Sąd nad bogami Egiptu

Z trzech różnych źródeł dowiadujemy się, jakie plagi spadły na Egipcjan.

24.01.2015

Czyta się kilka minut

W Psalmie 78 wymienionych jest ich siedem (krew, żaby, szarańcza, grad, robactwo, zaraza, pobicie wszystkiego pierworodnego w krainie Chama), w Psalmie 195 też siedem (ciemność, krew, żaby, robactwo, grad, szarańcza oraz śmierć pierworodnych). Te plagi opisane są w innym porządku niż w Księdze Imion (Wyjścia). Mają też, sądząc z opisu, nieco odmienny charakter. Są nie mniej straszne i musiały mocno dotknąć Egipcjan.

W Torze ich uderzeniom towarzyszą słowa Haszem: „Po tym poznasz, żem Ja Pan” (7, 17). Jeden z wielkich komentatorów Tory, don Izaak Abarbanel (urodzony w Lizbonie) twierdził, że Bóg Izraela za pomocą plag chciał faraona oraz Egipcjan przekonać o trzech zasadniczych prawdach. Po pierwsze, o tym, że istnieje. Z pewnego midraszu dowiadujemy się, że faraon nadaremnie szukał Boga Jedynego w swoich spisach istot boskich. Teraz mógł Go fizycznie poczuć. Po drugie, że Bóg czuwa nad przeznaczeniem wszystkich narodów oraz wszystkich ludzi. Po trzecie, że jest Bogiem wszechmocnym. Każdą z tych praw wyraża inna grupa trzech plag. Abarbanel uważał, że plagi są nie tylko karą dla potomków Chama, ale też nauką czy instrukcją dla Egipcjan.

Pierwsze dziewięć plag mieści się w naturalnym porządku rzeczy. Są to zdarzenia nadzwyczajne, ale trudno nazwać je cudownymi czy mitologicznymi. Znane były skądinąd w starożytnym Egipcie. Różni uczeni biologowie chętnie objaśniali ich pojawienie się i charakter. Trudno je uporządkować i wyjaśnić, dlaczego następują w takiej, a nie innej kolejności.

Istotne jest pytanie, o czym one świadczą. Abarbanel uważa, że uczą podstawowych praw religijnych. Ale z Tory dowiadujemy się, że niosły wyrok na samych Egipcjan, którzy zostali ukarani za złe postępowanie wobec Żydów, oraz na ich bogów: („dokonam sądów nad wszystkimi bogami Egiptu” (12, 12), a w Księdze Liczb pada niemal identyczne sformułowanie: „Także na ich bogach dokonał Pan sądu” (33, 4). W apokryficznej księdze helleńsko-żydowskiej „Mądrości Salomona” mowa jest wręcz o tym, że plagami Pan urządzał sobie kpiny z egipskiego pogaństwa.

Obiektem zabaw Pana Boga były Nil i Słońce. Za każdym z nich stały spersonalizowani bogowie. Pierwsze dwie plagi dotknęły wielką rzekę, bez której Egipt nie może istnieć. Krew w wodzie pokazywała, że bożek przypływów i odpływów Hapi nie jest wcale tak potężny i nie zawsze jego wody niosą bogactwo i płodność ziemi. Słońce związane było z bogiem Re. Od niego mieli pochodzić wszyscy faraonowie. Plaga ciemności mogła uchodzić za poniżenie owego boga, a co gorsza, za triumf tego, co wyrażają mroczne, demoniczne siły chaosu. Niepokojąca musiała wydawać się plaga żab, jeśli pamiętamy, że bogini Heket o kształcie żaby była symbolem życia i cudu narodzin. Tymczasem to, co cudowne, zamienia się w przekleństwo. Ale oczywiście największym wrogiem pozostawał faraon, który sam uważał się za boga i cały ten okres starał się zachowywać właśnie jak nieporuszony, twardy bożek. Tymczasem każda z plag pokazywała raczej jego upór i obojętność niż jego jakieś nadzwyczajne przymioty.

Bóg Izraela w Egipcie za pomocą plag rozpoczyna na oczach Hebrajczyków wojnę z politeizmem. Staje się to z rozdziału na rozdział Księgi sprawą coraz ważniejszą i znajduje swoje spełnienie i pełny wyraz w Dziesięciorgu Przykazań. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 05/2015