Gdy rzecz już się dokonała, po żmudnych i nerwowych negocjacjach, sygnatariuszy ogarnęło – jak podają ówczesne źródła – wielkie wzruszenie. Członkowie senatu koronnego, rady litewskiej i wszyscy posłowie ziemscy polscy oraz litewscy zaprzysięgli akt unii na zamku w Lublinie. Potem przeszli do kościoła dominikanów, gdzie król Zygmunt August osobiście zaintonował „Te Deum”.

Powstanie w 1569 r. „Spólnej Rzeczpospolitej” wieńczyło ideę jagiellońską. Królowi udało się tego dokonać z trudem, ale na zasadzie dobrowolnej zgody obu stron. W testamencie, który ostatni z Jagiellonów sporządził dwa lata później, znalazło się przesłanie: „Wszystkie stany (...) prosimy i upominamy i zaklinamy, aby będąc obywatelami Korony Polskiej jak i Wielkiego Księstwa Litewskiego, byli jednym nierozdzielnym na wieki, jednym ludem, jednym narodem, jedną nieróżną Rzecząpospolitą (...)”.

Unia...