Trzy cytaty, z pozoru wzajem sprzeczne - trzy dwuznaczne hołdy złożone muzyce. Łączy je wszak przekonanie o jej wyjątkowym statusie pośród wszystkich przejawów ducha. Berlioz zdaje się utożsamiać muzykę z cywilizacją, jakby widział w niej klucz do złagodzenia obyczajów. Woody Allen studzi jego entuzjazm: muzyka czasem łagodzi, czasem zaostrza obyczaje - gdy posłużyć się nią jako narzędziem manipulacji mas. Zależy to zresztą od samej muzyki: jedna nie poddaje się łatwo manipulacjom (Mozart, Schubert, piosenki Starszych Panów), inna aż się naprasza, by ją zinstrumentalizować (patrz "Dziewiąta" Beethovena, Wagner, rap). Ale najbliższy prawdy jest, paradoksalnie, Wagner.

Wagner daje, po pierwsze, celną definicję muzyki jako języka zdolnego wyrazić to, czego nie da się ująć słowami (a zważywszy na bezradność słów wobec bezmiaru rzeczywistości, zwłaszcza duchowej,...