Kłótnia braci

Potem rzekł Kain do brata swego Abla: Wyjdźmy na pole!”. Tam się spotkali i tam wdali w spór zakończony zabójstwem. „O co się mogli kłócić? Podzielmy świat, powiedzieli sobie. Jeden weźmie ziemię, a drugi wszystko, co jest ruchome. Wtedy jeden rzekł: stoisz na ziemi, która jest moja, a drugi odrzekł: to, co masz na sobie, jest moje. Jeden odrzekł: zdejmij to, drugi odpowiedział: odfruń”. Inni rabini nauczali: „Obaj wzięli ziemię i to, co ruchome. To o co się kłócili? Jeden rzekł: Na tym miejscu, gdzie złożyłem ofiarę, stanie Świątynia, a drugi odparł: Nie, na moim”. Trzecie wyjaśnienie wymaga już więcej wyobraźni. „Jehuda ben Rabi powiedział: Spierali się o pierwszą Ewę. Pierwsza zamieniła się w proch ziemi. Na co dodał rabin Huna: Z Ablem urodziła się bliźniaczka. Jeden rzekł: Będzie moja. Drugi odrzekł: Jestem pierworodny, więc ja ją wezmę, a Abel odparł: Ja ją wezmę, ponieważ ze mną się urodziła”.

W tych czytaniach o śmierci Abla nie ma odniesienia do ofiary złożonej przez braci. Spotkanie na polu jest samo dla siebie wystarczające, by rozumieć zabójstwo brata. Wykluczona jest więc zawiść, o co często podejrzewamy Kaina. Rzekomo nie mógł znieść wzgardy Boga i za to ukarał brata.

Kłótnia braci niesie w sobie dość napięć i tylko w tym sporze należy szukać źródeł pierwszego morderstwa. Trzy są jego przyczyny: w pierwszej chodzi o własność, pieniądze, majątek. Druga odnosi się do zaszczytów, honoru, uznania. Kłócili się o to, na czyjej ziemi stanie święty przybytek Żydów. Trzecia odnosi się do seksu oraz nakazu płodności. Trzy są, wedle rabinów, podstawowe ludzkie motywacje. Każda tak samo ważna, gwałtowna i każda z nich wystarczy, by popełnić najstraszniejszą zbrodnię.

Bracia rzucili się sobie do oczu. Nie było nikogo, kto by ten spór rozstrzygnął. Bóg milczał, jak zwykle. Nie wtrąca się On do ludzkich bijatyk, kłamstw czy okrucieństw. Najwyżej ostrzega ludzi przed złem, które w nich się czai. Wdali się bracia w straszny spór, a wiemy wszak, że zbrodnia nie ma tylko postaci fizycznej. Kamienujemy ludzi nienawistnym słowem, złym okiem, złą myślą. Abel miał swój udział w brato­bójczym konflikcie. Nie jest już przedstawiany jako pierwsza, symboliczna, niewinna ofiara. Rozkręcił kłótnię. Część odpowiedzialności spada na niego. Tu nie ma też mowy o jednoznacznej winie Kaina. Nie uosabia on pierwotnego zła, które stoi przeciw dziełu Stworzenia i dobru w nim zawartym. Jest tym, kto został wciągnięty w wir wydarzeń i przez przypadek, bezwiednie, zabił brata. Kłótnia, jakich wiele, stoi u początku historii. ©