19 maja 2003 r. dwadzieścia tysięcy polskich uczestników Narodowej Pielgrzymki do Rzymu słuchało papieskiego przemówienia. Jan Paweł II odszedł od przygotowanego tekstu. Powiedział: „Od Unii Lubelskiej do Unii Europejskiej”.

Na te słowa czekano w Polsce z wielkim napięciem. Zbliżało się referendum w sprawie wejścia do Unii, tymczasem Episkopat – w przeciwieństwie np. do Konferencji Biskupów Litwy i Węgier – nie potrafił zająć jednoznacznego stanowiska. Mnożyły się wątpliwości i manipulacje; wszystkie rozwiał dopiero Jan Paweł II: „Wejście w struktury UE, na równych prawach z innymi państwami, jest dla naszego Narodu i bratnich Narodów słowiańskich wyrazem jakiejś dziejowej sprawiedliwości”.

Stary Kontynent w papieskim nauczaniu pojawiał się przede wszystkim w trzech kontekstach. Po pierwsze, od początku pontyfikatu Jan Paweł II powtarzał wezwanie: „Europo, otwórz drzwi...