojny ucichną, wrogie siły nie będą nam zagrażać, ale ubogi nie zniknie z tej ziemi. Będą nadal biedni i bogaci. Talmud i judaizm nie głoszą zasad egalitaryzmu. Uczą miłosierdzia w hojności serca. ©