Powszechnie wiadomo, że lepiej dać ­potrzebującemu wędkę niż rybę. Jeżeli zawczasu udzielimy osobie w trudnej sytuacji finansowej wsparcia w postaci pożyczki, zwiększamy szansę na to, by dźwignęła się, miast popaść w większe tarapaty. Mojżesz w Księdze Powtórzonego Prawa poucza nas: „Gdyby zaś był u ciebie ubogi, którykolwiek z braci twoich, w jedném z miast twoich, na ziemi twojej, którą Wiekuisty, Bóg twój, oddaje tobie – nie zatwardzaj serca swojego, ani zawieraj ręki twojej przed bratem twoim ubogim, ale otwierać otwieraj mu rękę twoję, i pożyczać pożyczaj mu, w miarę potrzeby jego, czegoby mu niedostawało” (Pwt 15, 7-8; Cylkow).

Otrzymanie pożyczki nie wiąże się z takim wstydem, jaki staje się udziałem osób nagle zmuszonych do korzystania z dobroczynności. Komentator kodeksu prawa żydowskiego zauważa, że jeśli ktoś wyciąga do nas rękę po datek, zapewne przywykł już do chodzenia po prośbie i nie zawaha się zwrócić do kogoś innego, natomiast dla proszącego nas o pożyczkę prawdopodobnie nie jest to rutynowe zachowanie, zatem w przypadku jednoczesnych próśb od takich dwóch osób winniśmy dać pierwszeństwo pożyczkobiorcy.

„Jeżeli pieniędzy pożyczysz któremukolwiek z ludu Mojego, biednemu przy tobie; nie postępuj z nim jako lichwiarz; nie nakładajcie nań lichwy” (Wj 22, 24), innymi słowy: Pismo zakazuje pożyczać innym Żydom na procent. Zgodnie z tradycją pierwsze słowo w tym wersie, hebrajskie im – zwykle tłumaczone jako „jeśli” – należy oddać jako „kiedy”. Bezprocentowa pożyczka nie jest więc uzależniona od naszej dobrej woli, lecz stanowi biblijny nakaz i dlatego stworzenie kasy udzielającej takich pożyczek powinno być normą w każdej społeczności. Niezależnie od tej kasy, szalejącej inflacji (w sierpniu 16 procent!) i rosnących stóp procentowych – jeśli mamy środki, zobowiązani jesteśmy pożyczyć.

Nie zapominajmy, że i nam może się noga powinąć i możemy potrzebować pożyczki. Wówczas musimy pamiętać, że nie wolno nam przeznaczyć powierzonego nam kapitału na ryzykowne inwestycje – chyba że uzgodniliśmy to z pożyczko­dawcą. Psalmista łączy sposób obchodzenia się z pieniędzmi z kategoriami etycznymi: „Pożycza niegodziwy a nie płaci, a sprawiedliwy miłosierny jest i daje” (Ps 37, 21). Nie chcemy łatki niegodziwca, więc gdy nadchodzi termin spłaty długu, a my nie mamy gotówki, kodeks prawa nakazuje nam spieniężyć to, co posiadamy – w razie potrzeby nawet zwój Tory, byleby wywiązać się ze zobowiązania. Nie dysponując niczym wartościowym, musimy rzucić się w wir pracy. Jeśli mamy z czego oddać, winniśmy bezzwłocznie to zrobić: „Nie mów bliźniemu twemu: Idź, a wróć znowu, a dam ci jutro! gdy to już masz przy sobie” (Prz 3, 28). To dobra uniwersalna zasada. ©