„To, co piszę, muszę zjeść – czego nie napiszę, pożre mnie”. Tak Herta Müller tłumaczy powody, dla których wciąż powraca do doświadczenia totalitaryzmu. Pisanie jest dla niej gestem obronnym. Reakcją ciała, które poddano torturze, odpowiedzią umysłu, który co prawda nie dał się zniewolić, ale płaci za to straszliwą cenę. By przetrwać, trzeba pisać, przyswoić w zapisanym to, co niszczy i obezwładnia.
Znamy podobne opowieści. Historia dwudziestowiecznych reżimów jest dobrze udokumentowana i opisana. A jednak w relacji Müller jest coś wyjątkowego. Pisarka nie tworzy całościowego obrazu dyktatury, wielkiej panoramy, na której widać obrysowanych grubą kreską winowajców i zgnębionych. Przedkłada nam detale (opisy codziennych aktywności, przypadkowych spotkań, rozmów czy obserwacji), wywołując efekt, nazywany przez krytyków „nakłuwaniem”. Jej teksty kłują, dotkliwie uwierają.
W...