Czy Unia się ostanie

Upadające autorytety, dekadencja demokracji, ataki na praworządność, głupota wygrywająca z wiedzą – jest się nad czym zastanawiać.

08.11.2021

Czyta się kilka minut

Tegoroczni Laureaci Nagrody im. bp. Tadeusza Pieronka: ks. Tomáš Halík oraz Horst Langes. Kraków, 29 października 2021 r. / Grzegorz Kozakiewicz
Tegoroczni Laureaci Nagrody im. bp. Tadeusza Pieronka: ks. Tomáš Halík oraz Horst Langes. Kraków, 29 października 2021 r. / Grzegorz Kozakiewicz

Na ekranie najpierw pojawia się archiwalne nagranie. Bp Tadeusz Pieronek mówi: „Żadnym bohaterem się nie czuję. Jestem jednym z normalnych ludzi – no, może takich trochę... pokręconych”, uśmiecha się. Potem tytuł filmu „Biskup Pieronek i jego Europa” oraz kadr ukazujący spoglądającego w dal hierarchę. Po chwili projekcja się urywa. Cichnie też muzyka. Filmu nie będzie. Wyświetlona plansza wyjaśnia, że z organizowanego 28 października „Wieczoru imieninowego” oraz z produkcji przygotowywanego z tej okazji filmu wycofał się rektor Uniwersytetu Papieskiego Jan Pawła II. Nastąpiło to „po rozmowie z Abp. prof. dr. hab. Markiem Jędraszewskim, Wielkim Kanclerzem UPJPII” – tłumaczył rektor w liście do prezesa Fundacji im. Tadeusza Pieronka, Michała Góry. Jak dowiedział się „Tygodnik Powszechny”, osobom związanym z UPJPII i przygotowującym film, które chciały go dokończyć bez patronatu uniwersytetu, dano do zrozumienia, by tego nie robiły.

Dekalog Pieronka

Mimo to odbył się „Wieczór imieninowy”, rozpoczynający tegoroczną Międzynarodową Konferencję „Rola chrześcijan w procesie integracji europejskiej”, zatytułowaną „Chrześcijanie Europy wobec kryzysów”. Bp. Pieronka w sali Pałacu Krzysztofory – gościnnie użyczonej przez prezydenta Miasta Krakowa – wspominali była premier Hanna Suchocka i prof. Rocco Buttiglione (prof. Andrzej Zoll nie dojechał). Podkreślano jego odwagę – wyrażania własnych poglądów i rozmawiania z politykami. Żywa pamięć o bp. Pieronku trzy lata po jego śmierci została pozytywnie zweryfikowana, gdy prowadzący wieczór ks. Kazimierz Sowa zaproponował audytorium stworzenie „dekalogu wartości Pieronka”. Mówiono o otwartości na innych, ciekawości ludzi, dialogu, poczuciu humoru, współpracy i solidarności, dążeniu do prawdy. Zauważono, że dla Pieronka Europa była gwarancją pokoju i wolności.

Były rektor UPJPII ks. Wojciech Zyzak mówił o dwóch sytuacjach, gdy na twarzy biskupa dostrzegł łzy świadczące o jego wrażliwości: przy grobach polskich franciszkanów zamordowanych przez komunistyczne bojówki w Pariacoto w Boliwii oraz podczas rozmowy o uchodźcach w Radiu Watykańskim. Wspomniano też o mądrości, a jako dziesiątą wartość wymieniono umiłowanie życia (jak zauważył ks. Sowa, biskup był świetnym kucharzem). Hanna Suchocka wskazała jeszcze na głęboką wiarę.

Gdzie odprawić mszę

Zainicjowana „Pieronkaliami” trzydniowa konferencja ma już 20-letnią tradycję. Pierwsza konferencja z cyklu „Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej” odbyła się w 2001 r. z inicjatywy bp. Pieronka. Obecna stanowi nowe otwarcie cyklu. Świadczy o tym zmiana nazwy – „Kościół katolicki” został zastąpiony „chrześcijanami”. To „znaczne poszerzenie pola do prowadzenia debaty” – tłumaczy organizator, Fundacja im. bp. Tadeusza Pieronka. Stąd m.in. obecność na I Sesji Panelowej pt. „Kryzys systemów wartości – współczesna wizja człowieka” zwierzchnika Kościoła ewangelicko-augsburskiego w RP bp. Jerzego Samca (choć od początku konferencje miały ekumeniczny rys). Za korektą tytułu poszła zmiana logo: wpisaną w wieniec gwiazd kopułę bazyliki św. Piotra zastąpił symbol ryby z krzyżem.

Na tę ewolucję wpływ miała i śmierć bp. Pieronka w grudniu 2018 r., i zmiana rządcy archidiecezji w 2017 r. Od początku abp Jędraszewski odnosił się do inicjatywy z dystansem. Co roku mszę towarzyszącą wydarzeniu sprawował metropolita krakowski – od 2017 r. tę rolę przejął metropolita emeryt kard. Stanisław Dziwisz. W tym roku organizatorzy mieli kłopot ze znalezieniem miejsca – Eucharystia nie mogła się odbyć ani w bazylice mariackiej, ani w akademickiej kolegiacie św. Anny. Gościnny okazał się opiekun kościoła świętych Piotra i Pawła, gdzie pochowany został bp Pieronek. Mszę sprawował bp Janusz Stepnowski, delegat episkopatu ds. kontaktów z Komisją Konferencji Biskupów Unii Europejskiej (COMECE), wraz z bp. Antoine’em Hérouardem, przewodniczącym Komisji ds. Społecznych COMECE, i księżmi obecnymi na konferencji. Żaden z nich nie reprezentował oficjalnie Kościoła krakowskiego.

Zawał demokracji

COMECE jest jednym ze stałych współorganizatorów konferencji – potwierdziło to powitalne wystąpienia online jej przewodniczącego – kard. Jeana-Claude’a Hollericha. Pozostali współorganizatorzy to Fundacja Roberta Schumana, Grupa Europejskiej Partii Ludowej w PE oraz Delegacja Polska we frakcji Europejskiej Partii Ludowej w PE (polscy posłowie EPL Jan Olbrycht i Andrzej Halicki otwierali konferencję). W tym roku z finansowania spotkań wycofał się główny dotychczasowy sponsor – Fundacja Konrada Adenauera.

We wprowadzeniu do I sesji (fragment publikujemy obok) ks. Tomáš Halík wymienił patologiczne formy chrześcijaństwa. Jego zdaniem, „chrześcijaństwo jako nostalgia za przednowoczesnym Christianitas, chrześcijaństwo jako ideologia polityczna populistów i nacjonalistów, Kościół jako zamknięty klerykalny system władzy, fundamentalizm jako aroganckie roszczenie do monopolu posiadania prawdy – są tylko »cieniami martwego Boga«”. Obok bp. Jerzego Samca w sesji uczestniczyli Massimiliano Signifredi ze Wspólnoty Sant’Egidio i sekretarz generalny COMECE ks. Manuel Barrios Prieto, a dyskusję prowadził były ambasador UE przy Stolicy Apostolskiej Jan Tombiński.

Podczas II sesji prowadzonej przez Jarosława Flisa zastanawiano się nad kryzysem demokracji przedstawicielskiej i praworządności. Pierwszy rzecznik Trybunału Sprawiedliwości UE prof. Maciej Szpunar wskazał, że „z natury słaba” władza sądownicza paradoksalnie nabiera znaczenia podczas kryzysu praworządności – polskie sądy dopiero teraz zaczęły spoglądać na wyroki TSUE. Z kolei prof. Fryderyk Zoll zauważył, że ignorując praworządność i prawo unijne, nie tyle „wyszliśmy z Unii”, co „wyszliśmy z Polski”. Zastanawiano się wręcz, czy od przeżywającej ostry zawał „demokracji przedstawicielskiej” nie byłaby lepsza „demokracja losowo wybieranych przedstawicieli”, jak wskazują niektóre eksperymenty. Wiceprzewodnicząca PE Roberta Metsola mówiła o błędach Unii, a Radek Sikorski o błędach PO.

Dialogiczność konferencji została zweryfikowana, gdy jedna z uczestniczek zarzuciła rozmówcom ignorowanie „woli większości narodu”. Podjęto z nią rozmowę nie tylko podczas panelu, ale także w kuluarach.

III sesja prowadzona przez Dominikę Szczawińską traktowała o kryzysie klimatycznym. Paneliści – Kamil Wyszkowski, prezes Rady United Nations Global Compact Network Poland, Dorota Jarosińska z WHO, poseł PE Adam Jarubas oraz bp Antoine Hérouard – zauważali, że w tej dziedzinie „wiedza przegrywa z głupotą”, stąd pilna potrzeba edukacji, przy czym głos Kościoła, np. w Polsce, jest słabo słyszalny.

W ramach 21. Konferencji odbyła się trzecia edycja gali Nagrody im. bp. Tadeusza Pieronka „In Veritate” – „za wybitne postawy i osiągnięcia w łączeniu wartości chrześcijańskich i europejskich”. Laureatami zostali ks. Tomáš Halík oraz Horst Langes, honorowy przewodniczący Fundacji Roberta Schumana i przyjaciel Polski. Laudację wygłosili laureaci wcześniejszych edycji: Hanna Suchocka i Rocco Buttiglione.

Krakowskie spotkanie zdominowane zostało niepokojącym pytaniem: czy Unia Europejska przetrwa? Nikt na razie nie jest w stanie na nie odpowiedzieć.©℗

Poważne zadanie naszych czasów

Współczesna wizja osoby ludzkiej była krytykowana za nieobecność w niej transcendencji. Chrześcijaństwo zna trzy powiązane ze sobą formy transcendencji, trzy sposoby wyzwolenia ludzkiego „ja” z więzienia egocentryzmu: wiarę, nadzieję i miłość. Transcendencja religijna, relacja człowieka z Bogiem, ucieleśnia się w chrześcijaństwie w relacji do bliźnich. Nasza solidarność z miłością do innych to teofania, miejsce samoobjawienia się Boga. „Kto nie kocha, nie zna Boga”.

Należy zwalczać pokusy nie tylko osobistego, ale i zbiorowego egocentryzmu i narcyzmu. Niebezpiecznym przejawem zbiorowego egoizmu jest nacjonalizm, egoizm narodowy. Nie możemy pozwolić populistom i nacjonalistom, by zagrażali jedności i solidarności Europy, oraz ryzykować samobójstwem politycznym i ekonomicznym narodów europejskich. Chrześcijanin nie może być nacjonalistą – mówi papież.

Solidarność z innymi narodami w rodzinie Europy, poszukiwanie wspólnych rozwiązań poważnych kryzysów – uchodźczego, ekologicznego, globalizacji ekstremizmu i pandemii chorób zakaźnych – jest sprawdzianem dojrzałości i autentyczności naszego chrześcijaństwa. Jest to zadanie nie tylko polityczne, ale także kulturowe, duchowe i moralne naszych czasów.

Nie możemy pozwolić populistom i nacjonalistom na nadużywanie terminologii, symboli i energii moralnej religii chrześcijańskiej jako instrumentu dla swoich interesów. Nie możemy pozwolić, by zdyskredytowali Kościół i chrześcijaństwo. Naszym obowiązkiem jest ukazanie innego oblicza chrześcijaństwa: głębszego i szerszego ekumenizmu, prawdziwej katolickości. Nie chodzi tylko o jedność chrześcijan i dialog międzyreligijny. We „Fratelli tutti” Franciszek ukazuje jeszcze inny wymiar ekumenizmu: powszechne, ogólnoludzkie braterstwo.© Tomáš HalÍk

Fragment wprowadzenia ks. Tomáša Halíka do sesji „Kryzys systemów wartości. Współczesna wizja osoby ludzkiej”.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Kierownik działu Wiara w „Tygodniku Powszechnym”. Ur. 1966 r., absolwent Wydziału Mechanicznego AGH, studiował filozofię na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i teologię w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Dominikanów. Opracowanymi razem z… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 46/2021