PRL, stan wojenny. Na lekcji "wychowania obywatelskiego" nauczycielka polskiego, członkini PZPR, zadaje zadanie: napisać, co znaczy być patriotą. Z efektów jest niezadowolona. Tłumaczy, że dziś, w roku 1982, patriotą jest ten, kto spokojnie (podkreśla: spokojnie!) pracuje dla dobra kraju (podkreśla: socjalistycznego!). Uczniowie, którzy w ogóle przejęli się tematem, wiedzą swoje. Lekcja patriotyzmu ? la PRL to rytuał. Faktyczne wychowanie patriotyczne odbiera się gdzie indziej - w domu, od rodziców, z lektur.

Choć potem, po 1989 r., wiele się zmieniło, to dla wychowania (nie tylko patriotycznego) nadal najważniejsza jest rodzina. Nawet nie "kazania" rodziców, ale to, jak żyją i czy ich słowa nie są w oczach dzieci sprzeczne z tym, co robią. Szkoła, owszem, ma znaczenie. Ale wtórne. Nie pomogą najlepsze programy i nauczyciele, jeśli będzie sprzeczność między...