Ćwierć wieku temu, 21 listopada 1995 r. w Dayton (USA) prezydenci Bośni i Hercegowiny, Chorwacji i Serbii zawarli porozumienie, które zakończyło trwającą 3,5 roku wojnę. Był to najtragiczniejszy konflikt powojennej Europy – zginęło ponad 100 tys. osób, głównie cywili, a nazwy „Sarajewo” i „Srebrenica” stały się niemal synonimami ludobójstwa. Układ zagwarantował integralność terytorialną Bośni i Hercegowiny, ale nadał konstytucję, która scementowała separację trzech narodów, tworząc skomplikowany i niewydolny system ustrojowy, oparty na parytetach etnicznych. Nie udało się doprowadzić do pojednania zwaśnionych stron. Kraj rozwija się gospodarczo, a także integruje z Unią wolniej niż sąsiednie państwa.

Dziś system służy głównie nacjonalistycznym elitom. Umożliwia rządzenie dzięki rozgrywaniu podziałów etnicznych, co odwraca uwagę od korupcji i nieudolności rządzących. Dotychczas frustracja społeczeństwa znajdowała ujście w protestach. W 2014 r. demonstrowano pod hasłem „Jesteśmy głodni w trzech językach”. W 2018 r. manifestacje przeciwko bezkarności elit odbywały się równolegle w Sarajewie i Banja Luce, stolicy serbskiej części Bośni. Na początku listopada tego roku nastroje społeczne przełożyły się wreszcie na wynik głosowania. Odżegnująca się od haseł nacjonalistycznych opozycja wygrała wybory lokalne w większości dużych miast.

Według Europejskiego Sondażu Wartości w 2017 r. 74 proc. mieszkańców zadeklarowało dumę z bycia obywatelami Bośni. Przeczy to tezom nacjonalistycznych polityków, iż jest to państwo sztuczne. Zwolennicy reform mają nadzieję, że wygrana Joego Bidena przełoży się na większą aktywność USA w regionie i otworzy drogę do rewizji układu z Dayton, który, jak się tutaj mówi, był dobry, by zakończyć wojnę, ale kiepski, by zagwarantować trwały pokój. ©