Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Zmarły w 2018 r. świetny prozaik, autor „Kompleksu Portnoya”, a także epickiej trylogii o powojennej Ameryce i wielu innych powieści tłumaczonych na polski, pokazuje się w „Mistrzach” (2001, tytuł oryginału „Shop Talk”) od innej strony. Poznajemy Rotha – pasjonata literatury, traktującego ją z wielką powagą, uważnego i empatycznego czytelnika kolegów- -pisarzy. Siedem rozmów (jedna listowna) i trzy szkice to równocześnie przegląd tematów dla niego samego istotnych.
Roth składa hołd dwóm innym mistrzom amerykańskiej prozy, Saulowi Bellowowi i Bernardowi Malamudowi, którzy – jak on sam – pochodzili z rodzin żydowskich imigrantów. Z Icchokiem Baszewisem Singerem, tworzącym w jidysz, rozmawia o Brunonie Schulzu, który wybrał polszczyznę, i o ukochanym Kafce. O Kafkę i Schulza pyta też innego rozmówcę, urodzonego na rumuńskiej Bukowinie Aharona Appelfelda, który mówi: „Dotarłem do Palestyny w 1946 roku z głową pełną języków, tyle że żaden nie był naprawdę mój” – dlatego zdecydował się pisać po hebrajsku, choć tego języka musiał się dopiero uczyć. W rozmowie z Primo Levim, świadkiem Auschwitz, też wraca kwestia żydowskiej tożsamości, zakorzenienia w świecie przodków i równocześnie bycia „ziarnem gorczycy”, kimś „nieczystym”. Wymiana listów z amerykańską pisarką Mary McCarthy („Wspomnienia z lat katolickiej młodości”), określającą się jako „niewierząca chrześcijanka”, to z kolei dyskusja na temat relacji żydowsko-gojowskich. Mieszkająca w Londynie Irlandka Edna O’Brien wprowadza wątek innego rodzaju odrębności – doświadczenia kobiety wyrosłej w opresyjnej i okaleczającej społeczności.
Najobszerniejsza jest rozmowa z Ivanem Klímą, pisarzem czeskim, który spędził część dzieciństwa w obozie-getcie w Terezinie, a podczas „normalizacji” po 1968 r. publikował tylko w podziemiu i za granicą. We wczesnych latach 70. był przewodnikiem Rotha po Pradze – Pradze Kafki i Pradze profesorów pracujących jako nocni stróże. Potem Rothowi odmawiano wizy i ponowne spotkanie nastąpiło w 1990 r. Teraz rozmawiają o zamkniętej epoce kultury dysydenckiej, o Václavie Havlu, oczywiście o Kafce, o przyczynach, dla których Czesi niezbyt lubią Milana Kunderę (nb. w „Mistrzach” jest też rozmowa z Kunderą i stanowi najmniej ciekawy fragment książki), a także o przyszłości. Niewesołe przestrogi Rotha jej dotyczące godne są uwagi i namysłu. ©℗
Philip Roth, MISTRZOWIE. SPOTKANIA Z TWÓRCAMI, przekład Olga i Wojciech Kubińscy. Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2021, ss. 212.
