Polacy się zbroją

Równy oddech, idealna koordynacja oko–ręka. W nagłej fascynacji bronią palną podobno chodzi o sport, nie o poczucie bezpieczeństwa. Podobno.

02.10.2017

Czyta się kilka minut

 / TOMASZ GOTFRYD DLA „TP”
/ TOMASZ GOTFRYD DLA „TP”

Zacznijmy od najważniejszego. Nigdy nie kieruj broni w stronę człowieka! Z czasem nabędziesz nawyku, który cię powstrzyma, nawet gdy podczas celowania ktoś zawoła cię nagle za plecami. Odwrócisz wtedy tylko głowę, reszta ciała nie drgnie. Ale na razie uważaj.

Palec ze spustu! Zawsze opieraj go o krawędź pistoletu, gdy nie mierzysz do celu. O, właśnie tak. I nie miotaj się po stanowisku. Przy pierwszym kontakcie z bronią każdemu trochę puszczają nerwy, ale postaraj się nie robić zamieszania. Przeszkadzasz innym.

Wiesz, odłóż lepiej pistolet. Nie tam, na ściereczkę! Gdyby przed nami trenowali tu czarnoprochowcy, wszędzie byłaby kasza manna, której używają często do uszczelnienia ładunku miotającego. Łatwo nią zabrudzić broń.

Słuchawki na uszy. I nie zdejmuj okularów ochronnych. Podczas egzaminu na patent instruktorzy zwracają uwagę właśnie na takie drobiazgi. Zdasz – za jakieś cztery miesiące masz pozwolenie i z promesą od policji możesz iść do sklepu po swój pierwszy pistolet.

A tak w ogóle to się nie przejmuj. Wszystkiego szybko się nauczysz.

Strzelanie jest dla ludzi.

Ładuj

Deszcz bębni po dachach samochodów zaparkowanych przed strzelnicą na starym krakowskim poligonie Pasternik, jakby próbował zagłuszyć odgłosy wystrzałów. Obok bramy dwóch przemoczonych strażników sprawia wrażenie pochłoniętych odpalaniem papierosa od papierosa. W czwartek przed południem dzieje się tu niewiele. To w weekendy do stanowisk strzeleckich tworzą się kolejki.

Na szesnastce szpakowaty mężczyzna w skupieniu wpatruje się przez lornetkę w tarczę zawieszoną 25 metrów dalej. Stały bywalec, proboszcz jednej z krakowskich parafii. Czasem przyjeżdża potrenować z chłopakami z kółka ministranckiego.

Na czternastce wysoki brunet, na oko przed czterdziestką, uspokajał przed chwilą klienta przez telefon, że transport wyszedł o poranku.

Jeśli nie liczyć grupki ochroniarzy, którzy zrobili sobie przerwę w treningu i strzelają teraz seriami przekleństw, w zasięgu wzroku nie widać nikogo w mundurze czy choćby w wojskowej odzieży maskującej.

– Chyba nie tego się spodziewałeś? – Paweł Dulak, stały bywalec Pasternika, z rozbawieniem wyłapuje moje zaskoczenie. – Są dni, gdy atmosfera przypomina tu bardziej szkolny piknik niż strzelnicę. Niektórzy przychodzą z rodziną. Mąż strzela, żona pilnuje dzieci. Potem zmiana. Coraz częściej strzelają też dzieci.

Bo strzelać każdy może. Paczka nabojów tzw. bocznego zapłonu, do pistoletu sportowego, kosztuje 25 zł. Członkostwo w klubie strzeleckim, z wliczonym wstępem na strzelnicę bez ograniczeń – 300 zł za rok. Szkolenie pod okiem instruktora, przygotowujące do egzaminu na patent strzelecki, to wydatek 75 zł za godzinę, ale cena zawiera wypożyczenie broni i koszt amunicji. Egzamin – ok. 400 zł. Do tego obowiązkowe badanie lekarskie i psychologiczne, czyli kolejne 400-500 zł, na szczęście do zrobienia za jednym podejściem, bo oferują je w pakiecie nawet prywatne przychodnie. Przed przystąpieniem do egzaminu na patent trzeba terminować w klubie minimum trzy miesiące i warto w tym czasie trenować przynajmniej raz w tygodniu pod okiem instruktora, żeby wyczuć broń, nabrać nawyków bezpieczeństwa i nie mieć problemów na teście praktycznym. „Pekaes” – czyli egzamin na pistolet (P), karabin (K) i strzelbę gładkolufową (S) – oblewa się właściwie tylko na własne życzenie. Instruktorzy są wyrozumiali, interesuje ich głównie stopień znajomości zasad strzeleckiego BHP. Jeżeli wszystkimi pociskami trafisz mniej więcej w ten sam fragment tarczy i przy okazji nie zmusisz komisji do obejrzenia wnętrza lufy nabitej broni, po miesiącu masz patent. Wtedy możesz ubiegać się o licencję zawodniczą, która z kolei otwiera drogę do własnej broni.


Czytaj także: PIOTR JASICZAK, instruktor samoobrony: W skrajnych sytuacjach zwykłych ludzi blokują konwenanse, których przestępca albo nigdy nie znał, albo dawno o nich zapomniał. Już to daje mu przewagę, której pistolet nie zniweluje.


W ubiegłym roku wydano w Polsce 4835 pozwoleń do celów sportowych. W 2014 r. – 1488. Grono legalnych kolekcjonerów broni palnej rosło jeszcze szybciej: w 2014 r. 628 licencji kolekcjonerskich, dwa lata później już 3605. Łącznie w 2016 r. Polacy otrzymali 13 832 pozwolenia na broń palną. Dwa razy więcej niż w 2014 r., kiedy wydano ich 7110.

Paweł pracuje jako programista. 40 lat, trójka dzieci, dom pod Krakowem. Chodzący spokój, znajomi nie potrafią sobie przypomnieć, żeby kiedyś podniósł głos. Większość z nich nie ma pojęcia, że półtora roku temu zapisał się do klubu strzeleckiego Arsenał i osiem miesięcy później dostał pozwolenie na broń. Oni go o to nie posądzali. On, niepytany, nie wspominał, że trzyma w domu trzy pistolety.

– Licencją płetwonurka też się nie chwalę – tłumaczy.

Pierwsze faktycznie było nurkowanie. Kiedy się znudziło, popróbował sztuki walki, a stąd już blisko było na strzelnicę. Jesienią 2016 r. Dulak kupił w Niemczech dwa pistolety. Potem jeszcze jeden. Żona ze stoickim spokojem powitała nowe hobby męża, spytała tylko, gdzie umieści swój arsenał.

– W klubie należę do tych raczej słabiej uzbrojonych, bo nie interesuje mnie broń, lecz samo strzelanie – opowiada Dulak. – Biorę na strzelnicę pistolet, lunetę, na miejscu kupuję paczkę amunicji i na półtorej godziny wchodzę w inny świat, w którym liczy się tylko oddech i koncentracja.

Ochroniarze chwilowo przestali hałasować, Paweł objaśnia mi więc, w jakiej pozycji stanąć na stanowisku. Nogi szerzej i lekko ugięte w kolanach. Oczywiście popełniam błąd każdego debiutanta i „lecę na pięty”, czyli w trakcie celowania odchylam się za bardzo do tyłu. W wyprostowanej ręce duży sportowy pistolet staje się zaskakująco ciężki i nieznośnie tańczy przed oczami. Powinienem zgrać muszkę ze szczerbinką, jednocześnie delikatnie naciskając spust, by w chwili, kiedy przyrządy celownicze znajdą się w jednej linii z celem, do oddania strzału wystarczyło muśnięcie cyngla.

Gdybym uspokoił oddech, byłoby łatwiej, ale jeszcze nie potrafię jednocześnie celować i miarowo oddychać.

Ręka z pistoletem nie słucha mnie już wcale. Palec dociska spust i huk wystrzału odbija się od sufitu. Potem kolejne, aż w końcu ostatnia, piąta łuska wylatuje z komory nabojowej. Huczy mi w uszach, może od wystrzałów, a może z emocji.

– Za duży rozrzut – kręci głową Paweł, odrywając twarz od lunety. – Wszystkie strzały co prawda w tarczy, ale na egzaminie na patent musiałbyś osiągnąć lepsze skupienie.

Na strzelnicy znów słychać głośne rozmowy. Ochroniarze wrócili. Zostało mi jeszcze jedno trudne pytanie, na szczęście Dulak ponownie domyśla się, o co chodzi. – Nie będę kłamać, że traktuję broń jak piłkę czy rower – mówi. – Kiedy na szkoleniu pokazano nam, jak się obsługuje ­AK-47, pomyślałem, że w takich czasach warto wiedzieć, jak działa najczęściej używany karabin na świecie.

Cel

424 675 – dokładnie tyle sztuk broni palnej posiadali legalnie Polacy pod koniec 2016 r. (jeśli pominąć w tym rachunku około 200 tys. egzemplarzy broni czarnoprochowej, którą można w Polsce kupić bez pozwolenia). W ciągu dwóch lat legalny arsenał w polskich domach powiększył się o ponad 43 tys. pistoletów, sztucerów, strzelb i karabinów.

Większość – przeszło 300 tys. – leży nadal w zbrojowniach myśliwych, ale w latach 2014-16 rzesza posiadaczy pozwoleń myśliwskich wzrosła zaledwie o 5 proc. W tym samym czasie grono właścicieli licencji sportowych powiększyło się o ponad 40 proc., zaś kolekcjonerskich – aż o 340 proc. Dostęp do broni palnej, dotychczas związany z przynależnością do pewnych grup zawodowych i społecznych, prywatyzuje i się egalitaryzuje nad Wisłą w błyskawicznym tempie. Myśliwych wiąże nie tylko statut Polskiego Związku Łowieckiego, ale również rytuały, symbole i zwyczaje. Strzelców sportowych – najwyżej doroczny rytuał przedłużania licencji zawodniczej.

Sławomir zgadza się na rozmowę pod jednym, ale kategorycznym warunkiem: w artykule nie pojawi się ani jego nazwisko, ani nazwa sklepu z bronią, ani nazwa miasta, gdzie prowadzi ten biznes. – Inaczej żaden klient nie zostawi już u mnie większej sumy. Posiadacze broni nie lubią rozgłosu, zwłaszcza wścibstwa tych, którzy nigdy nie trzymali jej w rękach i zwykle nie wiedzą, o czym mówią.

Ostatnie duże zamówienie u Sławka opiewało na dwa pistolety, strzelbę gładko­lufową zwaną często shotgunem, karabin snajperski wysokiej klasy oraz dwa tysiące sztuk amunicji różnego kalibru. Zlecenie przyszło przez internet, ale po odbiór klient zgodnie z prawem musiał zgłosić się osobiście. – Zatkało mnie, gdy ją zobaczyłem – czerwieni się Sławomir. – Atrakcyjna, doskonale ubrana szatynka, właścicielka kliniki medycyny kosmetycznej. Strzelaniem zafascynowała się w USA jeszcze podczas studiów. A te cztery sztuki broni dołączą w jej sejfie do 13 innych.

Gdyby na podstawie samej historii zamówień w sklepie Sławka naszkicować portret polskiego strzelca, powstałby obraz nieostry – bynajmniej nie z powodu niewielkiej próby, bo tylko od stycznia w broń lub w amunicję zaopatrzyło się u niego ponad 1600 klientów. Strzelanie po prostu nie ma dziś w Polsce jednej twarzy, typowego pochodzenia społecznego, płci ani wykształcenia. Z pewnością ma natomiast status materialny. Bariera wejścia nie jest wysoka, używany pistolet można sobie sprawić już za 800-900 zł. Gorzej, jeśli złapiesz bakcyla. Wówczas – jak zauważa ze słabo maskowaną satysfakcją sprzedawca – nie wystarczy i sto tysięcy złotych, zwłaszcza gdy w broni widzisz kolejny symbol statusu. Na strzelnicę można przyjechać i skodą, i audi. Można też strzelać z czeskiego sztucera za 2 tys. zł, bardzo zresztą celnego, i z siedem razy droższej, cywilnej wersji tego samego niemieckiego karabinu HK416, którego używa amerykańskie Navy SEALs.

– Karabin może być teraz jak iPhone. I ja to szanuję – szczerzy się w uśmiechu Sławek.

Pal!

Andrzej Mosiński, prawnik z Płocka: – U mnie zaczęło się od strzelania do rzutków. Było coś fascynującego w tym połączeniu koncentracji i błyskawicznej reakcji. Wtedy polubiłem broń palną.

Następne miało być myślistwo. Andrzej zapisał się nawet do koła łowieckiego, ale mordowanie istot żywych zabijało również przyjemność obcowania z bronią. Strzelnica sportowa to co innego. Żadnych negatywnych emocji. Czyste skupienie na ruchu i celu, jak w bilardzie, tylko z większą dawką adrenaliny. Bo broń wciąga. Huk z czasem zmienia się w melodię dla ucha, zapachu prochu po oddanym strzale nie da się pomylić z żadnym innym, nawet ręka zaczyna tęsknić za odrzutem pistoletu. – Wstąpiłem do miejscowego klubu strzeleckiego, dostałem patent, potem licencję zawodniczą, w końcu pozwolenie na pięć sztuk broni – wylicza Mosiński. – Dlaczego pięć? Nie prosiłem o tyle, po prostu wpisali mi w zezwolenie.

W kasecie pancernej klasy S-1, którą trzeba mieć w domu do przechowywania broni palnej, leży jeden pistolet. Zakupu dodatkowych egzemplarzy Mosiński w tej chwili nie rozważa, myśli natomiast o zakupie pistoletu na amunicję gumową. Do obrony. – Tamten pistolet z kasetki nawet nie staje mi przed oczami, kiedy myślę o bezpieczeństwie rodziny – zapewnia. – Po prostu czuję, że nigdy nie zdołam strzelić z niego do człowieka.

To jeden biegun polskich postaw wobec broni palnej. Na drugim plasują się anonimowe wpisy z forum-bron.pl, kopalni wiedzy nie tylko balistycznej i rusznikarskiej. Jeden z wątków dotyczy tu siły obalającej poszczególnych kalibrów amunicji – czyli w skrócie tego, jak szybko dany pocisk wyeliminuje przeciwnika z walki, niekoniecznie go zabijając. Chłodną litanię przewag i słabych stron kalibru 7,62 nad 5,56 i na odwrót przerywa dopiero uwaga moderatora, że strzelcy sportowi i kandydaci na kolekcjonerów do strzelania do ludzi czy chociażby zwierząt nie powinni przykładać się nawet w teorii.

Dyskusja o tym, czy uprościć dostęp do broni palnej, czy pozostawić go bez zmian, wydaje się zatem już bezprzedmiotowa, skoro sami zainteresowani jej posiadaniem nie rozprawiają o tym, czy dać im broń do rąk, lecz o tym, jak jej używać. Politycy też nie mają w tej sprawie wątpliwości, ale to akurat nie dziwi. Władza to dziś jedna z najbardziej uzbrojonych grup zawodowych w Polsce, roi się tu zwłaszcza od myśliwych, na czele z byłym prezydentem Bronisławem Komorowskim. Zenon Kruczyński, autor książki „Farba znaczy krew” traktującej o światku polskich myśliwych, szacuje, że w kadencji 2001-05 w polowaniach brało udział ­70-80 posłów i senatorów. W obecnym parlamencie zasiada już ponad setka myśliwych! Są też wcale liczni miłośnicy strzelectwa sportowego, ale nie brak również żyjących w ustawicznym poczuciu zagrożenia, które skłoniło ich do wystąpienia o pozwolenie na broń do ochrony osobistej. Proch pachnie politykom niezależnie od barw i przekonań, ale o potrzebie ułatwienia dostępu do broni reszcie Polaków najgłośniej mówi strona zwana umownie „prawą”. Rodzima wersja amerykańskiej drugiej poprawki wśród ich elektoratu od dawna budzi przecież euforię.

Nic dziwnego, że dla PiS rozszerzenie dostępu do broni palnej to jeden z priorytetów; taki postulat znalazł się m.in. w dziesiątce najważniejszych celów gabinetu ­Beaty Szydło, opublikowanej po zeszłorocznym spotkaniu klubu parlamentarnego PiS w Jachrance.

Wiosną tego roku swój projekt nowelizacji projektu ustawy o broni i amunicji przedstawili jednak posłowie Kukiz’15. Tajemnicą poliszynela jest, że prawdziwym autorem dokumentu był Jarosław Lewandowski, prezes Fundacji Rozwoju Strzelectwa w Polsce. Pozwolenia na broń w tej wersji stają się pięciostopniowe, w zależności od stopnia kompetencji w jej obsłudze, począwszy od obywatelskiej karty broni, którą samorządy mogłyby wydać właściwie każdemu niekaranemu i pełnoletniemu (projekt zakłada próg 21 lat) Polakowi. Projekt Kukiz’15 trafił jednak do czytań dopiero kilka dni temu, niewykluczone więc, że PiS przytrzymał go celowo, bo pracuje nad własnym, być może idącym jeszcze dalej w stronę amerykańskiej drugiej poprawki. W tak ważnej dla wyborców sprawie partia rządząca nie może przecież dać się ograć konkurencji.

– Dlatego boję się, że dyskusję o broni zdominują po obu stronach argumenty i emocje skrajne – przyznaje Sebastian Chmieliński, psycholog i orzecznik w postępowaniach o wydanie pozwoleń na broń, wcześniej pracujący z żołnierzami sił specjalnych. – W takiej atmosferze zmiany mogą łatwo pójść w niebezpiecznym kierunku.

Straszenie rozlewem krwi od samego uproszczenia zasad dostępu do broni rzeczywiście nie brzmi poważnie w kontekście danych, z których wynika, że Polska należy dziś do najbardziej rozbrojonych krajów Europy. Bo jeśli to aż tak groźne, to jakim cudem lepiej uzbrojeni od nas sąsiedzi, Szwedzi, Niemcy, Szwajcarzy czy nawet Czesi, nie powybijali się jeszcze do nogi?

Broń nie strzela sama – mówią zwolennicy liberalizacji i przypominają, że w statystykach polskiej policji widnieje jak dotąd tylko jedno przestępstwo popełnione z użyciem legalnie zakupionej i zarejestrowanej broni. Przestępcom zdobycie uzbrojenia z nielegalnych źródeł przychodzi tymczasem z dziecinną łatwością, stąd kolejny argument zwolenników – że krótsza ścieżka do własnego pistoletu to także łatwiejsza obrona przed potencjalnym atakiem uzbrojonego napastnika. W państwie, o którym nawet szef MSW mówił, że „istnieje tylko teoretycznie”, obowiązkiem każdego myślącego człowieka jest zapewnienie sobie bezpieczeństwa na własną rękę – przekonuje. – Najlepiej uzbrojoną w pistolet.

Ilustracja Lech Mazurczyk

Oponenci mają jeden argument, za to trudny do obalenia. Jest nim brak miarodajnych przesłanek po temu, że pokojowy scenariusz ze Szwajcarii czy Niemiec zrealizuje się także w kraju takim jak Polska, wypranym z kapitału społecznego, tradycji obywatelskich i poszanowania prawa. Zwyczaj posiadania i używania broni palnej, niezakłócony w tamtych krajach, przerwało nad Wisłą pięć dekad PRL-u. Zresztą zwyczaj to nie dogmat. Nawet Szwajcarzy, którzy swoim rezerwistom pozwalają trzymać w domu wojskowe karabiny, doszli ostatnio do wniosku, że lepiej będzie, jeśli oddadzą do magazynów służbową amunicję. To, że 197 tys. posiadaczy legalnej broni palnej nie stanowi w tej chwili zagrożenia dla reszty społeczeństwa, nie przesądza jeszcze, że takie niebezpieczeństwo nie powstanie, gdy broni w polskich domach będzie kilka razy więcej. Zwłaszcza że ­Kukiz’15 domaga się zastąpienia obowiązkowego badania psychologicznego opinią lekarza pierwszego kontaktu!

– Nie wiem, jak u innych orzeczników, ale u mnie średnio 12 proc. badanych nie uzyskuje pozytywnej opinii – zaznacza Chmieliński. – Nie mówimy o chorych psychicznie, lecz np. o osobach z wysoką lękliwością, skłonnością do nadmiernej agresji czy chronicznym brakiem poszanowania dla autorytetów. O kimś, kto może wydać się laikowi, jakim jest internista, osobowością stabilną. Tymczasem badania kliniczne dowodzą, że w niesprzyjających okolicznościach broń w rękach takich osób może być wręcz katalizatorem zachowań agresywnych.

Na ile realne to zagrożenie? Sebastian Chmieliński sięga po kalkulator. – W zeszłym roku policja wydała w zaokrągleniu 14 tys. pozwoleń na broń – wylicza. – Przyjmijmy te moje 12 proc. odrzuconych wniosków za krajową średnią, a tylko za jeden rok otrzymamy 1680 osób, które nie powinny dotykać broni.

W 2014 r. – to najświeższe dostępne dane – policja odnotowała w Polsce 325 przestępstw z użyciem broni palnej. ©℗

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Historyk starożytności, który od badań nad dziejami społeczno–gospodarczymi miast południa Italii przeszedł do studiów nad mechanizmami globalizacji. Interesuje się zwłaszcza relacjami ekonomicznymi tzw. Zachodu i Azji oraz wpływem globalizacji na życie… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 41/2017