Raport z oblężonego kina

Paweł Bravo był na premierze filmu "Smoleńsk": Film Krauzego nie zaciera podziałów w tej naszej przeklętej, rodzimej sprawie Dreyfusa. Ale też nie wzywa do ich pogłębiania.

06.09.2016

Czyta się kilka minut

Premiera filmu "Smoleńsk". Fot: EAST NEWS /
Premiera filmu "Smoleńsk". Fot: EAST NEWS /

Smoleńsk doczekał się swojej ścianki. Tego kawałka płachty z logotypami, przed którym namolne stado paparazzich demonstruje swoiście pojętą mądrość etapu, czyli strzela fleszami do ludzi mających w danym momencie wymierną finansowo wartość na giełdzie celebrytów.

Trochę mnie z początku zdumiał widok tego zjawiska w holu Teatru Wielkiego, ale w końcu 5 września poszedłem na premierę filmu, wydarzenie z definicji towarzyskie i celebryckie, choć wyćwiczona przez ostatni rok wyobraźnia kazała spodziewać się jakiegoś narodowego misterium. Zwłaszcza że wstęp na widownię był ciężko reglamentowany, jakby kapitalnie ważne było, żeby żadne obce oczy i uszy nie skaziły tego nadzwyczajnego momentu.

Jednak nie było misterium. A nawet wiecu. Po prostu premiera filmu – ze wszystkim, co wtedy się robi i mówi. Gdyby nie krótka owacja dla wchodzącego do loży prezydenta, mógłby to być dowolny kulturalny jubel, jakich w sezonie zawsze jest kilka. Podziękowania dla sponsorów i patronów równie szczegółowe i wymówione z namaszczeniem, jak wyrazy uznania dla twórców oraz dodatkowe parę słów o historii, narodzie, prawdzie i wielkości, ogólnie słuszne i po linii, ale bez patosu. Krótkie i powściągliwe słowa reżysera o wolnej Polsce i dociekaniu prawdy, które jest powinnością artysty. Prowadzący prosi o wyłączenie komórek i nienagrywanie. Może to miał być autoironiczny żart z konwencji; trudno sobie wyobrazić, żeby producent podejrzewał prezydenta, naczelnika, panią premier i czterdziestu dostojników o pirackie ciągotki...

Nie było potrzeby nagrywać, kilka scen z tego filmu zostaje w pamięci bez pomocy urządzeń elektronicznych. I nie jest to wcale podany w konwencji efektów specjalnych obraz podwójnej eksplozji w kokpicie tupolewa – dosłowność zupełnie zbędna, podczas gdy stare poczciwe kino operujące prościutkimi środkami broni się najlepiej. Łopatologicznie wyłożone rozstrzygnięcie zagadki: co się stało w Smoleńsku? (zdradzę od razu: Rosjanie rozpylili mgłę i podłożyli ładunki w samolocie) stoi jakby obok tego filmu; jest to w gruncie rzeczy doku-drama nie o samej katastrofie/zamachu, lecz o sposobie radzenia sobie z traumą. O poszukiwaniu prawdy, pojętym nie jako prosty ciąg śledczych czynności zwieńczonych prostą konstatacją faktu, lecz fatum, ciążącym nad każdym pokoleniem, wyzwaniem, któremu nigdy nie uda się sprostać do końca.

Krauze rozsiał po swoim filmie sporo aluzji do „Człowieka z marmuru” (łącznie ze sceną awantury na korytarzu i przemianą po wizycie u ojca), można to czytać prosto jako porównanie gierkowskiego zakłamania do sytuacji mediów sprzed „dobrej zmiany”, ale i głębiej, widząc w postaci tamtej wajdowskiej Agnieszki przeniesionej w skórę dziennikarki Niny ze „Smoleńska” raczej figurę wiecznego niepokoju i niewygody, na jaką pod tutejszym niebem skazani są wszyscy, którzy próbują zanurzyć się w przeszłości.

Nina wydaje się pod koniec filmu odmieniona, jednak nie oświecona. Uśmiecha się gorzko i świadomie, ale nie dołącza do tłumu, sunącego powoli Krakowskim Przedmieściem w takt kolejnych „Zdrowaś Mario”. Reżyser nie wydaje się rozstrzygać, czy poza tym widmowym kościołem Polak może być zbawiony.

Film obfituje w złośliwe, czasem żenujące, sceny i aluzje, wstawione dla pokrzepienia serc widowni przychylnej PiS-owi i niechętnej III RP. Trudno żeby ich nie było, wszak od samego początku (czyli jeszcze za czasów, gdy Tusk nie miał z kim przegrać) był robiony częściowo na złość, wbrew i ku potępieniu. Ale im bliżej finału, tym mniej w nim propagandowych uproszczeń i klisz już tak zużytych, że trzeba naprawdę gardzić „ludem smoleńskim” żeby dalej serwować mu taką tandetę. Robi się poważniej i mniej plakatowo. Dlatego może oklaski podczas napisów końcowych były oczywiste i spodziewane, ale nie aż tak znów gorące.

I potem znów – czerwony dywan, flesze, ekipy wrażych telewizji stłoczone upokarzająco za barierką przy schodach, jakby z zemsty za ostracyzm i gorsze traktowanie, jakiego doznawali w przeszłych latach ludzie, którzy są dziś na wierzchu. Ale ten tłum na wielkiej widowni, wbity w garnitury i eleganckie suknie, z daleka, a nawet i z bliska (jeśli nie wpadło się akurat na jakiegoś charakterystycznego posła lub posłańca) przecież taki podobny do tego, jaki zaludniał podobne ceremonie organizowane przez „tamtych”.

Film Krauzego nie zaciera podziałów w tej naszej przeklętej, rodzimej sprawie Dreyfusa. Ale też nie wzywa do ich pogłębiania. Bez sensu było, przez ścisłą segregację gości, robić z niego rzecz czysto PiS-owską.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Zawodu dziennikarskiego uczył się we wczesnych latach 90. u Andrzeja Woyciechowskiego w Radiu Zet, po czym po kilkuletniej przerwie na pracę w Fundacji Batorego powrócił do zawodu – najpierw jako redaktor pierwszego internetowego tygodnika książkowego „… więcej