Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Trzy potężne i starannie opracowane tomy (komentarze, przypisy, wiersze Achmatowej) to lektura niezbędna dla każdego, kogo interesują losy pisarzy rosyjskich i rosyjskiej kultury w minionym stuleciu. Niezwykły, bo szkicowany z bliska, portret jednej z największych poetek/poetów XX wieku – nie tylko rosyjskich. Dokument o wielkim znaczeniu, choć przez autorkę świadomie cenzurowany, pełen niedomówień i ukrytych aluzji. Bo przecież „Zapiski” prowadzone były w czasie, kiedy – jak pisze Eugenia Siemaszkiewicz – „kilka nieopatrznie zapisanych słów, wplątane w notatki nazwisko, najniewinniejszy szczegół opisu – wszystko mogło przemienić byle karteluszek w akt oskarżenia o nieodwracalnych konsekwencjach”. Także wiersz mógł przynieść zgubę. „Dokonała obrzędu” – pisze kilkakrotnie Czukowska o Achmatowej. To znaczy na skrawku papieru zapisała fragment wiersza, dała przyjaciółce do przeczytania, a kiedy ta zapamiętała, Achmatowa „spaliła skrawek nad świecą, wypowiadając jednocześnie tonem kobiety światowej obojętne zdanie o pogodzie czy herbacie”.
Lidia Czukowska (1907-1996) była córką Kornieja Czukowskiego, autora świetnych książek dla dzieci. W 1938 r. zamordowano w więzieniu jej męża, fizyka Matwieja Bronsztejna, sama tylko przypadkiem uniknęła aresztowania. Napisana zimą 1939/40 powieść o okresie czystek ukazała się dopiero w 1965 r. w Paryżu. Spotykać się z Achmatową Czukowska zaczęła w listopadzie 1938 r. „W owych latach – wspomina – Anna Andriejewna żyła w zaklętym kręgu katowni, żądając od siebie i innych nieustannej pamięci o niej”. Pierwszego męża Achmatowej, poetę Nikołaja Gumilowa, rozstrzelano w 1921 r. Jej syna Lwa Gumilowa i jej kolejnego partnera, historyka sztuki Nikołaja Punina aresztowano; takie jest tło wspaniałego poematu „Requiem”.
„Zapiski” obejmują dwie dekady (w latach 1943-52 wzajemne stosunki zamarły – nie była to przyjaźń łatwa!). W tomie trzecim jednym z najważniejszych tematów jest proces Josifa Brodskiego. I ostatnie lata poetki; ciężko chora, odbywa jednak dwie podróże: na Sycylię (nagroda Etna-Taormina) i do Anglii (doktorat honoris causa w Oksfordzie). Triumf? Za jak straszną jednak cenę! ©℗
Lidia Czukowska, ZAPISKI O ANNIE ACHMATOWEJ. TOM 1: 1938-1941, TOM 2: 1952-1962, TOM 3: 1963-1966, Przekład z rosyjskiego: Eugenia Siemaszkiewicz, Halyna Dubyk, Ewangelina Skalińska. Posłowie do tomu 1: Adam Michnik. Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław 2021, ss. 544 + 776 + 484.
