Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Choć jest jeszcze wcześnie i po długich cieniach drzew można poznać, że zostało sporo czasu do południa, słońce wypala już piekielnym ogniem płaską polską ziemię”. Mates zwany Zającem, ubogi domokrążny handlarz, odmawia na polu poranną modlitwę. Odwiedzi jeszcze kilka chłopskich chałup, by w piątkowe popołudnie wrócić po tygodniowej wędrówce do domu w Zaułku Nędzy w Piaskach. W domu czeka żona Sara z córeczkami, ale wkrótce urodzi się syn – Nachman.
Narodziny syna to dobry znak, niestety chorowity chłopiec nie przyniesie ze sobą na świat szczęścia. Jego życie będzie ciągiem udręk, niesprawiedliwości i zdrad. W tle toczy się wielka historia – wybucha I wojna światowa, Niemcy przejmują z rąk Rosjan ziemie Królestwa Polskiego, powstaje Rzeczpospolita. Dla Nachmana, któremu wrażliwym i współczującym spojrzeniem towarzyszy pisarz, nie ma jednak zmian na lepsze, a każdy wybór okazuje się zły. Porzuca religię i angażuje się w walkę o sprawiedliwość społeczną, co skończy się okrutnymi torturami w polskiej Defensywie i kilkuletnim więzieniem. W dodatku w ruchu komunistycznym też jedni okazują się lepsi, inni zaś gorsi. A po ucieczce za wschodnią granicę Nachman odkryje rzeczywisty – przerażający – obraz radzieckiego raju, którego nie zmieni religijne niemal uniesienie, jakiego dozna podczas manifestacji na placu Czerwonym. Pożegnamy go, gdy – wydalony z powrotem do Polski – napotyka w lesie dogorywającego konia. „Ze współczuciem pogłaskał jego sierść. W umierającym, opuszczonym, spracowanym i wybatożonym koniu dostrzegł siebie i swoje życie”. Ta proza łączy dojmujący realizm z przypowieścią.
Singer to dla nas przede wszystkim najmłodszy z trojga pisarskiego rodzeństwa, czyli noblista Izaak Baszewis (1904-1991), którego kilkadziesiąt tytułów przełożono już na polski. Izrael Joszua Singer (1893-1944) wydał „Towarzysza Nachmana” w 1938 r. w Nowym Jorku, już po opuszczeniu Warszawy i po swoich arcydziełach – znanych u nas powieściach „Josie Kałb” i „Bracia Aszkenazy” (w 1942 r. ukazała się jeszcze „Rodzina Karnowskich”). Wydawnictwo Fame Art przed „Nachmanem” opublikowało dwa zbiory jego opowiadań („Perły” i „Na obcej ziemi”). I – co ważne – przypomniało postać najstarszej z rodzeństwa, Ester Singer Kreitman (1891-1954), publikując przekład trzech jej książek oraz wspomnienia syna, Maurice’a Carra. ©℗
Izrael Joszua Singer TOWARZYSZ NACHMAN Przekład z jidysz Krzysztof Modelski. Wydawnictwo Fame Art, Lublin 2022, ss. 462.