Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
ŁUKASZ GARBAL (rocznik 1976) został w tym roku uhonorowany Nagrodą Znaku i Hestii im. księdza Józefa Tischnera za dwutomową książkę „Jan Józef Lipski. Biografia źródłowa”. Wyróżniono go w kategorii „publicystyki lub eseistyki na tematy społeczne, która uczy Polaków przyjmować »nieszczęsny dar wolności«”.
Laureat wywodzi się ze środowiska lubelskiego – ukończył polonistykę, a potem doktoryzował się na KUL, był związany z Ośrodkiem Brama Grodzka – Teatrem „NN”, który łączy działania artystyczne z obywatelskimi, niestrudzenie przywracając pamięć o wielokulturowej historii Lublina. Po latach studiów przeniósł się do Warszawy, gdzie pracuje w Instytucie Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską (oddziale Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza). W ciągu ostatniej dekady zasłynął jako edytor, biograf Lipskiego i znawca twórczości Gombrowicza. Oprócz monumentalnej biografii Lipskiego wydał: „»Ferdydurke«. Biografia powieści”, „Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie”, „Prezydent opozycji. Krótka biografia Jana Józefa Lipskiego”. Spośród jego prac edytorskich wymieńmy opracowanie pism Jana Józefa Lipskiego (m.in. „Słowa i myśli. Szkice wybrane”, „Dziennik 1954–1957”, „Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego”) oraz korespondencji Jana Józefa Lipskiego z Jerzym Giedroyciem („Listy 1957-1991”).
Droga intelektualna Łukasza Garbala może wydawać się kręta. Jeśli jednak bliżej się jej przyjrzeć, widać, że jest konsekwentna i nieprzypadkowa. W jego działaniu rozmaitość pasji i wrażliwość obywatelska nie konkurują ze sobą, lecz coraz mocniej się ze sobą zrastają, czego zwieńczeniem jest opowieść czy raczej przypowieść o życiu i myśli Jana Józefa Lipskiego. Fascynacja Gombrowiczem pozwoliła mu zanurzyć się w klimacie Polski międzywojennej, naznaczonej sporami między frakcją endecką i piłsudczykowską. Benedyktyńska praca nad tekstami źródłowymi i archiwami otwarła przed nim świat materialnych śladów przeszłości, wyczuliła na wagę faktów i znaczących detali, które unieważniają łatwe uogólnienia czy ideologiczne dogmaty. Janem Józefem Lipskim zainteresował się dzięki Piotrowi Kłoczowskiemu, który przekonał go, że postawa tego nieformalnego prezydenta opozycji antykomunistycznej to dziś odtrutka na nacjonalistyczne resentymenty i głębokie podziały wśród Polaków. Dodatkowym bodźcem do pracy mogła być też świadomość, że Lipski przyczynił się do pierwszego powojennego wydania „Ferdydurke”.
Może wydawać się zaskakujące, że w kategorii publicystyki została nagrodzona biografia. Kto jednak po nią sięgnie (i zarwie kilka nocy, bo trudno się od niej oderwać), nie będzie się dziwił. Ta potężna co do kalibru i objętości książka (dwa tomy to prawie dwa tysiące stron!) nie jest pracą archiwisty, ale zaangażowanego czterdziestolatka, który poprzez rekonstrukcję życia i myśli Jana Józefa Lipskiego włącza się w spory o dzisiejszą Polskę. Podtytuł „źródłowa” można potraktować mniej literalnie, bo biografia pokazuje czyste źródło nowoczesnego patriotyzmu. Patriotyzmu otwierającego się na inność i w imię dobra wspólnego szukającego porozumienia ponad podziałami.
Łukasz Garbal kończy swoją książkę uwagą, że istnieje w Warszawie ulica Jana Józefa Lipskiego, ale nikt na niej nie mieszka. Dzięki „biografii źródłowej” możemy zbiorowo zamieszkać we wspaniałym dziedzictwie Jana Józefa Lipskiego i uwierzyć, że Polska może być inna – mniej skłócona, bardziej uśmiechnięta i w sensie elementarnym solidarna. ©
