1. Łzy szczęścia
„Ich hatte viel Bekümmernis” (W smutku głębokim pogrążony) – jedna z najpiękniejszych kantat Bacha towarzyszy mi przy lekturze ostatnich stron „Chmurdalii”. Zapewne rozmyślnie wybrałem sobie tę rozkoszną pokutę. Nie ma wyborów całkiem przypadkowych, zupełnie bezinteresownych. Lubimy świadomość, że na coś mamy wpływ.
Czułem z góry, przeczuwając koniec rękodzieła, że w epopei Jadzi, Dominiki czy Grażynki nadeszła chwila ukojenia, pogodzenia się z losem, złapania swego pana boga za nogi, przez co każdy, zwłaszcza jeśli jest odmieńcem, rozumie co innego. Gdyż każdy ma takiego pana boga, jaki mu się zmajstrował lub nie.
Joannie Bator nie zmajstrował się żaden bóg, nakazujący najprzód siebie czcić i wierzyć w coś na ślepo. Nic jej nie mówią przykazania wymyślone przez boga wymyślonego interesownie przez ludzi. Wszystkie gotowa jest...