Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Nieżyjąca już Anna Micińska odtworzyła biografię Witkacego w latach 1885-1918, włącznie z najmniej znanym okresem jego wojennej służby w Pułku Pawłowskim Lejbgwardii i całkiem już tajemniczym epizodem rewolucyjnym. Prof. Janusz Degler opracował część drugą, od czerwca 1918 (wyjazd z Piotrogrodu) do września 1939 r., nadając jej formę kalendarium. To zasadniczy trzon książki, ujęty w uzupełniającą ramę.
Tworzą ją z jednej strony szkice o dziejach Witkiewiczów i Pietrzkiewiczów (rodzina matki Stanisława Ignacego). Z drugiej – „Życiorys Stanisława Ignacego Witkiewicza” autorstwa jego brata stryjecznego, architekta Jana Witkiewicza-Koszczyca, oraz szczegółowsze opracowania kilku ważnych fragmentów jego biografii. Tomasz Pawlak zajął się więc maturą Witkacego, a Wojciech Sztaba – jego studiami na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Stefan Okołowicz w obszernej rozprawie pisze o samobójstwie jego narzeczonej; Jadwiga Janczewska odebrała sobie życie 21 lutego 1914 r. pod Skałą Pisaną w Dolinie Kościeliskiej, strzelając do siebie z należącego do Witkacego browninga. Sekcja zwłok wykazała, że była w ciąży. Okołowicz odtwarza tło tej tragedii i analizuje splot relacji psychologicznych, który do niej mógł doprowadzić, włącznie z niejasną rolą Karola Szymanowskiego.
Dla młodego Witkiewicza był to wstrząs, który wpłynął na dalsze jego życie i którego odbicie znajdziemy w jego powieściach. Lekiem na kryzys miała być podróż z przyjacielem, Bronisławem Malinowskim, na Cejlon i do Australii, o której pisze Daniel Gerould. Krzysztof Dubiński poszerza naszą wiedzę o służbie Witkacego w Lejbgwardii, a Janusz Degler przypomina okoliczności jego ślubu z Jadwigą z Unrugów i początki tego dość nietypowego małżeństwa, które jednak przetrwało wszystkie próby, a Jadwiga – już jako wdowa – okazała się wspaniałym strażnikiem spuścizny męża. I wreszcie finał: relacja z ostatnich dni Witkacego na Polesiu pozostawiona przez jego ówczesną partnerkę Czesławę Oknińską (to najpóźniejsza wersja jej wspomnień – szkoda, że nie przytoczono też wersji pierwszej, którą po powrocie Oknińskiej do Warszawy spisał Mieczysław Choynowski).
W tej naładowanej faktami i świetnie zilustrowanej księdze ożywa nie tylko sam Witkacy, ale i świat, który go otaczał, ludzie, których kochał, którzy go fascynowali i którymi pogardzał, a także fenomen Zakopanego tamtych lat. Przeszłość, która kusi, by wejść w nią choćby na chwilę. ©℗
KRONIKA ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI STANISŁAWA IGNACEGO WITKIEWICZA. Opracowali Janusz Degler, Anna Micińska, Stefan Okołowicz, Tomasz Pawlak. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2017 [2018], ss. 958.
