Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Naukowy przełom roku
Przełom w badaniach nad komórkami macierzystymi - to najważniejsze dokonanie w światowej nauce w roku 2008, twierdzą eksperci amerykańskiego prestiżowego tygodnika "Science".
Kilka zespołów naukowców dokonało w tym roku tak zwanego przeprogramowania komórek. Proces ten polega na przekształceniu zwykłych, dojrzałych komórek, np. skóry, w komórki macierzyste, a więc takie, które mogą z czasem przekształcić się w każdy inny rodzaj komórek i tkanek. Przeprogramowanie więc to niejako podróż w czasie wstecz; powrót to pierwotnej postaci komórki.
Badania prowadzono na pacjentach cierpiących na różnego rodzaju choroby. Pobrane od nich komórki hodowano następnie w laboratorium.
"Oznacza to, że owe komórki, a więc także poszczególne choroby, można było badać poza ciałem pacjenta", podkreśla dziennikarka "Science", Gretchen Vogel, "to ważne, bo większość dojrzałych komórek w takich warunkach obumiera".
Badania nad komórkami macierzystymi są jedną z najważniejszych dziedzin współczesnej medycyny; dzięki nim w przyszłości będzie można prawdopodobnie pokonać wiele nieuleczalnych obecnie chorób, w tym cukrzycę typu 1, chorobę Alzheimera, parkinsonizm czy inne skomplikowane schorzenia układu nerwowego. Komórki macierzyste mogą z czasem być produkowane na zamówienie, toteż pacjenta będzie można - teoretycznie - wyleczyć za pomocą jego własnych komórek.
Przeprogramowanie może też rozwiązać jeden istotny problem: obecnie komórki macierzyste pobierane są często z ludzkich embrionów, co budzi wiele wątpliwości etycznych. W wielu krajach, w tym w USA wprowadzono w związku z tym liczne ograniczenia dotyczące tych eksperymentów. Nowa metoda pozwala na prowadzenie niezbędnych badań, a jednocześnie eliminuje te kontrowersje
Egzoplanety: Zobaczyć znaczy uwierzyć
Po raz pierwszy w tym roku astronomowie bezpośrednio zaobserwowali planety okrążające inne gwiazdy. Udało się to dzięki specjalnych technikom teleskopowym umożliwiającym odróżnienie słabego światła planet od jasnego światła gwiazd.
Większy katalog genów raka
Poprzez zsekwencjonowanie genów różnych komórek rakowych, w tym złośliwych nowotworów trzustki i mózgu (glejaka) naukowcy odkryli dziesiątki mutacji, które hamują dzielenie się komórek i powodują rozrost tkanek rakowych. Wiadomo też więcej na temat pojawiającej się ich odporności na leki. Odkrycie daje nadzieje na stworzenie skutecznych, antyrakowych terapii.
Nowe, przełomowe materiały
Naukowcy odkryli nową rodzinę nadprzewodników - materiałów przewodzących elektryczność bez oporu - działających w relatywnie wysokich, jak na nadprzewodniki, temperaturach (rzędu 217 stopni Celsjusza poniżej zera). Zamiast tradycyjnych związków miedzi i tlenu, nowe wysokotemperaturowe nadprzewodniki składają się ze związków żelaza.
Obserwacja białek przy pracy
Biochemicy z zaskoczeniem obserwowali białka podczas przyłączania się ich do komórek. Okazało się, że białka odbywają wcześniej specjalny "taniec" czyli zmieniają swój kształt, co umożliwia im przyłączenie się do odpowiednich miejsc. Inna grupa badaczy zauważyła, że tkanki mogą różnić się między sobą nie tylko dzięki różnym rodzajom produkowanych białek, ale także dzięki zmiennej ilości owych białek.
Energia odnawialna na żądanie
W 2008 r. badacze odkryli nowe narzędzie do przechowywania elektryczności generowanej przez siłownie słoneczne czy wiatrowe. Łatwy do wyprodukowania chemiczny katalizator kobaltowo-fosforowy może wykorzystywać zgromadzony prąd do rozkładania wody i pozyskiwania wodoru. Gaz ten z kolei może posłużyć jako paliwo do ogniw i ponownej produkcji elektryczności. W przyszłości wszystko to może odbywać się na skalę przemysłową i - być może - niższym kosztem, bo nowy katalizator nie wymaga obecności stosowanych dziś drogich materiałów, takich jak platyna.
Embrionalne reality show
Naukowcy zaobserwowali w najdrobniejszych szczegółach proces tworzenia się embrionu. Badano zarodek karpiowatej ryby z gatunku "Danio pręgowany". Zarejestrowano i zanalizowano filmy ukazujące ruchy najpierw kilku komórek, niedługo po zapłodnieniu, a potem około 16 tysięcy komórek, z których pod koniec pierwszego dnia rozwoju składał się embrion. Przełomowe badania umożliwił nowy, laserowy mikroskop, którego promienie, w przeciwieństwie do poprzednich generacji, nie uszkadzają obserwowanych komórek
Tłuszcz w walce z otyłością
Przełomowe biomedyczne badania dotyczą różnic pomiędzy obecnym w ludzkim ciele tłuszczem białym, przechowującym energię (czyli "złym") i tłuszczem brązowym, pełnym spalających energię mitochondriów (czyli "dobrym"). Różnice pomiędzy obydwoma rodzajami znane są od setek lat, nie wiadomo było jednak, skąd pochodzi tłuszcz brązowy. Do tej pory uważano, że oba rodzaje wywodzą się one z tego samego rodzaju komórek; naukowcy stwierdzili jednak, że komórki brązowego tłuszczu mogą przekształcać się w komórki, z których powstają mięśnie i vice versa. Odkrycie może prowadzić do opracowania nowych metod walki z otyłością, z przeszczepem brązowego tłuszczu włącznie.
Wszechświat na wadze
Fizycy zaprezentowali nowe obliczenia dotyczące masy protonu czy neutronu. Kalkulacje potwierdzają słuszność tzw. modelu standardowego, czyli teorii mówiącej o tym, z jakich cząstek elementarnych składa się wszechświat i jakie zachodzą między nimi interakcje. Nowe szczegóły dotyczą przede wszystkim oddziaływania silnego, które wiąże ze sobą kwarki wchodzące w skład protonu.
Proste i tanie genów sekwencjonowanie
Badacze zaprezentowali w tym roku liczne sekwencje genomów: od mamutów poprzez Neandertalczyków do człowieka cierpiącego na raka. Pomogły w tym nowe technologie - mniej kosztowne (nawet poniżej 5 tysięcy dolarów za genom) i znacznie szybsze (nawet 30 tysięcy razy) od dzisiejszych.
