Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Owiane jest tajemnicą. O życiu zakonnic wiemy niewiele, towarzyszy mu mnóstwo stereotypów. W większości krzywdzących. Za ten brak wiedzy odpowiadają po części same siostry – bo te, które zabierają głos, by mówić o własnych doświadczeniach czy o sprawach ważnych dla Kościoła i społeczeństwa, są wciąż rzadkim fenomenem. Ewelina Tondys porozmawiała z czternastoma z nich.
Większość to siostry ze zgromadzeń czynnych: misjonarki, lekarki, katechetki, wykładające na uniwersytetach. Dwie wybrały życie kontemplacyjne, jedna z nich żyje w klasztorze klauzurowym. Różni je wiek, życiowe doświadczenie, specyfika zgromadzenia. Reprezentują zakony i zgromadzenia bardziej „popularne”, ale też te od niedawna obecne w Polsce (jak s. Joanna Hertling z Monastycznych Wspólnot Jerozolimskich). Są siostry znane szerzej już wcześniej: s. Barbara Chyrowicz z KUL czy pracująca z uzależnionymi od narkotyków s. Jolanta Glapka. Niektóre dopiero dają się poznać.
Jak pisze Ewelina Tondys we wstępie, decyzja kobiety o wstąpieniu do zakonu często budzi niezrozumienie. „Jawi się jako słabość. O ile nie frajerstwo, naiwność czy zwyczajne marnowanie sobie życia”. Zakonnice, które zabierają głos na kartach tej książki, są świadome pokutujących stereotypów, które pobrzmiewają w rozmowach z nimi niczym smutny refren. „Nie jest wcale tajemnicą, jak odbierane są na ogół siostry zakonne…” – mówi s. Chyrowicz, kiedy pada pytanie o reakcje na habit u naukowca. „Granica między dwoma światami nie przebiega wzdłuż murów zakonnych. My nie tworzymy jakiejś specjalnej kasty ludzi, nie żyjemy w zupełnie innej bajce” – stara się na nie odpowiadać s. Bogna Młynarz.
Na ponad trzystu stronach książki (podzielonej na rozdziały grupujące rozmowy według nie do końca jasnego klucza) materiału jest bardzo dużo – został rozmieszczony dość ciasno, co przy dłuższej lekturze może być męczące. Każdą rozmowę poprzedza krótki wstęp prezentujący rozmówczynię, czasem zawierający ważne momenty z rozmowy (co wydaje się zbędnym spoilerem). Większość sylwetek ilustruje zdjęcie siostry zakonnej, ale np. przy rozmowie z s. Joanną Długą, klaryską od 15 lat, na stronie otwierającej rozmowę widnieje fotografia klasztornej kraty.
„Dzień dobry” do zakon nicy
Wywiady nie polegają na odpytywaniu każdej z sióstr według jednego schematu, prowadzone są w różnych kierunkach. Z s. Michaelą Rak, która otworzyła pierwsze na Litwie hospicjum, dużo jest o dobrym odchodzeniu. Rozmowa z s. Urszulą Brzonkalik odbywa się tuż przed jej powrotem na misję w Aleppo. W wywiadzie z s. Barbarą Chyrowicz, naukowcem z wieloma osiągnięciami, pojawia się wątek o samorealizacji, która stereotypowo z zakonnicą nie kojarzy się przecież wcale.
Przez rozmowy przewijają się fragmenty o kryzysie wiary, powołaniach, roli kobiet w Kościele. Jest o duchownych na festiwalu Woodstock, marszach narodowców; z siostrą Aleksandrą Milej (która jest ginekologiem) autorka rozmawia o klauzuli sumienia i in vitro. Padają pytania o życie codzienne: jak wygląda kontakt zakonnicy z rodziną, uprawianie przez siostry sportu, jest i o wyglądzie. W przypadku s. Katarzyny Kmieć (jest lekarzem psychiatrą, pracuje z osobami uwikłanymi w prostytucję) kwestia ubioru jest tylko elementem rozmowy o roli sióstr bezhabitowych. Z s. Sybillą Kołtan (założycielką pierwszego duszpasterstwa akademickiego prowadzonego przez siostrę zakonną) autorka zastanawia się wspólnie, jak powinno witać się z siostrą zakonną i czy „dzień dobry” jest dobrym rozwiązaniem.
Ta nieszczęsna szminka
Nie jest to książka, którą trzeba czytać „od deski do deski” – poszczególne rozmowy są od siebie niezależne. Zdarzają się momenty, w których prowadzone są raczej poprawnie niż wartko, bywa, że padają przewidywalne pytania, a z rzadka pojawiają się w nich niepotrzebne dopowiedzenia. Nie są to wielkie wady, raczej sporadyczne czytelnicze niedogodności.
Z kolei od samego początku drażni tytuł, a dokładniej jego pierwszy człon: „Habit zamiast szminki” (słowo „szminka” na okładce wygląda jak napisane przy użyciu tego kosmetyku). Po lekturze dyskomfort tylko się zwiększa: ważne i potrzebne, a momentami głębokie rozmowy są tak banalizowane przez tytuł! Smutny to zabieg marketingowy, w którym wszystko, co dotyczy kobiet, musi zostać opatrzone słowem „szminka”, być „w spódnicy” bądź „na szpilkach”.
Po lekturze aż chciałoby się zapytać: kiedy wreszcie zabieranie głosu przez zakonnice przestanie być fenomenem, a stanie się czymś w sferze publicznej zwyczajnym? Tych kilkanaście rozmów pokazuje, że zakonnice mają wiele do powiedzenia. Oby tylko chciały mówić częściej. ©℗
Ewelina Tondys, „Habit zamiast szminki, czyli zakonnice zabierają głos”, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2017
