Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W nowym numerze„Gościa Niedzielnego” jego redaktor naczelny ks. Marek Gancarczyk tak pisze o Matce Teresie z Kalkuty:
„Od czasu do czasu mam okazję przyglądać się pracy sióstr kalkucianek. Najczęściej trafiają do nich osoby, którymi już nikt nie chce się zająć. Różni życiowi rozbitkowie. Siostry ich nakarmią, umyją, podleczą, jak trzeba – przenocują i dadzą czyste ubranie. Ale przede wszystkim zaprowadzą do kościoła, przygotują do spowiedzi, nauczą odmawiać Różaniec czy Koronkę do Miłosierdzia Bożego. Dlatego najpierw w niedzielę jest Msza św., a dopiero potem obiad. Matka Teresa nigdy nie miała wątpliwości, że w najtragiczniejszym położeniu znajduje się człowiek, który z różnych powodów nie zna Boga, porzucił Go, czy też żyje tak, jakby Boga nie było. I ten brak w pierwszej kolejności trzeba zapełnić a dopiero potem myśleć o ubraniu czy jedzeniu. Albo przynajmniej te dwie biedy próbować zaspokoić równocześnie”.
Kilka miesięcy temu spotkałem się z pewnym księdzem działającym charytatywnie. Opowiadał mi o swojej pracy. Mówił: „I my tych biedaków to zgarniamy, jeść im dajemy, i do kościoła. I mówimy im, żeby się modlili. I następnym razem, jak chcą jeść, to najpierw ich na mszę prowadzę. I tak tu, proszę ja ciebie, ewangelizuję ulicę. I statystyki mi tak urosły, że ho, ho”.
Starałem się mu wytłumaczyć, że interesowne podejście do ludzi wykluczonych, poza tym, że nie przynosi żadnego rezultatu, jest też ich odczłowieczaniem, odbieraniem im godności, w jakimś sensie niewolnictwem – uwiązaniem w formie.
Opublikowałem treść tej rozmowy na Facebooku. Wywiązała się dyskusja. „Jeśli kościół dobrze ogrzewany i miękkie, wygodne ławki, to chłopaki to zniosą – napisała s. Małgorzata Chmielewska. – Przynajmniej się prześpią w cieple niewygnani z Domu Bożego, jak to bywa. A na serio: Pogarda dla ubogiego, który jest narzędziem do podnoszenia statystyk i pewnie awansu: aż mi się wierzyć nie chce, że to prawda”.
W przypadku tekstu ks. Gancarczyka najsmutniejsze jest to, że swoje irracjonalne tezy usprawiedliwia on autorytetem Matki Teresy. Trudno sądzić, by ona sama, pracując w Indiach, spotykając głodnych Hindusów, ciągnęła ich najpierw do katolickiego kościoła i pokazywała im tam Boga.
Mówiła coś innego. Na przykład: „Nigdy nie mieszałam się do tego, co powinny albo nie powinny robić rządy. Zamiast marnować czas na takie kwestie, mówię: >>Pozwólcie mi zrobić coś teraz. Jutra może w ogóle nie być – do jutra nasi ludzie mogą umrzeć. Dziś potrzebują kromki chleba i szklanki herbaty; dam im to dzisiaj.<< Ludzie czasem nas krytykują i pytają: >>Dlaczego zawsze dajecie im ryby zamiast wędki?<<. Odpowiadam im: >>Nasi ludzie ledwo trzymają się na nogach z głodu i choroby, więc tym bardziej nie utrzymaliby w ręku wędki, żeby złowić rybę<<”.
W „Gościu Niedzielnym” ks. Gancarczyk wprowadza równowagę między głodem fizycznym a odrzuceniem w życiu Boga. Więcej nawet: śmiało pisze, że w pierwszej kolejności należy wypełnić brak Boga, a dopiero później myśleć o ubraniu czy jedzeniu.
Być może pisze to z pozycji Zachodu – w kontekście którego Franciszek mówił w Krakowie o „kulturze odrzucenia”. Nie wiem czy ks. Gancarczyk wie, czym jest głód. Ja nie wiem. Mam nadzieję, że obaj nigdy się tego nie dowiemy, nie przeżyjemy na własnej skórze. Ale widziałem ludzi, którzy nie jedli od kilku dni. Głód paraliżuje. Powoduje, że odchodzi się od zmysłów. Artur Domosławski pisze w „Wykluczonych”: „Biedni – ci naprawdę biedni w slumsach Południa walcząc o przeżycie każdego dnia, ci, którym odmawia się prawda do życia na własnym kawałku ziemi, których się gwałci i okrada (…) – nie są wcieleniem cnót i aniołami. Nędza i poniżenie odbierają im niekiedy szacunek do samych siebie i innych. Czasem nie znają innego języka współżycia niż przemoc. Zwracają światu to, co od niego dostali. Wykluczonymi targają namiętności, z którymi my, z lepszej strony życia, wcale nie chcemy wchodzić w interakcje. Spotkanie z nimi nie musi być pełną wzajemnego zrozumienia rozmową o trudnym życiu na dnie. Bywa, że w ruch idzie pięść, nóż, pistolet”.
Kilka miesięcy temu ks. Gancarczyk pisał o przyjmowaniu uchodźców: „Biedni nie powinni wymuszać pomocy siłą, a tak się dzieje, gdy na przykład nielegalne forsują taką czy inną granicę. Mamy tu do czynienia z pytaniem, czy biedny ma prawo kopać w drzwi bogatego, gdy ten nie chce ich otworzyć?”.
Otóż kopią w te drzwi właśnie dlatego, że bieda, z którą się zderzyli, ich sparaliżowała. Że na granicy z cywilizowaną Europą zostali odarci z godności. Wielu uznało ich za podludzi, których – w imię obrony „chrześcijańskiej cywilizacji” – można traktować gorzej. Można zaryglować przed nimi drzwi, bo czegoś się domagają, mają inny kolor skóry, są w podróży.
Wszyscy musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, które w wywiadzie z Krzysztofem Umińskim dla "Dwutygodnika" stawia algierski pisarz Kamel Daoud: „Trzeba zdefiniować na nowo fundamenty swojego człowieczeństwa. Dziś nie jest nam potrzebny europejski czy zachodni humanizm, tylko uniwersalny. Odnoszę wrażenie, że zachodni humanizm się zaciął. Jak postrzegać innego? Czy to zwierzę, czy człowiek? Identycznie pytanie zadawał sobie Robinson na temat Piętaszka. Jesteśmy w tej samej sytuacji: jak zdefiniować uchodźcę? Jeśli to zwierzę – trzeba je odgrodzić i zabić. Jeśli człowiek – przesunąć się i zrobić trochę miejsca”.
W tym sensie, sposób, w jaki myśli ks. Gancarczyk, skłania do tego, aby uważać uchodźców i biedaków za ludzi drugiej kategorii. Musimy im „nadać” człowieczeństwo – przez zaprowadzenie ich do Kościoła. Dopiero, gdy staną się ludźmi – takimi jak my – możemy ich ubrać i nakarmić.
Biskup Krzysztof Zadarko, delegat Komisji Episkopatu Polski ds. Imigrantów, zburzył nasz święty spokój mówiąc, że „dziś Chrystus ma twarz uchodźcy”. Wierzymy z całą mocą, że Bóg w jakimś sensie wybrał biednych. Wywyższył ich. Wierzymy, że Chrystus cierpi w nędzarzach, ludziach wykluczonych, głodnych, nagich, więźniach. Jeśli w nich jest Chrystus, to czy naprawdę my, zdrowi, czyści i najedzeni, musimy ich nawracać? Czy to my mamy ich prowadzić do Kościoła?
Każda rozmowa z biedakiem, którego spotykam na ulicy, udowadnia mi, że to działa w inną stronę. Że to ja czuję się nawracany. Że rozmowa z nim wytrąca mnie z równowagi, budzi gniew i złość. Prowadzi mnie do Boga. Spotykam Biedaka, w którym jest Chrystus. To on mnie nawraca. Każe mi się zatrzymać. Porozmawiać.
Swój tekst redaktor naczelny „Gościa Niedzielnego” zatytułował „Priorytety”. Ale jest inne, ważniejsze w tej kwestii słowo – „bezinteresowność”. Polega ona nie tylko na tym, że nie spodziewamy się nagrody za to, że karmimy głodnych. Bezinteresowność polega przede wszystkim na tym, że nie programujemy ludzi, którym pomagamy. To zwalnia nas z myślenia o zbawianiu całego świata. Pomagamy, dajemy biedakowi pieniądze, idziemy coś zjeść – a co się później stanie, to już przyszłość.
Nie mówimy: „Dam ci, ale teraz masz żyć jak ja, lubić tych, których lubię ja – i w ogóle, to masz całować mnie za to po rękach”.
To niewolnictwo, a nie pomaganie.
