Nigdy nie będziesz silny, to dobrze. Ale nie powinieneś żyć samotnie” – pisała George Sand do Gustawa Flauberta w odpowiedzi na jego list z marca 1870 r., w którym człek ten niespełna 50-letni uskarżał się, że dopada go starość, złości go wszystko, zmarł mu przyjaciel i nie ma z kim porozmawiać. Być może przeceniała wrażliwość korespondenta, który zawsze w sporach z nią twierdził, że pisze głową, a nie sercem w przeciwieństwie do niej – serce zaś, to prawda, miała naprawdę pojemne, mieściło się w nim przez lata wiele nietuzinkowych postaci. Ale na pewno słusznie go napominała, by otwierał się na ludzi, ja bym dodał: choćbyś miał szukać ich w innych epokach, choćby naszej. Np. Marek Bieńczyk chętnie dotrzymałby Flaubertowi towarzystwa, wyznał to na spotkaniu z okazji nowego wydania jego winiarskich miniatur, gdy dostał sakramentalne pytanie, jakim się dręczy każdego erudytę: z którym...