Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W czasie niedawnej konferencji w Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu do Stefana Wilkanowicza podszedł młody naukowiec z Uniwersytetu Śląskiego ks. Grzegorz Ignatowski i podarował mu swoją wydaną własnym sumptem książkę zatytułowaną "Papieże o kwestii żydowskiej". Prezes Fundacji Kultury Chrześcijańskiej "Znak" postanowił ją upowszechnić i w porozumieniu z autorem opublikował ją w internecie na prowadzonej przez siebie stronie "Forum Żydzi-Chrześcijanie--Muzułmanie" (www.forum-znak.org.pl, zakładka "Polecamy").
Ks. Ignatowski zwięźle, publicystycznym niemal językiem, przybliżył dzieje dialogu Watykanu z Żydami w okresie pontyfikatów wszystkich powojennych papieży - Piusa XII, Jana XXIII, Pawła VI, Jana Pawła II i Benedykta XVI - więc niemal do ostatniej chwili. Według Wilkanowicza szczególna wartość książki płynie stąd, że dotychczas podobnego opracowania, i to dobrze napisanego, w Polsce brakowało.
Jak pisze w przedmowie ks. Jan Słomka, "druga wojna światowa i Holokaust stały się wstrząsem dla chrześcijan. Między innymi w jego efekcie dialog chrześcijańsko-żydowski zajął szczególne miejsce w Kościele katolickim". Oceniana niejednoznacznie postawa Piusa XII w czasie Zagłady stanowiła pierwszą przeszkodę na drodze ku porozumieniu. Dlaczego, skoro do Watykanu napływały po 1945 r. setki tysięcy podziękowań za ocalenie życia, Papieża oskarża się o zaniedbania w ratowaniu Żydów? Czy Papież milczał, bojąc się narazić nazistom, czy też była to przykrywka dla działań nieoficjalnych i zabiegów dyplomatycznych? Ks. Ignatowski wyjaśnia to w pierwszym rozdziale książki, by po tym wstępie podjąć już właściwy temat. Czytelnik dowie się, co motywowało Jana XXIII, kiedy zatrzymał samochód przed rzymską Synagogą Większą i pobłogosławił wychodzących z nabożeństwa Żydów i jakie znaczenie miała przygotowana przez niego deklaracja "Nostra Aetate", która stała się gruntem pod pojednawcze działania kolejnych papieży.
Bo między katolikami i Żydami istniał - i nadal istnieje - mur zbudowany nie tylko z antysemityzmu i niezrozumienia na płaszczyźnie religijnej (oskarżenia o zabicie Chrystusa), błędy teologiczne (określenie "naród, który niegdyś był narodem umiłowanym" w tekstach liturgicznych), ale i trudności dyplomatyczne. Przez usta Pawła VI ani razu nie przeszło w czasie pielgrzymki do Ziemi Świętej w 1964 r. słowo "Izrael". Nawet w depeszy z podziękowaniami, jaką wysłał z pokładu samolotu, nie zaznaczył, jakiego kraju Zalman Shazar był prezydentem. Takie afronty zakończył dopiero Jan Paweł II, nawiązując w 1993 r. oficjalne stosunki z Izraelem. Ogromna liczba gestów i słów tego Papieża ("starsi bracia w wierze") pomogła przełamać wzajemne uprzedzenia. Kartkę z modlitwą o pojednanie, jaką wetknął w szczelinę Ściany Płaczu, Żydzi przechowują w Instytucie Yad Vashem.
Dialog - inicjowany raczej przez stronę katolicką - nie obywał się bez trudności. W czasie siódmej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski naczelny rabin Pinchas Menachem Joskowicz nie zgodził się na papieskie odwiedziny w synagodze warszawskiej, a następnie w gwałtowny sposób domagał się usunięcia krzyża z oświęcimskiego żwirowiska. Te i podobne wydarzenia nie zatrzymały Papieża w usuwaniu, według jego słów, "pokutujących jeszcze tu i ówdzie wzajemnych uprzedzeń". Po nim na tę drogę wstąpił Benedykt XVI.
***
Umieszczona w sieci książka, według relacji pracowników Fundacji "Znak", jest masowo ściągana i spotyka się z odzewem. Centrum Kultury Żydowskiej w Krakowie planuje już dyskusję z udziałem ks. Ignatowskiego. Stefan Wilkanowicz myśli o zorganizowaniu czatu internetowego z czytelnikami, chce też namówić "Znak" do wydania książki w wysokim nakładzie: sprzedawana byłaby razem z płytą CD zawierającą dokumenty papieskie i fotografie.
Ks. Grzegorz Ignatowski, "Papieże wobec kwestii żydowskiej (Pius XII - Jan XXIII - Paweł VI - Jan Paweł II - Benedykt XVI)", Katowice 2007. Wersja internetowa pod adresem:
