ewolucja

Artykuły na ten temat

Ważki błękitne (Ischnura senegalensis) // K. Jayaram / East News

Ewolucja nie stworzyła katalogu zachowań, które pasują wyłącznie do jednej płci

Maria Hawranek, Marlene Zuk
Marlene Zuk, biolożka: Ludzie się śmieją, że chrząszcze próbują spółkować z butelką po piwie. Ale wyobraźmy sobie samca odrzucającego wszystkie samice, które…
Matka makaka karmi swoje młode. Uttar Pradesh, Indie. // Fot. Frank Bienewald / B&EW

Tajemnice ewolucji: dlaczego kobiety mają duże piersi? Polscy naukowcy przedstawili nową teorię

Łukasz Sakowski
Gruczoły mlekowe mają wszystkie ssaki, ale tylko w naszym gatunku są wyraźnie zaznaczone przez całe dorosłe życie kobiet. Niektórzy badacze twierdzą, że w toku…
U wielu gatunków królików - m.in. Sylvilagus audubonii (na zdj.) - samice osiągają większe rozmiary od swoich partnerów / fot. Juan Carlos Martinez Salvadores / Alamy / BE&W

Gdzie mylił się Darwin: upada mit wielkiego samca

Łukasz Kwiatek
Biolodzy długo sądzili, że u ssaków regułą powinna być sytuacja, w której samce osiągają większe rozmiary ciała niż ich partnerki. Analiza przeprowadzona przez…

Czy milion lat temu ludzie niemal wyginęli?

Łukasz Kwiatek
Ok. 930-813 tys. lat temu populacja naszych przodków mogła zmaleć do zaledwie 1280 rozmnażających się osób – ogłosili w „­Science” Wangjie Hu z Chińskiej…

Komu zawdzięczamy oko

Katarzyna Dziadowicz
Możliwość rozejrzenia się, dostrzeżenia niebezpieczeństwa i lokalizowania pożywienia z oddalenia ułatwiły życie naszym przodkom. Tak złożony narząd zmysłu jak…
Złożone formacje szpaków wyłaniają się z prostych reguł, którymi w locie kierują się poszczególne osobniki. / HENKBOGAARDD / ADOBE STOCK

Wiele organizmów dobrze sobie radzi bez mózgu. Po co więc powstał?

Daniel Kozłowski
Żeby to zrozumieć, musimy się cofnąć o kilkaset milionów lat, do ewolucyjnych początków zwierząt.
Reputacja złodzieja jaj ciągnęła się za owiraptorem przez większość XX w. Dzisiaj wiemy, że ten dinozaur dbał o własne potomstwo, a jego górne kończyny porastały pióra. / / DEAGOSTINI / UIG / EAST NEWS

Rodzinne życie dinozaurów

Marta Alicja Trzeciak
Ich świat nie był bezpiecznym miejscem dla gatunków o małych rozmiarach. Być może dlatego niektóre dinozaury zaczęły się troszczyć o swoje potomstwo.
Helena Bonham Carter jako Czerwona Królowa w filmie „Alicja po drugiej stronie lustra”, reż. James Bobin, USA, 2016 r. / ARCHIVES DU 7E ART / WALT DISNEY PICTURES / ALAMY / BEW

Korona Czerwonej Królowej

Szymon Drobniak
Nie zrozumiemy reguł rządzących obecną pandemią bez znajomości podstaw biologii ewolucyjnej. Wynika z nich, że bierzemy teraz udział w ważnym wyścigu.
Targ w Ubud, Bali, lipiec 2006 r. / STEVE SATUSHEK / GETTY IMAGES

Modelowa współpraca

Kasper Kalinowski
W którymś momencie naszej ewolucyjnej historii ludzie stali się bardziej tolerancyjni dla obcych. Kluczową rolę w tej przemianie mogły odegrać pogarszające się…
Głuptak galapagoski (Sula granti) – ofiara krwiożerczych zięb, Isla de la Plata, Ekwador. / / GLENN BARTLEY / EAST NEWS

Koszty wampiryzmu

Marta Alicja Trzeciak
Zaledwie kilka gatunków ptaków i ssaków żywi się krwią innych zwierząt. W jaki sposób dobór naturalny ukształtował u nich tak nietypowe preferencje?
Profesor Juan Luis Arsuaga (w środku) i jego zespół prezentują skamieniałości neandertalczyków znalezione w Sima de los Huesos, lipiec 2006 r. / JAVIER TRUEBA /A MSF / SCIENCE PHOTO LIBRARY / EAST NEWS

Dobrze mieć problemy

Wojciech Brzeziński, Uan Luis Arsuaga
Juan Luis Arsuaga, paleoantropolog: Żeby stworzyć cywilizację, potrzebujesz dłoni, przestrzennego widzenia i życia społecznego. Wszystkie małpy byłyby dobrymi…

Szczur z NYC

Łukasz KwiateK / NATURE.COM
W Nowym Jorku jest ich 2 miliony. A życie w wielkiej metropolii zupełnie je odmieniło – jak wynika z ustaleń Arbela Harpaka z Columbia University i…
Dżelady, jak na małpy przystało, troszczą się o swoje inwestycje rodzicielskie. / Sebastian Gollnow / AP / EAST NEWS

Bezwzględny księgowy

Łukasz Kwiatek
Ewolucja nie polega na „walce o byt”, majsterkowaniu „ślepego zegarmistrza” czy rywalizacji „samolubnych genów”. Jej istotę najlepiej okazuje się wyjaśniać…
/ MARYANA LYUBENKO / ALAMY STOCK PHOTO / BEW

Historia rogów u chrząszczy żukowatych

ŁK
Darwinowska koncepcja „pochodzenia z modyfikacjami” postuluje, że cechy występujące u jednych organizmów pojawiły się u ich przodków w jakiejś wcześniejszej…
/

Poprawka z katechezy

Renata Grzegorczykowa
„TP” 44 / 2019
Płetwal błękitny / ADOBE STOCK

Skąd się wzięły wieloryby

Łukasz Sakowski
Ewolucja organizmów czasami przebiega dziwnymi torami. Chyba najlepiej widać to na przykładzie waleni.
Brat Guy Consolmagno, jezuita, dyrektor Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego, 2017 r. / NADIA SHIRA COHEN / THE NEW YORK TIMES / EAST NEWS

Teoria ewolucji Kościoła

Artur Sporniak
Wielu katolików obawia się nauki, wielu papieży miało z nią kłopot. A przecież istnieją sposoby, by pogodzić wiarę np. z teorią ewolucji.
/ RICHARD BAKER / GETTY IMAGES

Zmiany w spadku

Łukasz Sakowski
Jak to możliwe, że następnym pokoleniom mogą zostać przekazane cechy niezapisane w sekwencji DNA? Odpowiedzi szuka epigenetyka: nowa dziedzina genetyki, której…
/ VINCENZO PINTO / EAST NEWS

Piękny jak polityk

Kasper Kalinowski
Wyborów politycznych w dużej mierze dokonujemy na oko. Dosłownie: ewolucyjne dziedzictwo sprawia, że oceniamy kandydatów po wyglądzie.
Czaszki Homo floresiensis i Homo sapiens / PROFESSOR PETER BROWN / UNIVERSITY OF NEW ENGLAND

Małe wyspy, małe mózgi

ŁK
Czasami ewolucja przebiega podobnie wśród kilku populacji – mówimy wtedy o ewolucyjnych trendach.
/ STREETER LECKA / GETTY IMAGES

Wiecznie żywi

Szymon Drobniak
Mimo ogromnego postępu technologii i medycyny wciąż nie potrafimy uciec śmierci. W przyrodzie występują jednak organizmy w zasadzie nieśmiertelne. Co takiego…

Dylemat inwestora

Łukasz Kwiatek
Tybetańczycy twierdzą, że wolą synów, ale większe zasoby przeznaczają na córki. Bo dziś to pewniejsza inwestycja.
Na ciemno zaznaczono obszary mózgu, których rozmiar się zmienił / SCIENCE JOURNALS — AAAS

Jak ewoluował mózg

ŁK
Choć już 300 tys. lat temu mózg człowieka osiągnął współczesne rozmiary, to dopiero 100–35 tys. lat temu przyjął współczesny kształt – przekonuje zespół…
/ CHRISTIAN BERTRAND / ALAMY STOCK PHOTO / BEW

Darwin na tropach zbrodni

Kasper Kalinowski
Klasyczna kryminologia uznawała przemoc za odstępstwo od normy, dewiację lub objaw zaburzeń. Dziś jednak wiemy, że to ewolucja ukształtowała w nas skłonności…
Daniel Dennett podczas wykładu na Uniwersytecie Jagiellońskim, październik 2017 r. Przeciwko zaproszeniu na UJ zdeklarowanego ateisty protestowały środowiska konserwatywne, na czele z małopolską kurator oświaty Barbarą Nowak. / ANDRZEJ BANAŚ / POLSKA PRESS / EAST NEWS

Problemy z memami

Łukasz Kwiatek
Daniel Dennett twierdzi, że tylko dzięki memom możemy wyjaśnić ewolucję kultury, języka i mózgu oraz pojawienie się świadomości.

Dlaczego się starzejemy

Łukasz Kwiatek
Analizy genetyczne przeprowadzone przez Carinę Schlebusch z uniwersytetu w Uppsali i jej zespół przesunęły okres wyłonienia się naszego gatunku na 260–350 tys…
/ GETTY IMAGES

Ewolucja do poprawki

Szymon Drobniak
Czy podręczniki do biologii trzeba będzie pisać od nowa? Biolodzy coraz częściej mówią, że współczesna teoria ewolucji wymaga... ewolucji.

Praca na przodku

Łukasz Kwiatek
Obraz naszej ewolucyjnej historii wydawał się z grubsza ustabilizowany. 6-7 mln lat temu pewna afrykańska populacja małp człekokształtnych zaczęła rozdzielać…
/ Fot. Cristina Arias / GETTY IMAGES

Neandertalczycy i aspiryna

Łukasz Kwiatek
Czas powiedzieć wprost: to też byli ludzie. Niekoniecznie głupsi od nas.
/ Fot. Pierre Andrieu / AFP / EAST NEWS

Wyszukane sposoby iskania

Robin Dunbar, Kasper Kalinowski
Robin Dunbar, psycholog ewolucyjny: Nasi przodkowie musieli rozwiązać poważny problem: jak się wzajemnie nie pozabijać przy zwiększonej gęstości zaludnienia?…

Na tropie nowego gatunku człowieka

Łukasz Lamża
Historia naszego gatunku to trwająca przez setki tysięcy lat wędrówka po Ziemi, której towarzyszy nieustanne mieszanie się ze sobą populacji praludzi.
Rae Dawn Chong i Everett McGill, kadr z filmu „Walka o ogień” w reż. Jeana-Jacques’a Annauda, 1981 r. / Fot. NG Collection / FORUM

Przez żołądek do człowieka

Michał Kuźmiński
Z pozoru wszystko jest jasne: my spożywamy, one się żywią. Jak – i na ile – jedzenie odróżnia nas od zwierząt?
Drzewo genealogiczne naczelnych. Zarówno czasy oddzielania się poszczególnych gałęzi, jak i sam ich układ są częściowo spekulatywne. / Rys. Lech Mazurczyk dla „TP”

Człowiek jako milion zamrożonych przypadków

Łukasz Lamża
65 milionów lat temu, po wymarciu dinozaurów, zawalił się stary porządek i zwolniło się wiele zajętych dotąd nisz ekologicznych. Pojawiły się m.in.…
Dr Roger Fouts uczy szympansa Ally’ego. Oklahoma, 1975 r. / Fot. Lee Balterman / COLLECTION / GETTY IMAGES

Wychowane na człowieka

Łukasz Kwiatek
Dorastanie w środowisku przesiąkniętym ludzką kulturą nieodwracalnie zmienia umysł. Zarówno małpy, jak i człowieka.
/ Fot. Sebastian Magnani / REX / EAST NEWS

Całkiem zwykłe zwierzę

Bartosz Brożek
Nie ma sensu się zastanawiać, czy jesteśmy „aż ludźmi”, czy „tylko zwierzętami”. Jesteśmy jednym i drugim.
Okładka dodatku „Wielkie pytania (2): Człowiek a zwierzę” / Fot. Christian Jegou / EAST NEWS

Człowiek a zwierzę

Łukasz Kwiatek
Lubimy wyraźne podziały. Gdy białe jest nieskazitelnie białe, a czarne – pozbawione domieszki szarości.
Victor z Aveyronu na rycinie z 1807 r. autorstwa G.H. Wilsona. / il. Domena publiczna

Najważniejszy wynalazek ludzkości

Łukasz Kwiatek
Kwestia powstania języka intrygowała ludzi niemal od zawsze. Jak dziś wyjaśnia się jego pochodzenie?
Makak z prefektury Nagano, Japonia / Fot. JTB PHOTO / GETTY IMAGES

Profesor szympansów

Łukasz Kwiatek, Kinga Wołoszyn-Hohol
Genialne małpy? Nie ma takich – protestuje. Powściągliwie jak na kogoś, kto nauczył szympansy liczyć do 20, rozwiązywać zadania z liczbami szybciej i lepiej…
SCREEN Z FILMU NATIONAL GEOGRAPHIC /

Homo naledi - nowy gatunek człowiekowatych

Łukasz Kwiatek
Odkrycie ogłosił zespół uczonych kierowany przez prof. Lee R. Bergera w dwóch publikacjach, które właśnie ukazały się na łamach żurnalu „eLife”.
/ Fot. Archiwum prywatne

W poszukiwaniu małpiego rozumu

Łukasz Kwiatek, Mateusz Hohol
Na umysły małp zaczęliśmy patrzeć z całkowicie nowej perspektywy. Ogromna w tym zasługa Tetsuro Matsuzawy.

Emocje: biologia czy kultura?

Mateusz Hohol
Zainteresowanie emocjami przeżywa swój renesans. Nikt już nie twierdzi, że emocje są tylko „koroną umysłu” czy „kolorytem” chłodnych i logicznych procesów…
Anioł i diabeł – kukiełki szopkowe z początku XX w., ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie. / Fot. Marcin Wąsik

Smak dobra i zła

Jonathan Haidt, Łukasz Kwiatek, Bartłomiej Kucharzyk
Jonathan Haidt, psycholog: Nie interesuje mnie, czym moralność jest, ale co ona „robi”. Jej funkcja pierwotna wyłoniła się, gdy ludzie przekroczyli Rubikon…
Dzień Dziękczynienia obchodzi się w USA w czwarty czwartek listopada / Fot. CORBIS

Wdzięki wdzięczności

Aleksandra Głos
Zdaniem badaczy odgrywa ona kluczową rolę w tworzeniu relacji międzyludzkich oraz pełni funkcję barometru moralnego. Ale może być też źródłem doświadczenia…

Człowiek kontra bakteria – dziennik z linii frontu

Łukasz Lamża
Zmagania ludzi z bakteriami to cykl nieustannego poszukiwania broni, która pozwoli zneutralizować nową broń zastosowaną właśnie przez przeciwnika. Zupełnie jak…

Koniec antybiotyków?

Łukasz Lamża
30 kwietnia 2014 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała po raz pierwszy specjalny raport* poświęcony wyłącznie problemowi rosnącej oporności…

Dziewczyny lubią dziwaków, czyli ewolucja w działaniu

Łukasz Lamża
Samice gupików dwa razy chętniej płodzą potomstwo z samcami o nietypowym wyglądzie. Wnioski płynące z tej obserwacji mogą jednak zainteresować nie tylko…

Kilka mitów na temat teorii ewolucji

Mateusz Hohol
Człowiek pochodzi od szympansa; każda zmiana ewolucyjna jest dziełem przypadku i polega na zwiększeniu przystosowania do środowiska, w którym przetrwają tylko…

Dlaczego nie ma szczepionki na HIV?

Łukasz Lamża
Infekcje wirusowe w pewnym sensie tworzą wspólnie z zaatakowanym organizmem zupełnie nowy, rozwijający się wspólnie superorganizm. Opublikowane niedawno w…