I.

 Rozmowy, strzępy rozmów sprzed czterdziestu lat – o wojnie sprzed osiemdziesięciu.
Z J.S., profesorem, historykiem idei.

Przypomniały mi się, nie wiem dlaczego.

Może dlatego, że mówiliśmy o zakłamywaniu wojen.

...Od wielkiego kłamstwa zaczęła się pamięć o wojnie.

Było społeczeństwo – z jego sentymentami, wspomnieniami, nadziejami, doświadczeniem i obrazem wojny, i była oficjalna propaganda – z „zaplutym karłem reakcji”.

...Zapluty karzeł znikał potem, ale już nigdy oficjalny obraz nie zbiegł się z obrazem społecznym.

...Nigdy nie mówiono o wojnie na serio. Mówiono, że wszyscy byli dobrzy, jednakowo dzielnie walczyli z wrogiem i jednakowo cierpieli. A wojna była nie tylko sprawą między Niemcami i Polakami. Była sprawą między samymi Polakami (i mówiąc szczerze to profesora J.S. interesuje w wojnie najbardziej).

......