Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Właśnie ukazała się kolejna wersja książki prof. Świechowskiego, pt. "Katalog architektury romańskiej w Polsce", niezbędnika na romańskim szlaku.
Trzeba napisać "wersja", a nie "wydanie", gdy książka została do gruntu zweryfikowana i uzupełniona. Dekada, która minęła od poprzedniej edycji, przyniosła wiele reinterpretacji, a nawet rewelacji. Prace terenowe, naukowe sesje, nowe technologie (m.in. datowanie na podstawie węgla, tzw. 14C) przesuwały niektóre z kościołów w czasie, inne odkrywały na nowo, jeszcze inne przywracały z zapomnienia. Swojego zabytku romańskiego doczekał się Gdańsk, gdzie na terenie Hali Targowej zlokalizowano relikty znanego jedynie ze źródeł kościoła św. Mikołaja, zniszczonego po zajęciu miasta przez Krzyżaków. Za to o sto lat musiały odmłodnieć pozostałości palatium i kaplicy na Ostrowie Lednickim, uznawane dotychczas nawet za miejsce chrztu Mieszka I.
Polska architektura romańska, poza kilkoma monumentalnymi budowlami, jak te w Tumie pod Łęczycą czy Sulejowie, przetrwała w stanie znacznie okaleczonym, a często wręcz w reliktach. Kościoły o partiach romańskich odsłoniętych spod późniejszych wyglądają dla niewprawnego oka jak niedokończone, a resztki romańskiego okienka, kapitelu czy reliefu łatwo przeoczyć. W podróż w czasie wyobraźnia zostaje natomiast wystrzelona w chwili, gdy spojrzy się na plan obiektu, zdjęcia (nie tylko aktualne, lecz też nawet sprzed wieku - gdzie widać, jak np. w przypadku Jędrzejowa, nieistniejące już ruiny) i pieczołowity, choć niełatwym językiem wyłożony opis (od informacji o kronikarskich wzmiankach, przez opis architektury i badań, po wymiary kamiennych ciosów). Wtedy można rozbierać oczami kolejne, gotyckie czy barokowe dodatki, wyobrazić sobie braki i przenieść się w czasy, gdy architektura sakralna nie była jeszcze nadęta jak dziś, ideologiczna jak w baroku - lecz duchowa.
Zygmunt Świechowski, "Katalog architektury romańskiej w Polsce", Wyd. DiG, Warszawa 2009 r.
