Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Sądząc po datach ukazywania się jego książek, w latach 60. była to funkcja nacjonalizmu, na początku lat 70. – znaczenie tradycji, dekadę później – utopia, po roku 1989 – liberalizm. W pierwszej dekadzie nowego wieku zaś: populizm.
Prof. Szackiego ukształtował czas studencki, spędzony na Wydziale Humanistycznym UW, kiedy korzystał z wykładów m.in. Tatarkiewicza czy Kotarbińskiego. Ludzi, których spotkał – Marię i Stanisława Ossowskich, Ninę Assorodobraj – nazywa „Nauczycielami” i dodaje, że nauczyli go czytać, „gdyż »czytać« to nie jest wcale takie proste”. Studia kończy w 1952 r.: jest ostatnim rocznikiem, któremu w stalinowskiej Polsce będzie dane uzyskać dyplom tego „burżuazyjnego kierunku”. W czasie praktyk wakacyjnych poznaje polską wieś i tzw. Ziemie Odzyskane oraz prawdziwych Warmiaków, którzy „»Niemcami« stali się dopiero pod wpływem władzy ludowej i tzw. repolonizacji”.
Dla człowieka urodzonego w Warszawie był to świat egzotyczny, mimo że nie brakowało już w jego życiu doświadczeń niełatwych. Miał 10 lat, kiedy wybuchła wojna. W połowie 1942 r. pojawiła się w domu przy Miodowej, gdzie mieszkał z mamą, Irena Hollaender z córką i w zaawansowanej ciąży. Była to Żydówka z tzw. dobrym wyglądem, którą matka i syn przedstawiają sąsiadom jako krewną wysiedloną przez nazistów z ziem wcielonych do III Rzeszy. Będzie mieszkała u Szackich do wybuchu Powstania Warszawskiego; przeżyje wojnę. W 2004 r. Szacki i jego matka zostaną odznaczeni Medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Od czasów liceum Jerzy Szacki pracuje zarobkowo, przez jakiś czas m.in. jako ślusarz. Kiedy „odwilż październikowa” przywraca możliwość studiowania filozofii i socjologii, wraca do działalności naukowej: w 1959 r. broni doktorat u Bronisława Baczki, trzy lata później ukazuje się jego pierwsza ważna książka „Ojczyzna, Naród, Rewolucja”, a następnie monografia o Emilu Durkheimie i „Kontrrewolucyjne pomysły”. W 1973 r. zostaje profesorem. Dwa lata wcześniej ukazuje się „Tradycja”. Rzecz dotyczy znaczenia historii i tradycji w badaniach naukowych, ale też przejmowania tych pojęć przez mechanizmy zbiorowego przeżywania przeszłości oraz ich wpływu na aktualną kondycję wspólnoty.
Po wprowadzeniu stanu wojennego prof. Szacki oddaje legitymację PZPR. Jeszcze w latach 70. związuje się z opozycyjnym Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”. Człowiek o „proweniencji lewicowej”, jak siebie nazywa, w 1994 r. wydaje jedną z ważniejszych książek po-transformacyjnych: „Liberalizm po komunizmie”. Do jej napisania zdopingowały go opinie hierarchów Kościoła i polityków lewicy, którzy dowodzili, jak zgubne są dla Polski liberalne miazmaty. „Historię myśli socjologicznej” wydano w 1981 r., po dwóch dekadach ukazało się wydanie trzecie, obejmujące czas od starożytnego polis po Foucaulta czy Habermasa.
Po co nam socjolodzy, szukający odpowiedzi na pytanie „jak jest”? Oddajmy głos Profesorowi: „Nic nie zapowiada opartej na naukowych podstawach rekonstrukcji społecznej w makroskali, o jakiej marzyli kiedyś socjologowie, bo ani nauka nie jest w stanie dostarczyć odpowiednich wskazówek, ani praktycy nie są skłonni iść do nauki po naukę. Cóż zatem mieliby robić? Ano robić możliwie najlepiej to, co potrafią, starając się jednocześnie przekonać kogo się da, że dostarczają dobrych odpowiedzi na ważkie pytania”.
