Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Skąd w naszym języku tyle metafor? Dlaczego mówimy, że „czas biegnie” lub „płynie”? Rozumiemy, co znaczy sformułowanie „oszczędzać czas”, ale przecież te dwa słowa pochodzą z różnych porządków! Czy możemy obyć się bez podobnych wyrażeń?
Czy możliwa jest komunikacja bez użycia metafor? Oczywiście, że nie. Ale dlaczego?
Jedni tłumaczą, że to wina samego języka, który jest niedoskonałym narzędziem komunikacji. Świat czeka na opisanie, nasze uczucia oczekują na odpowiednie słowo, które je wyrazi, ale język nieustannie nas zwodzi i zawodzi. Próbujemy powiedzieć jedno, ale wychodzi nam coś zupełnie innego. Dwoimy się i troimy, żeby nazwać rzeczy, ludzi, emocje, przekazać myśli, lecz efekt jest zawsze niezadowalający, jakby czegoś brakowało, jakby coś poszło nie tak. Za pomocą metafor próbujemy tę niedoskonałość nieco złagodzić, ryzykując jednak, że inni zrozumieją nas opacznie. To budzi zwątpienie w komunikacyjną moc języka, a nawet złość. Skoro nasze tradycyjne narzędzia zawodzą, to być może należy je porzucić i wynaleźć coś innego – jakiś niewerbalny sposób porozumiewania się, który dzięki nowym technologiom wydaje się realną alternatywą dla języka.
Mimo to nie powinniśmy tak łatwo rezygnować z metafor! Zakładamy, że wina leży wyłącznie po stronie języka. Co jednak, jeśli świat jest zaledwie plątaniną przypadkowo współwystępujących ze sobą elementów? Co jeśli nie ma między nimi żadnego spoiwa? Wówczas jedynym sposobem na powiązanie ze sobą rzeczy i ludzi (a także innych istnień) jest właśnie metafora, która etymologicznie oznacza transport, przenoszenie czegoś z jednego miejsca w drugie, z jednego kontekstu do drugiego.
Snując opowieści, wymyślając metafory, próbujemy złączyć ze sobą to, co nigdy wcześniej nie zostało połączone. W ten sposób nadajemy sens doświadczeniom, które stały się naszym udziałem, zawiązujemy relacje z innymi, tworzymy wspólnoty i instytucje.
Do tego służy nam literatura: właśnie dlatego ją piszemy i czytamy, za to ją cenimy, dlatego między innymi co roku podczas Festiwalu Conrada oddajemy się intensywnym dyskusjom na jej temat. Przyjedźcie pod koniec października do Krakowa, by wspólnie z nami wymyślić wiele nowych metafor. ©℗
Grzegorz Jankowicz, dyrektor programowy Festiwalu Conrada
