Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
...przy alei Andrássyego 60 był dla Węgrów domem śmierci. Tu, w imię interesu dwóch kolejnych reżimów, torturowano ich i zabijano.
Dziesięć lat temu otwarto w tej kamienicy muzeum Dom Terroru (Terror Háza). Jego pomysłodawczynią była Mária Schmidt, historyczka, współpracowniczka Viktora Orbána, politycznego patrona projektu. Muzeum, które miało opowiadać o podobieństwie nazizmu i komunizmu, szybko stało się jedną z największych atrakcji miasta. Podniosły się jednak głosy krytyki. Środowisko żydowskie protestowało, że zrównanie dwóch totalitaryzmów zamazuje wyjątkowość Holokaustu; że przedstawienie Węgier jako ofiar Niemiec sprawia, iż zapomina się o roli Budapesztu w śmierci tysięcy Żydów. Lewica twierdziła, że jednostronny przekaz muzeum fałszuje prawdę o historii.
Na zewnątrz fasadę kamienicy oddziela od miasta czarne passe-partout. Przed wejściem rozwieszono stalowe łańcuchy – prawdziwą żelazną kurtynę.
W środku wystawia się głównie emocje. Jest podłużna sala, której podłogę wyłożono wykładziną z mapą radzieckiego Gułagu. Pomieszczenie ze zniekształconymi jak w krzywym zwierciadle portretami Stalina. ZIM-12, samochód bezpieki lat 50. – ukryty za czarną kotarą, aby budził grozę. Ciasne korytarze nad wewnętrznym dziedzińcem, przez które kiedyś prowadzono przesłuchiwanych.
I winda: czysta, nowoczesna, przeszklona. Długo i wolno zjeżdża się nią do piwnicy. Po zamknięciu drzwi włącza się film. Były pracownik komunistycznej bezpieki, którego zadaniem było czyszczenie pomieszczeń po egzekucji, opowiada szczegółowo, jak wyglądało wieszanie wrogów komunizmu. Winda zatrzymuje się na dole po opisie lekarzy stwierdzających śmierć skazańców. Otwierają się drzwi.
A za nimi – prawdziwe szubienice. Z głośników słychać nazwiska tych, którzy stracili na nich życie. Potem przechodzi się do sali ze ścianą wyklejoną kolorowymi pocztówkami z całego świata, które uciekinierzy z komunistycznych Węgier wysyłali do domu. Wystawiono też dziesiątki zdjęć i nazwisk oprawców i ich ofiar. Oto trzy z nich: József Palotás, Péter Varga, Albert Lachky. Wszyscy powieszeni w 1958 r. za udział w walkach przeciw Armii Czerwonej. Najstarszy miał 25 lat.
Gdy świeci słońce, przez wycięte w passe-partout litery światło słoneczne wyświetla na fasadzie wielki napis: TERROR. Wychodzący z muzeum młodzi turyści długo ociągają się z włożeniem do uszu słuchawek iPodów.
