Powtórzona Tora – Miszne Tora

Teć są słowa, które mówił Mojżesz do wszystkiego Izraela”. Tak się zaczyna Księga Dewarim, Księga Słów, czyli po naszemu Księga Powtórzonego Prawa.

03.07.2016

Czyta się kilka minut

Paweł Śpiewak /  / Fot. Grażyna Makara
Paweł Śpiewak / / Fot. Grażyna Makara

W ostatniej z ksiąg Tory przypomniane zostają dzieje potomków Izraela od wyjścia z Egiptu, wymienione raz jeszcze prawa i obowiązki ludu wybranego. Tutaj mowa buduje się wokół wypowiedzi proroka. Słychać jego ja. Mówi, co ludowi rozkazał, co przykazał, jak uczył strzec duszy i Tory. Jego język wyznacza przestrzeń księgi. Czy więc Mojżesz, mówca i nauczyciel, jest autorem tej księgi? Czy też jak poprzednie dyktował prorokowi Jego Bóg?

Większość mędrców przyznaje, że Księga Dewarim jest osobna i ma co najmniej wiele fragmentów pochodzących wprost od Mojżesza. W Talmudzie jest mowa o tym, że w Księdze Kapłańskiej oraz w ostatniej z Ksiąg wymienia się listę plag, jakie spadną na Izraelitów, jeśli nie będą przestrzegać nakazów Bożych. W pierwszym wypadku podane są w liczbie mnogiej, w drugiej w pojedynczej. Zdaniem autorów Talmudu pierwsze podyktował Bóg, drugie wypowiedział Mojżesz z własnej inicjatywy. W innym miejscu mowa jest o tym, że Bóg pobłogosławił Hebrajczyków dwudziestoma dwiema literami, a przeklął ośmioma. Mojżesz odwrócił ten porządek. Pobłogosławił lud ośmioma, a przeklął dwudziestu dwiema.

Są tacy mędrcy, którzy uczą, że te trzy mowy Mojżesza, w których mieści się porządek Księgi, sam prorok skomponował i dopiero z czasem HaSzem nakazał ich spisanie i włączenie do Pięcioksięgu. Wedle hiszpańskich mistyków (o czym dowiadujemy się z Księgi Zohar) księga mów została wypowiedziana przez Mojżesza. Można ją nazwać Torą ustną. Jest komentarzem do czterech pierwszych ksiąg. Mędrcy dodają, iż pierwsze są doskonale przejrzyste w przedstawianiu Boga, a w Księdze Słów patrzymy na Jego obecność przez odbicie w lustrze, lustrem jest Mojżesz, jedyny, który rozmawiał z Bogiem „twarzą w twarz”.

Wielki Nachmanides, uczony sefardyjski z XIII w., uczył, że prawa i obowiązki w księdze przedstawione, jak i sama historia wyjścia i drogi z Egiptu wyrażają opinie Mojżesza. Ale różnice między księgami tracą na znaczeniu, bo połączył je w jedną całość Wiekuisty.

Są też tacy mędrcy, którzy uważają, że wszystkie słowa i litery całej Tory pochodzą od Boga (Izaak Abarbanel). Nie inaczej jest z Księgą Powtórzonego Prawa. Mocno taką opinię wspierał wielki filozof żydowski Majmonides, stwierdzając, że „heretykiem jest ten, kto uważa, że Tora nie pochodzi od Boga, i uważa, że Mojżesz coś napisał sam z siebie”. Wobec tak stanowczego sądu kairskiego mędrca nie można się wahać. Księga złożona z mów Mojżesza rozkazem Boga stała się, jest i pozostaje częścią Tory. Co oznacza, że nie można w niej nic zmieniać, niczego dodać. Jest przedmiotem studiów, jak wszystkie pozostałe cztery księgi. Ortodoksyjny judaizm będzie za Majmonidesem powtarzał: różnica między pierwszymi a ostatnią księgą jest czysto stylistyczna, inaczej rozłożone są akcenty, pisana jest jakby z ludzkiej perspektywy, ale przesłanie i charakter wszystkich ksiąg są takie same.

Tak więc trzeba wsłuchać się w mowy Mojżesza wypowiedziane do ludzi, którzy nie pamiętali wyjścia z Egiptu, nie byli fizycznie u stóp góry Synaj, nie uciekali w trwodze przez Morze Sitowia. Wypowiadał je prorok tuż przed wejściem do ziemi obiecanej. Wygłaszał tuż przed swoją śmiercią. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 28/2016